1- DEĞERLEME NEDİR?
Değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir.
2- DEĞERLEME GÜNÜ NASIL TESPİT EDİLİR?
Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda sahip oldukları kıymetler esas tutulur.
3- DEĞERLEME HANGİ ESASA GÖRE YAPILIR?
Değerlemede, iktisadi kıymetlerden her biri tek başına dikkate alınır.
Teamülen aynı cinsten sayılan malları ve düşük kıymetli ayrılmış eşyayı toplu olarak değerlemek uygundur.
4- DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ NELERDİR?
Değerleme, iktisadi kıymetin içeriği ve mahiyetine göre, aşağıdaki ölçülerden biri ile yapılır;
4.1- Maliyet bedeli,
4.2- Borsa rayici,
4.3- Tasarruf değeri,
4.5- Mukayyet değer,
4.6- İtibari değer,
4.7- Vergi değeri,
4.8- Rayiç bedel,
4.9- Emsal bedeli ve ücreti,
5- MALİYET BEDELİ NEDİR?
Maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap (elde etme) edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara eklenmiş bütün giderlerin toplamını ifade eder.
6- BORSA RAYİCİ NEDİR?
Borsa rayici, gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerinin ortalama değerlerini ifade eder.
***Normal temevvüçler dışında fiyatlarda bariz kararsızlıklar görülen hallerde, son muamele günü yerine değerlemeye takaddüm eden 30 gün içindeki ortalama rayici esas olarak aldırmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.
7- TASARRUF DEĞERİ NEDİR?
Tasarruf değeri, bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değerdir.
8- MUKAYYET DEĞER NEDİR?
Mukayyet değer, bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeridir.
9- İTİBARİ DEĞER NEDİR?
İtibari değer, her nevi senetlerle esham ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerlerdir.
10- RAYİÇ DEĞER NEDİR?
Rayiç bedel, bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir.
11- EMSAL BEDEL NEDİR?
Emsal bedeli, gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değerdir.
12- EMSAL BEDEL NASIL TESPİT EDİLİR?
Emsal bedeli sıra ile, aşağıdaki esaslara göre tayin olunur;
12.1- Birinci sıra (Ortalama fiyat esası): Aynı cins ve nevideki mallardan sıra ile değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelki veya bir daha evvelki aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli bu satışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacak olan “Ortalama satış fiyatı” ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için, aylık satış miktarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran % 25 ten az olmaması şarttır.
12.2- İkinci sıra (Maliyet bedeli esası): Emsal bedeli belli edilecek malın, maliyet bedeli bilinir veya çıkarılması mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan satışlar için % 5, perakende satışlar için % 10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat belli eder.
12.3- Üçüncü sıra (Takdir esası): Yukarıda yazılı esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilir.
Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa kıymetleri araştırılmak ve kullanılmış eşya için ayrıca yıpranma dereceleri nazara alınmak suretiyle yapılır.
Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi mahkemesinde dava açma hakkı mahfuzdur.
Ancak, dava açılması verginin tahakkuk ve tahsilini durdurmaz.
***Emsal bedelinin mükellef tarafından bizzat hesaplandığı hallerde, bu hesaplara ait kayıt ve cetveller ispat edici kâğıtlar olarak muhafaza edilir.
***Yukarıdaki esaslarla mukayyet olmaksızın kaza mercilerinin re ‘sen biçtikleri değerler ile zirai kazanç ölçülerini tespit eden kararnamelerde yer alan unsurlar emsal bedeli yerine geçer.
***Ücretle yapılan imalatta ücretin gerçek miktarının bilinmemesi veya doğru olarak tayin edilememesi hallerinde tespit edilecek emsal ücret de aynı esaslara göre tayin olunur.
13- VERGİ DEĞERİ NEDİR?
Vergi değeri, bina ve arazinin emlâk Vergisi Kanununun 29’uncu maddesine göre tespit edilen değeridir.
Kaynak: Vergi Usul Kanunu
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
