Türkiye’de deniz taşımacılığı alanında faaliyet gösteren firmaların sıkça karşılaştığı konulardan biri, Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS)’ne kayıtlı gemilerin kiralanmasında uygulanan vergi istisnaları ve Katma Değer Vergisi (KDV) oranlarıdır. Özellikle çıplak kiralama (bareboat charter) sözleşmeleri kapsamında elde edilen gelirlerin nasıl vergilendirileceği, kurumlar vergisi istisnasına tabi olup olmayacağı ve uygulanacak KDV oranı konusunda ciddi tereddütler yaşanabilmektedir.
TUGS Kapsamında Gemi Kiralama ve Kurumlar Vergisi İstisnası
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre kurumlar, elde ettikleri safi kazanç üzerinden vergilendirilir. Ancak 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu’nun 12. maddesi, TUGS’ye kayıtlı gemilerin işletilmesinden elde edilen kazançların gelir ve kurumlar vergisinden istisna olduğunu belirtmektedir.
Bununla birlikte, söz konusu istisna sadece gemi işletmeciliği kapsamında elde edilen kazançları kapsamaktadır. Eğer bir gemi doğrudan kiraya veriliyorsa (bareboat charter), bu işlem işletme faaliyetinden ziyade bir kira geliri olarak değerlendirilir. Dolayısıyla, çıplak kiralama sözleşmesi kapsamında elde edilen gelirlerin kurumlar vergisinden istisna tutulması mümkün değildir.
Bareboat Charter (Çıplak Kiralama) Nedir?
Bareboat charter, bir geminin sadece fiziksel olarak tahsis edilmesi anlamına gelir. Bu durumda, gemiyi kiralayan taraf, kaptan ve mürettebatı kendisi belirler, operasyonları yönetir ve tüm sorumlulukları üstlenir. Türk Ticaret Kanunu ve Türk Uluslararası Gemi Sicili Yönetmeliği’ne göre bu tür kiralamalar doğrudan gemi işletmeciliği kapsamına girmez.
KDV Uygulaması: Gemi Kiralama İşlemlerinde Yüzde 1 KDV
KDV Kanunu’nun 13/a maddesi uyarınca, deniz araçlarının kiralanması veya işletilmesine ilişkin bazı işlemler KDV istisnasına tabidir. Ancak bu istisna, yalnızca teslim işlemleri içindir. 01/08/2008 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile, kiralama faaliyetlerinde yüzde 1 oranında KDV uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda, bir deniz aracının, kiralama faaliyeti yürüten bir mükellefe kiralanması işlemi %1 KDV’ye tabi olur. Ancak bu kiralama çıplak kiralama şeklindeyse ve istisna kapsamındaki taşıma hizmeti sağlanmıyorsa, KDV’nin tam oranı geçerli olmayabilir.
Sonuç: Gemi Kiralamalarında Vergi Planlaması Kritik Öneme Sahiptir
Eğer TUGS’ye kayıtlı bir gemi, bareboat charter yöntemiyle başka bir firmaya kiralanıyorsa, bu işlemden elde edilen kazançlar kurumlar vergisi istisnası kapsamında değerlendirilemez. Ancak kiralama işleminin içeriğine göre %1 oranında KDV uygulanması mümkündür.
Denizcilik sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin, vergi mevzuatına uygunluk açısından sözleşme türlerini dikkatle belirlemeleri ve elde edecekleri gelirlerin niteliğini doğru analiz etmeleri büyük önem taşır. öre Kendi şirketinizin durumunu göz önüne alarak mali müşavirinizden detaylı bilgi almanız önemlidir.
TUGS Kapsamında Gemi Kiralama: 10 Soru 10 Cevap
1. TUGS nedir ve hangi gemileri kapsar?
Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS), ticari amaçla kullanılan yük, yolcu ve açık deniz balıkçı gemileri ile özel maksatlı ve özel yapılı gemilerin kayıt edildiği özel bir sicildir.
2. TUGS’ye kayıtlı gemilerin gelirleri vergiye tabi midir?
TUGS’ye kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve devrinden elde edilen kazançlar, 4490 sayılı Kanun kapsamında gelir ve kurumlar vergisinden istisnadır.
3. Bareboat charter (çıplak kiralama) ne demektir?
Bu kiralama türünde, gemi sadece fiziksel olarak kiralanır. Kaptan ve mürettebat kiracı tarafından belirlenir; tüm operasyonel sorumluluk kiracıya aittir.
4. Çıplak kiralama ile time-charter (navlun sözleşmesi) arasında ne fark vardır?
Time-charter’da gemi belirli bir süreyle yük taşıma taahhüdü kapsamında kiralanır. Çıplak kiralamada ise sadece gemi tahsis edilir, taşıma faaliyeti taahhüt edilmez.
