13.12.2019
Kamuoyunda birinci yargı reform paketi olarak bilinen 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 24.10.2019 tarihli, 30928 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle Ceza Muhakemesi sistemimize “Seri Muhakeme Usulü” ve “Basit Yargılama Usulü” adı verilen yeni muhakeme ve yargılama usulleri getirilmiştir. Bu yeni sistemlere ilişkin kanun maddelerinin yürürlük tarihi 01.01.2020 olarak belirlenmiş olup bu tarih itibariyle ceza muhakemesi sistemimizde seri muhakeme ve basit yargılama usulleri uygulanmaya başlanacaktır.
Seri muhakeme usulü, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 250. maddesinde gerçekleştirilen değişiklik ile on beş fıkra şeklinde düzenlenmiş olup yalnızca kanunda belirlenen suçlar açısından uygulanabilecektir. İddianamenin iadesi nedenlerinin düzenlendiği CMK m. 174’e seri muhakeme usulü uygulanması gerektiği soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan işlerde bu usul uygulanmadan düzenlenen iddianamelerin iade edileceğine ilişkin hüküm eklenmiştir. Bu düzenlemeyle birlikte seri muhakeme usulü kapsamına giren suçlarda bu usulün uygulanmasının takdiri değil zorunlu olduğu anlaşılmaktadır.
7188 Sayılı Kanun gerekçesinde seri muhakeme usulünün, şüphelinin daha az bir yaptırım beklentisiyle bu usulün uygulanmasını kabul etmesi üzerine başladığı ve bu usulün bir tarafta şüpheli, diğer tarafta savcılık ile hüküm ve denetim makamı olarak mahkemenin bulunduğu bir süreci ifade ettiğine yer verilmiştir. Hâlihazırda Kıta Avrupası hukuk sistemi içinde Fransa, İtalya, Almanya, Romanya gibi ülkelerde uygulanan bu usul ile belirli bir önem derecesinin altındaki suçlarda muhakeme sürecinin formalitelerden arındırılması ve kısaltılması ile işlenen suçlara kısa süre içinde etkili ve orantılı bir karşılık verilerek bozulan kamu düzeninin yeniden inşası amaçlanmaktadır.
Kanunda seri muhakeme usulünün uygulanacağı suçlar olarak belirlenen suç tiplerine ilişkin olarak yürütülen soruşturmalarda şüpheli, Cumhuriyet Savcısı veya kolluk görevlileri tarafından seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirilecek, şüpheliye bu usulün uygulanması teklif edilecek ve şüphelinin müdafi huzurunda bu usulün uygulanmasını kabul etmesi durumunda şüpheli hakkında seri muhakeme usulü uygulanacaktır.
Şüphelinin müdafi huzurunda seri muhakeme usulünü kabul etmesiyle Cumhuriyet Savcısı tarafından soruşturma konusu suça ilişkin Türk Ceza Kanunu’nun 61. maddesinde cezanın belirlenmesine ilişkin koşullar göz önünde bulundurularak suçun kanuni tanımındaki alt ve üst sınırları arasında bir temel ceza tayin edilecek ve bu cezaya “yarı oranında indirim uygulanarak” yaptırım belirlenecektir.
Cumhuriyet Savcısı tarafından daha sonra, belirlenen yaptırım ile soruşturma dosyasına ilişkin diğer bilgiler belirtilmek suretiyle şüpheli hakkında seri yargılama usulünün uygulanması görevli mahkemeden yazılı olarak talep edilecektir. Görevli mahkeme, şüpheli ve müdafini dinledikten sonra şüphelinin yine müdafi huzurunda seri muhakeme usulünü kabul etmesi ve suçun bu usulün uygulanmasına elverişli olması durumunda şüpheli hakkında Cumhuriyet Savcısı tarafından sunulan talep yazısında belirtilen yaptırım doğrultusunda hüküm kurulacaktır. Bu koşulların oluşmaması durumunda görevli mahkeme talebi reddederek dosyanın genel soruşturma hükümlerine göre yürütülmesi için Cumhuriyet Savcılığına iade edecektir. Mazeretsiz olarak duruşmaya katılmayan şüphelinin seri muhakeme usulünden vazgeçmiş sayılacağına hükmedilecektir. Görevli mahkeme tarafından Cumhuriyet Savcısının talebi doğrultusunda kurulan hükme itiraz edilebilecektir.
Düzenlemeyle ilgili önemli olan bir husus, seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılmasına karar verilmesi durumunda şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair belgeler takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamayacaktır.
