Giriş
Bu çalışmanın konusunu, 4857 sayılı iş kanunu’nun 53-54-55-56-57-58-59-60 maddeleri ve yine aynı kanun’un 60. maddesinin son bendi hükmü gereği, 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yıllık ücretli izin yönetmeliği ile yapılan açıklamalar oluşturmaktadır.
Yıllık ücretli izin hakkında Kanuni düzenleme ve daha sonrasında yayımlanan Yönetmelik ile yapılan açıklamalardan yararlanılarak, uygulamada tereddüde düşülen hususlara değinilmiş, konu başlıklar altında açıklanmaya çalışılmıştır.
Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gereken çalışma süresi
Yıllık ücretli izine hak kazanabilmek için, çalışanın, işe başladığı günden itibaren aynı işverenin bir veya birden fazla işyerinde toplam olarak, en az bir yıl çalışmış olması şartını sağlaması gerekmektedir.
İşveren ile çalışan arasında düzenlenmiş olan iş akdinde deneme süresi var ise bu süre de yıllık ücretli izin hesabına dâhil edilecektir.
Yıllık ücretli izin süreleri
Yıllık ücretli izin süreleri belirlenirken çalışanın, aynı işverene ait bir veya birden fazla işyerindeki çalışma süreleri (Kıdemi) ile yaşı dikkate alınmaktadır.
Aynı işverene tabi çalışmalarına göre, çalışanlara verilecek yıllık ücretli izin süresi;
A-Hizmet süresine göre;
- 1 Yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) çalışanların izin süresi = 14 günden az olamaz
- 5 Yıldan Fazla 15 Yıldan az çalışanların izin süresi = 20 günden az olamaz
- 15 Yıl dâhil ve daha fazla çalışanların izin süresi = 26 günden az olamaz
B-Yaş Kriteri;
- Çalışan 18 veya daha küçük yaşta ise izin süresi = 20 günden az olamaz
- Çalışan 50 veya daha büyük yaşta ise izin süresi = 20 günden az olamaz
Yıllık ücretli izin sürelerine hafta tatili günü dahil değildir.
Yıllık ücretli izin süresi içerisine denk gelen hafta tatili izinleri, yıllık ücretli izin süresine eklenir. Genelde pazar günleri kullanılan hafta tatili günleri, izin sürelerine ilave edilecektir. Yasa hükmü gereği Hafta tatili en az 35 saat olarak uygulanacak olup, en geç cumartesi günü saat 13.00’de başlar.
Örnek-1:
3 yıllık bir çalışması olan 18-50 yaş arası bir sigortalının hak ettiği izin süresi İş kanunu’nun 53. maddesi gereği 14 gün olup, bu izin süresine denk gelen 2 Pazar günü ayrıca 14 günlük süreye ilave edilecek, Toplam izin süresi 14+2=16 gün olacaktır.
Örnek-2:
15.11.2001 tarihinde işe giren çalışanın yıllar itibariyle izin hakkı aşağıda gösterilmiştir. Bu çalışan yıllık ücretli izine 1 yılı doldurduğu 14.11.2002 tarihinde hak kazanacaktır. (Hafta tatili Pazar günü olarak varsayılmıştır.)
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2002 – 14.11.2003 = 14 Gün + 2 Pazar = 16 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2003 – 14.11.2004 = 14 Gün + 2 Pazar = 16 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2004 – 14.11.2005 = 14 Gün + 2 Pazar = 16 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2005 – 14.11.2006 = 14 Gün + 2 Pazar = 16 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2006 – 14.11.2007 = 14 Gün + 2 Pazar = 16 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2007 – 14.11.2008 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2008 – 14.11.2009 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2009 – 14.11.2010 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2010 – 14.11.2011 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2011 – 14.11.2012 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2012 – 14.11.2013 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2013 – 14.11.2014 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2014 – 14.11.2015 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2015 – 14.11.2016 = 20 Gün + 3 Pazar = 23 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2016 – 14.11.2017 = 26 Gün + 4 Pazar = 30 Gün
- Yıl İzni Tarih Aralığı – 15.11.2017 – 14.11.2018 = 26 Gün + 4 Pazar = 30 Gün
***Yıllık ücretli izin süresi, izine denk gelen milli ve dini bayram günleri kadar uzar.
Hafta tatili’nin dışında Yıllık ücretli izin süresine denk gelen, milli ve dini bayram süreleri kadar, yıllık ücretli izin süresi uzar.