5. Çıplak kiralama geliri kurumlar vergisi istisnasına girer mi?
Hayır. Gelirin doğrudan kiralamadan elde edilmesi durumunda, bu kazanç kurumlar vergisi istisnası kapsamına girmez.
6. Gemi kiralama işlemlerinde KDV oranı nedir?
Bareboard Gemi kiralama işlemleri, 2008/13902 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca %1 oranında KDV’ye tabidir.
…
“Karar Sayısı : 2008/13902
MADDE 1- 24/12/2007 tarihli ve 2007/13033 sayılı Kararname ile yürürlüğe konulan “Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Karar”ın eki (I) Sayılı Listeye aşağıdaki sıra eklenmiştir.
“15- 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca teslimleri katma değer vergisinden istisna olan araçların, faaliyetleri kısmen veya tamamen bu araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere kiralanması hizmeti,”“
…
7. Bu %1 KDV oranı hangi koşullarda uygulanır?
Eğer kiralama faaliyeti, kiralanan aracın işletilmesine yönelikse ve KDV mükellefi olan bir firmaya yapılmışsa, %1 KDV uygulanır.
8. TUGS’ye kayıtlı bir geminin çıplak kiralama ile kiralanması durumunda KDV istisnası uygulanır mı?
Hayır. Çıplak kiralama işlemleri taşıma hizmeti kapsamına girmediğinden KDV istisnası uygulanmaz; ancak %1 KDV oranı geçerli olabilir. Mali müşavirinize sorunuz.
9. Bu tür bir kiralamadan elde edilen gelir nasıl beyan edilir?
Çıplak kiralamadan elde edilen gelir, ticari kazanç olarak beyan edilmek zorundadır ve kurumlar vergisine tabidir.
10. Gemi işletmeciliği yapan şirketler nelere dikkat etmeli?
Sözleşme türü (kiralama mı, taşıma mı?), geminin sicil durumu ve faaliyetin kapsamı net şekilde belirlenmeli ve vergi avantajları buna göre planlanmalıdır.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü | ||||
| Sayı | : | 62030549-125[6-2015/225]-69775 | 10.03.2017 | |
| Konu | : | TUGS’ye Kayıtlı Geminin Kiralanmasında Elde Edilen Kazancın Vergilendirilmesi | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunda, şirketinizce ulusal ve uluslararası navlun taşımacılığı yapıldığı, Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS)’ne kayıtlı yeni alınan bir geminin ulusal ve uluslararası navlun taşımacılığı yapan bir denizcilik şirketine bareboat charter (çıplak gemi) sözleşmesi yaparak belli bir süre için kendi şirketleri namına navlun taşıması için kiralanmak istendiği, geminin kaptan ve tayfalarını bu şirketin tayin edip, istediği yerlere navlun taşıyabileceğini ve bu gemi için şirketinize her ay belirli bir miktar ödeme yapılacağı ve sözleşmedeki miktar kadar fatura kesileceği belirtilerek, uygulanacak katma değer vergisi (KDV) oranı ve kurumlar vergisi istisnası hususlarında Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
1-KURUMLAR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “Safi kurum kazancı” başlıklı 6 ncı maddesinde; kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı, safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesinde ise bilanço esasına göre ticari kazancın, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet fark olduğu; bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce işletmeye ilave olunan değerlerin bu farktan indirileceği, işletmeden çekilen değerlerin ise farka ilave olunacağı; ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri ile bu Kanunun 40 ve 41 inci maddeleri hükümlerine uyulacağı hüküm altına alınmıştır.
Öte yandan, 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanununun 2 nci maddesinde, bu Kanunda geçen gemi kavramının kabotaj ve/veya kabotaj harici sularda ticari amaçla kullanılan her türlü yük, yolcu ve açık deniz balıkçı gemileri ile özel maksatlı ve özel yapılı gemilerini ifade ettiği; 12 nci maddesinde ise bu Kanun uyarınca oluşturulan Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden ve devrinden elde edilen kazançların, gelir ve kurumlar vergileriyle fonlardan istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.
1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve devrinden elde edilecek kazançlara ilişkin istisna ile ilgili açıklamaların yer aldığı (5.12.1.) bölümünün “5.12.1.6. Time-charter işletmeciliği” başlıklı alt bölümünde;
“Deniz taşımacılığında, zamana veya yüke bağlı olarak geminin tamamını veya bir kısmını taşıtana tahsis etmek suretiyle yük ve eşya taşıma taahhüt sözleşmeleri kapsamında yapılan “Time-Charter İşletmeciliği” gemi işletmeciliği faaliyeti kapsamında değerlendirileceğinden, söz konusu faaliyetlerden elde edilen kazançların kurumlar vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir.
