Uluslararası Hizmet Ticareti (UHT), bir ekonomide yerleşik gerçek ve tüzel kişiler ile yerleşik olmayanlar arasında yapılan hizmet ihracatı ve ithalatını kapsar. Hizmetlerin mallardan veya diğer ekonomik faaliyet türlerinden farklı olan özellikleri var.
Bunlar,
- Hizmetlerin maddi bir yapısının olmaması,
- Hizmetlerin depolanamamaları ve transfer edilememeleri,
- Hizmeti sunan ve hizmetten yararlanan arasında doğrudan bir etkileşimin bulunması
olarak sıralanabilir.
UHT için kullanılan sınıflama sistemi, “EBOPS” olarak bilinen Genişletilmiş Ödemeler Dengesi Hizmetler Sınıflamasıdır. Bu sınıflandırmaya göre uluslararası hizmetler 12 ana başlık altında gösterilir.
- Başkasına ait fiziksel girdiler için imalat hizmetleri
- Bakım ve onarıım hizmetleri
- Taşımacılık
- Seyahat
- İnşaat
- Sigorta ve emeklilik hizmetleri
- Finansal hizmetler
- Fikri mülkiyet hakları kullanım ücretleri
- Telekomünikasyon, bilgisayar ve bilgi hizmetleri
- Diğer iş hizmetleri
- Kişisel, kültürel ve eğlence hizmetleri
- Resmi hizmetler
Uluslararası Hizmetler Nasıl Sunulur?
Dünya Ticaret Örgütü tarafından tanımlanan uluslararası hizmetlerin sınıflandırılmasına ilişkin dört hizmet sunum şekli bulunuyor:
Sınır ötesi hizmet sunumu
Bir hukuki danışmanlık şirketinin, yurt dışında bir tüketiciye telefonla yasal danışmanlık vermesi, bir internet kullanıcısının yurt dışındaki bir firmaya ait yazılımı ya da uygulamayı satın alıp indirmesi, yurt dışından alınan veya yurt dışına verilen online eğitim hizmetleri buna örneklerdir.
Yurt dışında tüketim
Gerçek kişilerin bir başka ülkeye seyahatleri sonucu gittikleri ekonomide yaptıkları harcamalar ve aldıkları hizmetler bu kapsama girer. Bunun en tipik örneğini turizm oluşturmaktadır.
Ticari varlık yoluyla hizmet sunumu
Türkiye’deki bir bankanın bir başka ülkedeki şubesinin sunduğu finansal hizmetler veya bir inşaat şirketinin yurt dışında kurulu şirketinin yürüttüğü müteahhitlik hizmetleri buna örnektir. Bu sunum şekli, hizmetlerin değil mahiyet itibarıyla doğrudan yatırımların konusudur.
Gerçek kişinin varlığı yoluyla hizmet sunumu
Bağımsız profesyonel bir kişinin kendi adına veya çalıştığı firma adına yurt dışına geçici olarak gidip yabancılara hizmet sunmasını içerir.
UHT Nasıl Ölçülür?
Hizmet ticaretinin ölçülmesi, doğası gereği dış ticaret yani mal ticaretinin ölçülmesine göre daha zordur. Ülkeler, uluslararası metodolojiye göre, hizmet ticaretini üç farklı yöntemle derlemekte:
- Bankacılık sistemi aracılığıyla,
- İşlemin tarafı olan gerçek ve tüzel kişilerden doğrudan veri alarak,
- Kurum ve kuruluşların idari kayıtlarını kullanarak.
Veri kaynaklarının yapısı ve elverişliliğine göre, bu yöntemler ayrı ayrı veya birlikte kullanabilmektedir.
Uluslararası Ülke Uygulamaları Nedir?
Ülke uygulamaları incelendiğinde, UHT İstatistiklerinin çok büyük oranda İstatistik Kurumları tarafından derlendiği ve veri derleme metodunun da ağırlıkla “doğrudan raporlama” yöntemi olduğu gözlenmekte (Tablo 1).
Türkiye’nin Uygulaması Nasıl?
Hizmet ticareti verileri, yakın zamana kadar Merkez Bankası tarafından Ödemeler Dengesi İstatistikleri kapsamında ve ağırlıklı olarak “bankacılık işlemleri üzerinden toplulaştırılmış” şekilde derleniyordu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yürütülen bir çalışma olan Uluslararası Hizmet Ticareti İstatistikleri Araştırması (UHTİA) ile Gelir İdaresi Başkanlığı idari kayıtları ve firmaların doğrudan raporlamaları kullanılarak veri kaynakları zenginleştirildi. Ayrıca ayrıntılı hizmet türü ve ülke dağılımını içerecek şekilde mikro bazda veri derlenmeye başlandı. Bu çerçevede derlenen istatistikler, 5 Mart 2020 tarihinde “Uluslararası Hizmet Ticareti İstatistikleri” başlıklı haber bülteni ile ilk defa yayımlandı (Tablo 2).
UHT İstatistiklerinin Yayımlanması, Ödemeler Dengesi İstatistiklerini Nasıl Etkileyecek?
Ödemeler dengesi tablosunda cari işlemler hesabının en önemli veri kaynağını, TÜİK tarafından açıklanan “dış ticaret ve turizm istatistikleri” oluşturuyor. TÜİK tarafından yayımlanmaya başlanan “UHT istatistikleri” de hizmetler hesabının temel veri kaynağı olacak ve bu kapsamda ilgili kalemler güncellenecek. Ayrıca, hizmetler mevcut sunuma kıyasla daha ayrıntılı ve 12 ana kalemi içerecek şekilde gösterilmeye başlanacak (Tablo 3).
Özetle; TÜİK tarafından yayımlanmaya başlanan UHT İstatistikleri, idari kayıtlar ve firmaların doğrudan bildirimlerini içeren kapsamlı mikro veri tabanlarına dayanmakta ve uluslararası standartlara uygun, hizmet türü ve ülke ayrıntısında bilgi sağlamakta. Uluslararası hizmet ticareti aynı zamanda Merkez Bankası tarafından yayımlanan ödemeler dengesi tablosunun da önemli bir başlığı ve bu yönüyle hizmetler kaleminin yeni veri kaynağını oluşturacak. Böylece hizmetler kalemi, mevcut haline göre daha ayrıntılı bir şekilde gösterilecek.
Uluslararası Hizmet Ticaret İstatistiklerinin yayımlanmaya başlaması, ülkemiz için kuşkusuz önemli bir kazanım. Bu istatistikleri kullanarak daha kapsamlı ve aydınlatıcı analizler yapmak mümkün olacak.
Kaynak: TCMB Merkezin Güncesi – 10.03.2020
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