17.03.1981 tarihinde kabul edilen 2429 sayılı ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİLLER HAKKINDA KANUN, 19 Mart 1981 Tarih ve 17284 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve yayımlandığı gün itibariyle yürürlüğe girmiş, 27 Nisan 2009 Tarih 27212 sayılı Resmi Gazete yayımlanan değişiklikle son halini almıştır.(1 Mayıs Emek ve Dayanışma günü ve 15 Temmuz günü Demokrasi ve Milli Birlik Günü ilave edilmiştir.)
* BAYRAM VE TATİL GÜNLERİ
* Ulusal Bayram Günü 29 Ekim;
* 28 Ekim günü saat 13.00’ten 29 Ekim günü devam eder. = 1,5 gün
* Resmi bayram günleri şunlardır:
* 23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı (20.4.1983-2818 s.k. m.11. ile değişik) = 1 gün
* 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı günüdür. = 1 gün
* 30 Ağustos günü Zafer Bayramıdır. = 1 gün
* Dini bayram günleri şunlardır:
* Ramazan Bayramı; Arefe günü saat 13.00’ten itibaren 3.5 gün
* Kurban Bayramı; Arefe günü saat 13.00’ten itibaren 4.5 gün
* Diğer bayram günleri şunlardır:
1 Ocak yılbaşı tatilidir. = 1 gün
1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü tatilidir = 1 gün
(22/4/2009 tarihli ve 5892 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle)
15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü = 1 gün
(25/10/2016 tarihli ve 6752 sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle)
Yıllık ücretli izin süresine denk gelen ve yukarıda sayılan Ulusal Bayram ve Genel Tatil günleri, izin süresine ilave edilir.
Örnek:
5’nci yılına ait yıllık ücretli iznine 28.06.2017 tarihinde başlayan çalışanın izin süresi aşağıdaki gibi olacaktır.
Toplam İzin Hakkı : 14 Gün + 2 Gün Pazar = 16 Takvim Günü
İzin başlangıcı : 28.06.2017
İzin son günü : 13.07.2017
İş başı tarihi : 14.07.2017
Yıllık ücretli izin süresi hesabında hafta tatili olarak 2 Pazar Günü (02.07.2017, 09.07.2017) yıllık ücretli izin gününe eklenecek ve toplam izin süresi 14+2 = 16 takvim günü olacaktır.
Aynı uygulama, 1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 15 Temmuz, 30 Ağustos, 31 Ağustos/4 Eylül tarihleri arasındaki Kurban Bayramına denk gelen Yıllık ücretli izinler için de yapılacaktır.
Cumartesi Çalışmayan işyerlerinde Cumartesi Günü de Yıllık ücretli izin süresine ilave edilecek midir?
4857 sayılı İş kanunu’nun Hafta tatili ücreti başlıklı 46. Maddesinde; hafta boyunca kesintisiz olarak çalışmış olmak koşulu ile (Ulusal Bayram ve Tatil günleri ile kanunda sayılan diğer haller çalışılmış gibi hesaplanır) 7 günlük zaman dilimi içersinde en az 24 saatlik kesintisiz dinlenme süresi (hafta tatili) vermesi zorunluluğundan bahsetmiş, 63. maddesinde ise haftalık çalışma saatinin en çok 45 saat olduğunu hüküm altına almıştır. Özellikle 46. maddesinde yapılan açıklamalar ışığında 7 günlük zaman dilimi içerisinde çalışana kesintisiz olarak 24 saatlik izin verileceğine vurgu yapılmıştır.
İşin özelliği gereği bazı işyerleri hafta tatilinin hafta içindeki bir günde kullandırsa da genelde, Pazar günü hafta tatili olarak kullanılmaktadır.
Cumartesi ve Pazar Günleri çalışmanın olmadığı işyerlerinde, çalışan ile işveren arasında yapılmış yazılı iş akdi ile hafta tatili olarak kullanılan cumartesi ve pazar günlerinin, yıllık ücretli izin süresine ekleneceğine dair bir hüküm yoksa Yıllık ücretli izin hesabına hafta tatili olarak sadece 1 gün olarak ilave edilecektir.
Yani, cumartesi günü çalışma günü olarak değerlendirilip yıllık ücretli izin süresine ilave edilmeyecektir. Ancak işveren ile çalışan arasında yapılacak bir anlaşma ile bu süreler dâhil edilebilir.