Ancak, uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin zamana ve yüke bağlı olmaksızın doğrudan kiraya verilmesi durumunda gemi işletmeciliği faaliyetinden söz edilemeyeceğinden elde edilen kira gelirine istisna uygulanmayacağı tabiidir.”
açıklamaları yer almaktadır.
Gemi kiralama hizmetleri iki şekilde yapılabilmektedir.
1-Gemi Kira Sözleşmesi
2-Navlun (Time Charter) Sözleşmesi
Navlun sözleşmesinde, taşımayı taahhüt eden asıl taşıyıcı firmaya, taşıma işi şeklinde bir hizmet verilmekte ve gemi asıl taşıyıcıya kiralanmamaktadır. Geminin bir bölümü ya da tamamı yükün belirli bir süre içinde taşınması için tahsis edildiği için time charter sözleşmelerinde bedel, belirli bir yükün taşınması karşılığı olarak değil, yükün belirli bir süre içinde taşınması karşılığı olarak belirlenmektedir. Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, burada geminin kiralanması değil, taşımanın taahhüdü söz konusudur.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 1119 uncu maddesinde; gemi kira sözleşmesi, kiraya verenin belirli bir süre için geminin kullanılmasını, kira bedeli karşılığında kiracıya bırakmayı üstlendiği bir sözleşme olarak tanımlanmış olup müteakip maddelerde kiracının gemiyi tahsis amacına uygun olarak sözleşme hükümleri çerçevesinde dilediği gibi kullanabileceği, gemi adamlarının çalıştırılmasından doğan bütün borç ve yükümlülüklerin kiracıya ait olduğu hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca, Türk Uluslararası Gemi Sicili Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinde ise; “Çıplak Kiralama (Bareboat): Bir ülke bayrağındaki geminin, bir donatan/işletici sorumluluğunda başka bir ülke bayrağına geçici bir süre ile geçmesini sağlayan, geminin giderinin kimin tarafından hangi ölçüde kiralanacağı özel anlaşmalara tabi olan kiralamayı ifade eder.” açıklaması yapılmış olup aynı Yönetmelikte çıplak kiralama kapsamındaki gemilerin ve yatların TUGS’ye tescil edilemeyeceği belirtilmiştir.
Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, ilgide kayıtlı özelge talep formunda belirtilen sözleşmenin, gemi kira sözleşmesi olduğu ve geminin kaptan ve tayfalarının kiracı tarafından tayin edilip istenilen yerlere navlun taşıyabileceği belirtildiğinden, sözleşmede donatan-kiracı arasındaki ilişki gemi kira sözleşmesi hükümlerine tabi olmaktadır. Bu sebeple, çıplak kiralama sözleşmesi kapsamında elde edilen kazançlarınızın, 4490 sayılı Kanunun 12 nci maddesinde yer alan istisnaya tabi tutulması mümkün bulunmamaktadır.
2-KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
KDV Kanununun 1/1 inci maddesinde; ticari, sınaî, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye’de yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu hükme bağlanmıştır.
KDV oranları, KDV Kanununun 28 inci maddesinin Bakanlar Kuruluna verdiği yetki uyarınca yayımlanan 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Kararname eki I sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %1, II sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %8, listelerde yer almayan vergiye tabi işlemler için %18 olarak tespit edilmiştir.
Öte yandan, I sayılı listeye 2008/13902 sayılı BKK ile 15 inci sıra eklenmiş ve 01/08/2008 tarihinden geçerli olmak üzere KDV Kanununun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca teslimleri KDV’den istisna olan araçların, faaliyetleri kısmen veya tamamen bu araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere kiralanması hizmetlerinde KDV oranı %1 olarak belirlenmiştir.
KDV Kanununun 13/a maddesi uyarınca teslimleri KDV’den istisna olan bir deniz aracının gemi kiralama sözleşmesi yapılmak suretiyle, faaliyetleri kısmen veya tamamen bu araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere 01/08/2008 tarihinden itibaren kiralanması hizmetleri %1 oranında KDV’ye tabi olacaktır.
Buna göre, KDV Kanununun 13/a maddesi uyarınca teslimleri katma değer vergisinden istisna olan bir deniz aracının gemi kiralama sözleşmesi yapılmak suretiyle, faaliyetleri kısmen veya tamamen bu araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere 01/08/2008 tarihinden itibaren kiralanması hizmetleri %1 oranında KDV’ye tabi tutulacaktır.
…
…
TAVSİYE EDİLEN VİDEO İÇERİK
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
