Güneri GÖZÜAÇIK
Yeminli Mali Müşavir
guneri.gozuacik@modernymm.com
Değerli okurlar, teknopark yönetici şirketleri ve girişimcilerle yerinde Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinde bulunan Ar-Ge ve tasarım merkezleri ve Ar-Ge projeleri gerçekleştiren şirketlerle ilgili önemli düzenlemeler içeren “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM gündemindedir. Yakın zamanda yasalaşmasını beklediğimiz kanun teklifi ile 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında yapılması planlanan değişiklikler ile bu değişikliklere ilişkin görüş ve değerlendirmelerimize aşağıda yer vermekteyiz.
a.Kanun kapsamında uygulanan teşviklerin süresi uzatılmaktadır
Yapılan düzenlemeyle, 5746 sayılı Kanun kapsamında 31.12.2023 tarihine kadar uygulanacak teşviklerin süresi 31.12.2028 tarihine kadar uzatılmaktadır.
b.Temel bilimler desteğinin kapsamı genişletilmektedir
Mevcut düzenlemeye göre “Temel bilimler” ifadesi “desteklenecek program” şeklinde değiştirilmekte ve Desteklenecek Programlar “Yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya, biyoloji lisans programları ile Bakanlıkça belirlenecek diğer programları” olarak tanımlanmaktadır.
Mevut düzenlemeye göre sadece matematik, fizik, kimya ve biyoloji alanlarında en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine bu personele ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı iki yıl süreyle Bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Yapılan değişiklikle Bakanlığa yapılacak alt düzenlemelerle sayılan dört alan dışında teşvik edilecek bölümleri belirleme yetkisi verilmekte ve desteğin ilgili ayda Ar-Ge merkezinde istihdam edilen toplam personel sayısının % 10’unu geçemeyeceği hususunda bir değişiklik yapılmamaktadır.
c.Gelir vergisi teşvikinin işveren lehine uygulanacağı hususu netleştirilmektedir
Yapılan değişiklikle, gelir vergisi stopaj teşvikinin işveren lehine uygulanacağı hususu, alt düzenlemelere ve mevcut uygulamaya uyumlu olacak şekilde, Kanun kapsamında çalışan personelin elde ettiği ücretin verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edileceği belirtilmek suretiyle netleştirilmektedir.
d.Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde lisansüstü eğitim sebebiyle dışarıda geçirilen teşvikli sürelerden yararlanmak için işletmede en az bir yıl çalışma şartı kaldırılmaktadır
Mevcut düzenlemeye göre, Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde çalışan ve aynı zamanda lisansüstü eğitim yapmakta olan Ar-Ge ve tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için ise iki yılı geçmemek üzere bu merkezler dışına geçirdiği sürelere ilişkin ücretlerinin gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında değerlendirilebilmesi için söz konusu merkezlerde en az bir yıl çalışma şartı bulunmaktadır.
Yapılan değişiklikle, merkezlerde bir yıllık süre aranmaksızın lisansüstü eğitim yapan Ar-Ge ve tasarım personeli için eğitim amacıyla dışarıda geçirilen teşvikli sürelerden yararlanılması mümkün hale gelmektedir. Düzenlemede yalnızca gelir vergisi stopaj teşvikine yer verilse de değişikliğin sosyal güvenlik primi işveren hissesi desteğini de kapsayacağı değerlendirilmekle birlikte teklifte bu yönde düzenleme yapılmasının uygun olacağı düşünülmektedir.
e.Merkezlerde istihdam edilecek doktoralı personel için teşvikli süre getirilmektedir
Yeni getirilen düzenlemeye göre, Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde görevli doktora derecesine sahip personelin üniversitelerde Ar-Ge ve yenilik alanında ders vermesi veya teknoloji geliştirme bölgelerinde yer alan girişimcilere mentörlük yapması durumunda, haftalık sekiz saat ile sınırlı olmak üzere, bu personelin dışarıda geçecek süresi gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında değerlendirilmektedir. Düzenlemenin sosyal güvenlik primi işveren teşviki ile damga vergisi teşviki açısında da geçerli olduğu hususunun belirtilmesinde fayda görmekteyiz.
f.Esnek çalışma anlayışı ile bölge dışında geçirilen teşvikli süreler arttırılmaktadır
Yeni düzenlemeyle, Ar-Ge ve tasarım merkezleri dışında iş, eğitim, ders verme ve mentörlük amacıyla dışarıda geçirilen teşvikli sürelere ilave olarak, Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen toplam çalışma süresinin yüzde yirmisine kadar olmak üzere, personelin merkez dışına geçirdiği süreler de gelir vergisi stopaj teşviki kapsamına alınmaktadır.
Her ne kadar madde gerekçesinde Kanun ile sağlanan destek ve muafiyetlerden yararlanılacağı belirtilmişse de değişiklik içeren madde metnine esnek çalışma halinde gelir vergisi stopaj teşviki ile birlikte sosyal güvenlik primi işveren hissesi desteğinden de yararlanılmasının mümkün olduğunun belirtilmesinde fayda görmekteyiz.
g.Kurumlar Vergisi İndirim Tutarının Yüzde İkisi Her Yıl Zorunlu Olarak Yatırıma Yönlendirilecektir
01.01.2022 tarihinden itibaren yıllık beyanname üzerinde yararlanılan indirim tutarı 1.000.000 TL ve üzerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır.
Aktarılan tutarın sermaye olarak konulması şartı
Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır.
Aktarımın yapılmaması halinde teşvikten tam yararlanılamayacaktır
Düzenlemeye göre, belirlenen tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması halinde, yıllık beyanname üzerinden indirim konusu yapılan tutarın yüzde yirmisi o yılda yararlanılan Ar-Ge indirimine konu edilmez ve zamanında alınmayan vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmadan tarh edilir.
Madde gerekçesinde Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerini geliştirmek ve desteklemek amacıyla düzenlemenin yapıldığı belirtilmiş olduğundan, düzenlemenin hem Ar-Ge hem de tasarım projeleri kapsamında yararlanılan Ar-Ge ve tasarım indirimi için geçerli olabileceğini değerlendirilmekteyiz. Ancak Kanun metninde “tasarım indirimi”nin de ayrıca belirtilmesinde ya da düzenleme sadece Ar-Ge harcamaları ve Ar-Ge indirimi için geçerliyse bunun daha açık bir şekilde ifade edilmesinde fayda olduğunu düşünmekteyiz.
h.Ar-Ge ve tasarım merkezlerinin yerindelik ve uygunluk denetimleri 3 yıllık süre içinde ve yönetici şirketler tarafından da gerçekleştirilebilecektir
Değişiklikle tamamlanan yıla ilişkin faaliyet raporlaması, izleyici ziyaretleri ve Değerlendirme ve Denetim komisyonu nihai kararı için mevcut olan iki yıllık süre bir yıl arttırılmak suretiyle üç yıl olarak belirlenmekte ve diğer değişiklikle Ar-Ge ve tasarım merkezleri için önemli olan yerindelik ve uygunluk denetimlerinin Bakanlık veya Bakanlıkça yetki verilen teknoloji geliştirme bölgeleri yönetici şirketleri tarafından da gerçekleştirileceği ve bu kapsamda yapılan denetimlerde nihai kararın Bakanlık tarafından alınacağı hüküm altına alınmaktadır.