Yıllık ücretli izin süresinin hesabında çalışılmış gibi sayılan haller;
4857 sayılı İş kanunu’nun 55. maddesi ile Yıllık ücretli izin hakkının hesaplanması sırasında, çalışanın işe gelmediği, aşağıda sayılan hallerde işe gelmiş gibi hesaplamaya dâhil edileceği hüküm altına alınmıştır.
a. İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler, (İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda yıllık ücretli izin hesabında çalışılmamış gibi değerlendirilir.)
b. Kadın İşçilerin doğumdan önce ve doğumdan sonra çalıştırılmadıkları günler, (Bu süre doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta olup, çoğul gebeliklerde doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta daha ilave edilir. Ancak Doğumdan sonraki 8 Haftalık izinin bitiminden sonra ayrıca 6 aylık ücretsiz izin kullanılmışsa bu süre Yıllık ücretli izin hesabında çalışılmış gibi kabul edilmez)
c. İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında, manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler, (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.)
d. Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın onbeş günü, (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla)
e. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 66. Maddesindeki zamanlar
- Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler.
- İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.
- İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.
- İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler.
- Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler.
- Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.
İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz.
f. Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri,
g. 3153 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan tüzüğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler,
h. İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler,
i. İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinler,
j. İşveren tarafından verilen diğer izinler ile 65 inci maddedeki kısa çalışma süreleri,
k. Bu Kanunun uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi,
Yıllık ücretli izin 1’er hafta şeklinde bölünebilir mi?
Yıllık ücretli izin süresi işveren tarafından bölünemez. Çalışanın kıdemine göre hak etmiş olduğu izin sürelerinin sürekli bir biçimde verilmesi zorunludur.
Ancak hak edilen izin süreleri tarafların anlaşması suretiyle bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanılabilir. (Örneğin 3‘ncü yılını dolduran çalışan ile işverenin karşılıklı anlaşması halinde izin süreleri 10 gün+1 gün+1 gün+1gün+1 gün şeklinde kullanılabilir.
Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.
Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır (Yıllık ücretli izin defteri)
Yıl içinde verilen izinler Yıllık Ücretli izinden mahsup edilebilir mi?
İş Kanunu’nun işveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.
Yıllık ücretli izin ücreti, izine çıkmadan önce çalışana ödenmelidir.
İşveren, Yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.
Tatil ücretinin hesabında fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz.
Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayıp da akort, komisyon ücreti, kâra katılma ve yüzde usulü ücret gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan işçinin izin süresi için verilecek ücret, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplanır.
Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, izin ücreti işçinin izine çıktığı ayın başı ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde bu ücret, yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından ödenir.
Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.(Detayı yukarıda açıklanmıştır.)
Çalışan, yıllık ücretli izinli iken başka bir işte çalışabilir mi?
Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
İşyerleri Toplu İzin Kullandırabilir mi?
İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.
Bu uygulamaya gidildiğinde, izin kurulu izin çizelgelerini, toplu izne çıkacak işçiler aynı zamanda izne başlayacak ve Kanunun 53 üncü maddesindeki izin sürelerine ve yol izni isteklerine göre her işçinin izin süresinin bitimini gösterecek biçimde düzenler ve ilan eder.
Toplu izin dönemleri, bu dönemlerde henüz yıllık ücretli izin hakkını kazanmayan işçileri de kapsayacak şekilde belirlenebilir. Şu kadar ki, ertesi yıl veya yıllarda bu toplu izin yönteminin uygulanmaması halinde, bu durumda olanların gelecek yıllık ücretli izne hak kazanacakları tarih, genel esaslara göre belirlenir.
Toplu izin uygulanması halinde işveren veya işveren vekili, işyerinin korunması, işyerindeki araç, gereç, donatım veya makinelerin bakımı, hazırlanması, temizlenmesi veya güvenliğinin sağlanması gibi zorunlu durumlar için yeter sayıda işçiyi toplu izin dışında tutabilir.
Bu durumda olanların yıllık izinleri toplu izin döneminden önce veya sonra diledikleri tarihte verilir.
Mevsimlik veya Kampanya İşlerinde Yıllık Ücretli İzin
İş Kanununun 53 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında sözü geçen ve nitelikleri yönünden bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı olarak çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında da bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz.
Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır.
Yukarıdaki esaslara göre izine hak kazanan kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz.
Geçici iş ilişkisi ile çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında, geçici iş sözleşmesinde aksi belirtilmediği takdirde, bu hükümleri uygulanır.
Emeklilerin yıllık ücretli izin hakları çalışanlarla aynı mıdır?
4/a, 4/b ve 4/c (Eski adıyla SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı) statülerinin birinden emekli olan kişi 4857 sayılı iş Kanunu’na tabi bir işyerinde çalışmaya başladığı tarihten itibaren kendisi için Kuruma normal çalışanlardan ayrı bir şekilde ve Sosyal Güvenlik Destek Primi adı altında prim ödenmektedir.