Seri muhakeme usulünde kanun koyucu tarafından şüphelinin bunu kabul etmesi durumunda suçun niteliği veya geleneksel yargılama usullerinin kullanılmasında hukuki bir yarar bulunup bulunmadığına bakılmaksızın bütün ceza davalarının mahkemeye taşınmasına göre daha adil ve hakkaniyetli sonuçların çıkacağı düşünülmüştür. Bu sistem ile şüphesiz ki mahkemelerin iş yükünün azaltılması da amaçlanmaktadır.
7188 Sayılı Kanun ile ceza yargılaması sistemimize eklenen bir diğer sistem “basit yargılama usulü”dür. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 251. maddesinde yapılan değişiklik ile getirilen bu yeni yargılama usulü ile basit ve ağır suçlar arasına bir ayırım getirilerek ağır suçlara ilişkin yargılamalara daha fazla zaman ve emek harcanabilmesi suretiyle yargılamaların kalitesinin artırılması amaçlamaktadır.
Madde gerekçesinde halihazırda karşılaştırmalı hukukta suçların önem derecesi, olayların karmaşık olup olmaması, çözümünde hukuki ve olgusal herhangi bir sorunla karşılaşılmaması, tanık dinlemenin zorunlu olup olmaması gibi hususların nazara alınarak farklı yargılama usullerine ilişkin düzenlemelerin yer aldığı ve Anayasa Mahkemesi ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından verilen kararlarda farklı yargılama usullerinin benimsenmesinin kabul edilir olduğuna hükmedildiği ifade edilmektedir.
Basit yargılama usulü, asliye ceza mahkemelerinde suçun kanuni tanımındaki cezası adli para cezası ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezası olarak öngörülmüş olan suçlara ilişkin yürütülen davalarda iddianamenin kabulü ile kovuşturma aşamasında geçildiğinde uygulanabilecektir. Bu usulün uygulanmasına karar verilmesi halinde, iddianame sanık, mağdur ve şikayetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak Mahkemeye bildirmeleri istenecektir. Tebligatta ayrıca duruşma yapılmaksızın, dosya üzerinden hüküm verilebileceği hususu da belirtilecektir.
Mahkemece taraflara beyan ve savunma için verilen on beş günlük sürenin dolmasının ardından duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet Savcısının görüşü alınmaksızın Türk Ceza Kanunu’nun 61. maddesindeki esaslar dikkate alınmak suretiyle sanık hakkında beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkumiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi veya düşmesi kararlarından biri verilecektir. Sanık hakkında mahkumiyet kararı verilmesi halinde sonuç cezaya dörtte bir oranında indirim uygulanacaktır. Mahkemece verilen hükme itiraz edilmesi mümkün olmakla birlikte itiraz üzerine duruşma açılarak genel hükümlere göre yargılamaya devam edilecektir. Ayrıca basit yargılama usulünün her aşamasında da Mahkemece gerek görülmesi halinde duruşma açılarak genel hükümler uyarınca yargılamaya devam edilebilecektir.
Görüleceği üzere seri muhakeme usulünün uygulanması kanunda belirtilen suçlar açısından zorunlu iken basit yargılama usulünün uygulanması ve sona erdirilmesi hakimin takdirine bırakılmıştır. Suçun işlendiği dosya kapsamından açıkça anlaşılan ve şüpheli/sanık tarafından ikrar edilen cezası az olan suçlara ilişkin yürütülen soruşturma ve/veya davaları prosedürlerden arındırarak en hızlı şekilde sonuca bağlamayı hedefleyen bu sistemlerin sağlıklı bir şekilde uygulanması durumda mevcut sistemde dosya yükünü hafifleterek gerçekten nitelikli ve karmaşık davalarda daha adaletli sonuçlar çıkmasına etkisi olabileceği şüphesizdir.
Av. Selin Kurt
s.kurt@ozgunlaw.com
13.12.2019
Kaynakça:
1. 7188 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun gerekçesi, https://www.lexpera.com.tr/mevzuat/gerekceler/7188-sayili-ceza-muhakemesi-kanunu-ve-bazi-kanunlarda-degisiklik-yapilmasina-dair-kanun-madde/1, Son Erişim Tarihi 27.11.2019.
2. Suat Çalışkan, “Seri Muhakeme Usulü”, https://www.hukukihaber.net/seri-muhakeme-usulu-makale,7129.html, Son Erişim Tarihi 28.11.2019
Kaynak: Av. Selin KURT – İçerik, Ozgun Law firmasının özel izni ile yayınlanmıştır. 13.12.2019
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
