Gökhan İNCE
SGK Müfettişi, Bilirkişi
g.ince27@outlook.com
GİRİŞ
Uzaktan Çalışma Yönetmeliğinin Dayanağı 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14’üncü maddesidir. Uzaktan çalışmaya ilişkin hususlar 2016 yılında İş kanunun 14’üncü maddesine eklenmiştir. Uzaktan çalışma yönetmeliği uzun zamandır beklenmekteydi. Covid-19 küresel salgını nedeniyle 2020 yılı Mart ayından bu yana birçok sektör zorunlu olarak uzaktan çalışmayı tecrübe etmiştir. Zorunlu nedenle uygulanan uzaktan çalışma uygulamasında, işlerin fiili olarak ofis ortamında bulunmadan da yapılabileceği açıkça görülmüştür.
Kontrollü normalleşme süreci başlamıştır. Kısa çalışmanın uzatılmayacağı açıklanmıştır. Ancak, kademeli bir normalleşme olması adına fesih yasağı ve buna bağlı olarak ücretsiz izin ve nakdi ücret desteği uygulamaları 17 Mayıs 2021 tarihine kadar uzatılmıştır. Covid-19 salgınının etkisinin belli bir müddet daha devam edeceği düşünüldüğünde, kısa çalışma uygulamasının da sektörel olarak uzatılması beklenmektedir.
Covid-19 nedeniyle zorunlu olarak uygulanan uzaktan çalışma covid-19 sonrasındaki çalışma hayatında da uygulanmaya devam edecektir. Bu çerçevede, işçi ve işverenin hakları ve yükümlülüklerini belirleyen uzaktan çalışma yönetmeliği yayımlanmıştır. Çalışmamızda işçi ve işveren açısından uzaktan çalışma usul ve esasları üzerinden durulacaktır.
1-4857 SAYILI İŞ KANUNU VE UZAKTAN ÇALIŞMA
İş kanununa eklenen uzaktan çalışma hükümlerine göre; Uzaktan çalışma, işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi olarak tanımlanmıştır.
Uzaktan çalışma kapsamında yapılacak iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almalıdır.
Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.
2-UZAKTAN ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ
2.1) UZAKTAN ÇALIŞMA VE UZAKTAN ÇALIŞAN
İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisine uzaktan çalışma denir.
İş görme ediminin tamamını veya bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçi ise uzaktan çalışan olarak tanımlanmıştır.
2.2) UZAKTAN ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI
Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılır. Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.
2.3) UZAKTAN ÇALIŞILACAK YERİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN MASRAFLAR
Gerekli olması halinde, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenir.
2.4) UZAKTAN ÇALIŞMADA MALZEME VE İŞ ARAÇLARININ TEMİNİ VE KULLANIMI
Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esastır. Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilir.
İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilir. İşçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmaz.
2.5) ZORUNLU GİDERLERİN KARŞILANMASI
İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilir.
2.6) UZAKTAN ÇALIŞMA SÜRESİ VE FAZLA ÇALIŞMA
Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılır.
2.7) UZAKTAN ÇALIŞMA VE İŞÇİ İLE İLETİŞİM
Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenir.
2.8) UZAKTAN ÇALIŞMA VE VERİ GÜVENLİĞİ
İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır.
(2) İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler.
(3) Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.
2.9) UZAKTAN ÇALIŞMA VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
2.10) UZAKTAN ÇALIŞMANIN YAPILAMAYACAĞI İŞLER
Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz.
Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenir.
2.11) UZAKTAN ÇALIŞMAYA GEÇİŞ
2.11.1) Talebe Bağlı Uzaktan Çalışma
İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilir veya hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir.
Bununla birlikte işçi, uzaktan çalışma talebinde bulunabilir. Uzaktan çalışma talebine ilişkin süreç aşağıdaki gibidir.
- Talep yazılı olarak yapılır.
- Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
- Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.
- Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye yazılı olarak bildirilmelidir.
- Talebin kabul edilmesi halinde uzaktan çalışma sözleşmesi yapılır.
- Uzaktan çalışmaya geçen işçi, tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir.
2.11.2) Zorlayıcı Nedenlerle Uzaktan Çalışma
Diğer taraftan, uzaktan çalışma için işçi ve işverenin anlaşması asıl olmakla birlikte, uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.
SONUÇ
Teknolojinin akıl almaz bir şekilde geliştiği, endüstri 4.0 ve toplum 5.0 gibi yaklaşımların konuşulduğu yapay zeka çağında neredeyse her şey bir değişim ve dönüşüm süreci içerisindedir. Covid-19 bu değişim ve dönüşüm sürecini hızlandırmıştır. Yıllardır konuşulan uzaktan çalışma zorunlu olarak uygulanmaya başlanmıştır. Uygulanmaya başlamakla birlikte alt mevzuat düzenlemelerinin yapılmamış olması dolayısıyla uzaktan çalışmaya ilişkin kuralların belirsiz olması uygulamada sorunlara yol açmaktaydı.
Yönetmelik yayınlanması ile birlikte uzaktan çalışma kuralları belirlenmiştir. Sözleşme usulü, işçi ve işverenin yükümlülükleri ortaya konulmuştur. Uzaktan çalışma usulünü tercih edecek işçi ve işverenin dikkat etmesi gerekmektedir. Uzaktan çalışmada, işverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri devam etmektedir. Uzaktan çalışma ilişkisi anlaşma ile kurulabileceği gibi, İşçi de uzaktan çalışma talebinde bulunabilecektir. Bununla birlikte bazı hallerde zorunlu olarak uygulanabilecektir. Uzaktan çalışma uygulamasında da fazla çalışma yapılabileceği dikkat çeken bir diğer husustur.
Kaynak: Gökhan İNCE, SGK Müfettişi, Bilirkişi – İçerik, Yazarın özel izni ile yayınlanmıştır. Yazının tüm hak ve sorumluluğu yazara aittir.
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