Emekli kişilerin Yıllık ücretli izin haklarının hesabında, normal çalışanlardan bir farkı yoktur. Deneme süresi dâhil aynı işverene bağlı farklı işyerlerinde de olsa bir yıl çalışmış olan emeklilerin, normal çalışanlarda olduğu gibi 14 çalışma günü ve 2 Hafta tatili günü olmak üzere (Genelde Pazar) toplam 16 günlük izin hakkı vardır.
Emeklinin 50 yaşından büyük olması halinde, izin günü 20 çalışma günü ve 3 Hafta tatili günü olmak üzere toplam 23 gündür.
En son çalıştığı işyerinden emekli olan ve emekli olduktan sonra da Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeyerek aynı işyerinde çalışmaya devam eden kişinin yıllık ücretli izin süresinin hesabında emekli olmadan çalıştığı sürelerde hesaba katılır.
Örneğin; 16 Yıl aynı işyerinde çalıştıktan sonra emekli olan ve en son 26 gün ve 4 Hafta tatili olmak üzere 30 günlük izine hak kazanmış çalışan, emekli olduktan sonra aynı işverene bağlı olarak Sosyal Güvenlik Destek primi ödeyerek çalışmaya devam ederse Yıllık ücretli izin hakkı yine 30 Gün olacaktır.
Emeklilik nedeniyle yapılan çıkış ve emeklilik işlemlerinin tamamlanması için geçen 3-4 ay gibi bir süre sonrasında, emekli olarak girişinin yapılması nedeniyle yıllık ücretli izin hakkı yeni işe girmiş biri gibi değil, eski kıdemi üzerinden devam ettirilecektir.
Ancak Çalışanın emekli olduktan sonra tamamen başka bir işverene bağlı olarak Emekli statüsünde işe girmesi halinde yıllık ücretli izin hakkı, yeni işe girmiş bir kişi gibi ve 4857 sayılı iş kanunu’nun 53. maddesi hükümleri göz önünde bulundurularak hesaplanacaktır. (yıllık ücretli izin günleri yukarıda detaylı açıklanmıştır.)
Askerlik sonrası eski işyerinde çalışmaya başlandığında Yıllık ücretli izin hesabı
Askerlik nedeniyle tüm hakları verilerek işten ayrılan çalışanın, askerlik dönüşü
Aynı işyerinde veya aynı işverenin başka bir işyerinde tekrar çalışmaya başlaması durumunda Yıllık ücretli izin hesabı yapılırken yeni işe girmiş kişilerde olduğu gibi değil, Askerlik öncesi en son kıdemi nerede kaldıysa oradan devam ediyormuş gibi hesaplama yapmak gerekmektedir.
Örnek: Askere gitmeden önce, 6. yılına ait yıllık ücretli iznini 20 gün + 3 gün Hafta tatili olmak üzere toplam 23 gün olarak kullanan çalışan, 2015 yılında Kıdem tazminatını ve diğer tüm haklarını alarak işyerinden ayrılmış, 2017 yılında askerlik dönüşü tekrar eski çalıştığı işyerine tekrar giriş yapmıştır. 2017 yılında askerlik dönüşü sonrası ilk iznini kullanacağı tarih olan 2018 yılında çalışanın 7. yıl izni olarak yine 20 + 3 = 23 takvim günü izin kullanacaktır.
Yıllık ücretli izin süreleri iş akdi veya Toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir.
Kanun’un Yıllık ücretli izin sürelerini düzenleyen 53. maddesinde Yaş ve Kıdem kriterleri göz önüne alınarak belirlenen süreler asgari süreler olup, gerek çalışan ve işveren arasında düzenlenen iş akdi ile gerekse toplu iş sözleşmeleri yoluyla bu süreler arttırılabilir.
İzin kurulları hangi hallerde ve ne şekilde oluşturulur;
Çalışan sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde, çalışanlardan gelen talepler, işin ve işyerinin çalışma konusu ve diğer özelliklerine göre yıllık ücretli izin plan ve programlarını yapmak için, işveren veya işveren vekilini temsilen bir kişi, çalışanları temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu oluşturulur.
İzin kuruluna işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan üyeleri çalışanlar kendi aralarında belirler. İzin kurullarının seçimi iki yılda bir yapılır. Yeni izin kurulu seçilinceye kadar eski üyeler görevlerine devam eder.
Çalışan sayısının yüz kişiden az olduğu işyerlerinde; izin kurulu işveren veya görevlendireceği bir kişi ile çalışanların kendi aralarında seçecekleri bir kişi tarafından oluşturulur.
İzin kurulları tarafından Yıllık izin çizelgeleri, Çalışanın Adı Soyadı, Sicil Numarası, İşe giriş tarihi, Yıllık izine hak kazandığı tarih, işyerindeki çalışma süresi, izin günleri sayısı, Yol izini günleri sayısı, izinin başlama tarihi, izinin bitiş tarihi bilgilerini ihtiva edecek şekilde hazırlanması ve ilan edilmesi gerekmektedir.
İşveren veya izin kurulları izin kurulları yıllık izin kullandırma zamanları ile ilgili çalışanların yaptıkları talepleri işi
İzin isteğinin işverene bildirilmesi;
İşin sağlıklı yürümesi ve aksamaması için işyerlerinde oluşturulan izin kurullarınca tüm çalışanların istek ve ihtiyaçlarına göre yıllık ücretli izin programlarının yapılabilmesi için, Çalışanın hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan, en az bir ay önce, işverene yazılı olarak bildirmek zorundadır.
Çalışan yıllık izin isteminde, adını, soyadını, varsa kurum sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar.
İzin kurulu veya işveren, işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Ancak, izin sıra ve nöbetleşmesini göstermek üzere söz konusu kurulca düzenlenecek çizelgeler işçinin talebi ve iş durumu dikkate alınarak hazırlanır.
Aynı tarihe rastlayan izin isteklerinde; işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenir.
Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin bitiminden önce işe başlatmayabilir.
İşyerleri yıllık ücretli izin defteri tutmak zorunda mıdır?
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 56. maddesinin son paragrafındaki hüküm gereği işveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
İşveren, her işçinin yıllık izin durumunu aynı esaslara göre düzenleyeceği izin defteri veya kartoteks sistemiyle de takip edebilir.
Çalışanın yıllık ücretli izin hakkından feragat edemez, yerine parasını isteyemez.
Anayasa’nın 50. maddesi hükmü gereği “……. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.” denmektedir. Anayasa’nın bu hükmü gereği 4857 sayılı iş kanunu’ndaki düzenlemeler toplu olarak ele alındığında, kanunlarda sayılan olağanüstü haller dışında çalışanların Hafta Tatili, Ulusal ve Resmi bayramlarda ve Yıllık ücretli izin günlerinde çalışmadan dinlendirilmesi hususunda işverene ve işçiye zorunluluklar getirilmiştir. Bu kuralın normal koşullardaki istisnası iş sözleşmesinin fesih edildiği sırada varsa kullanılmayan yıllık ücretli izin hakkına isabet eden ücretinin ödenmesidir. Bunun dışında gerek işveren’in işlerin aksamaması için yıllık ücretli izine çıkartmak yerine çalışana iznin ücretini önermesi, gerekse çalışanın gelirini arttırmak amacıyla izine çıkmak yerine parasını istemesi yasal değildir.
İş akdinin sona ermesi halinde hak edilip kullanılmayan izin ücreti ödenir mi?
İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde 17 nci maddede belirtilen bildirim süresiyle (İhbar süresi), 27 nci madde gereğince işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri (en az günlük 2 saat) yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.
Kullanılmayan izinler yıl sonunda silinir mi?
İşverenlerin hangi nedenle olursa olsun, çalışanların ilgili yıla veya geçmiş yıllara ilişkin birikmiş yıllık ücretli izin haklarını yok etmeye yönelik yapacağı yazılı veya sözlü herhangi bir işlem yasal değildir. Böyle bir durumun ortaya çıkması halinde çalışanın iş akdinin feshinden itibaren 5 yıllık bir zamanaşımı süresini göz önünde bulundurarak yıllık ücretli izin haklarını talep etmek için dava açma hakkı vardır.
İş sözleşmesi devam eden çalışanın varsa birikmiş yıllık ücretli izin haklarının makul sürelerde kullandırılması gerekmektedir.
Yıllık ücretli izine ilişkin yasa ihlalleri ve idari para cezaları
* Yıllık ücretli izni yasaya aykırı olarak bölünen
her işçi için 295
* Yıllık izin ücretini yasaya aykırı şekilde veya eksik ödenen
her işçi için 295
* İş sözleşmesinin sona ermesinde kullanılmadığı iznin ücreti ödenmeyen
her bir işçi için 295
* İzin yönetmeliğine aykırı olarak izin kullandırılmayan veya eksik kullandırılan
her işçi için 295
* İşçi özlük dosyalarını düzenlememek
1.619
Ali KARAKUŞ
İstanbul
28.06.2017
