Bilindiği üzere teknolojide yaşanan gelişmeler, dijitalleşme, internet altyapısının gelişmesi gibi olgular, alışveriş alışkanlıklarında değişimler yaşanmasına; tüketicilerin geleneksel yöntemler yerine uzaktan iletişim araçları ile kurulan mesafeli sözleşmeler ile alışverişe yönelmelerine neden olmaktadır.

Geleneksel alışveriş yöntemlerine göre zaman, mekan ve fiyat yönünden hem satıcı hem de tüketicilere sağladığı avantaj ve kolaylıkları barındıran mesafeli satışlar, özellikle içerisinde bulunulan COVİD-19 döneminde daha çok tercih edilir hale gelmiş ve işlem hacmi ciddi oranda artış göstermiştir.

Bu tür satışlar, her ne kadar birçok kolaylığı beraberinde getirse de, tüketicilerin zaman zaman yasal yükümlülüklerinin bilincinde olmayan, kötü niyetli ve fırsatçılık yapmak isteyen satıcılar tarafından stoklarında olmayan ve tedariki 30 günlük yasal teslim süresi içerisinde yapılamayacak ürünleri dahi satışa konu ederek mağdur edildiği tespit edilmektedir.
Ürün bedelleri tahsil edildikten sonra,  teslimlerin hiç yapılmadığı ya da teslim edilmeyen ürünlere ilişkin bedel iadesi içerikli cayma taleplerinin karşılanmadığı hatta tüketicilerin söz konusu taleplerini iletebilecekleri bir muhatap dahi bulamayarak,  mağdur edildikleri görülmektedir.

Özellikle kurumsal olmayan internet siteleri ve sosyal medya mecraları hatta cep telefonu uygulamaları üzerinden satın alma işlemi yapılıp, kapıda ödeme vb. banka hesap sahiplik bilgisi olmayan ödeme yöntemleri ile gerçekleştirilen alışverişlerde çok sayıda mağduriyet yaşanmaktadır.

Bu tür mağduriyetlerin önüne geçmek için, mesafeli yöntemle alışveriş yapılırken tüketicilerimiz tarafından dikkat edilmesi gereken bazı önemli hususlar bulunmaktadır:

• Ön inceleme yapılması

İnternet veya telefon ile alışveriş yapılmasına karar verilmesi durumunda satıcı hakkında arama motorlarında kısa ve genel bir ön inceleme yapmak, gerekirse şikayetleri incelemek fikir verecektir.

• Satın alınacak mal veya hizmetin fiyatına dikkat edilmesi

Mesafeli yöntemin tüketicilere sağladığı avantajlardan birisi de, satın alınması planlanan malın veya hizmetin fiyatı ve niteliklerini birçok mecradan araştırabilme kolaylığı sağlamasıdır. Bu sebeple mal veya hizmetin diğer mecralardaki yaklaşık fiyatının öğrenilmesi ve kıyaslama yapılması, gerçekçi olamayacak kadar cazip görünen düşük fiyatlara veya indirimlere dikkatle yaklaşılması çoğu mağduriyetin önüne geçecektir.

• Satıcı bilgileri

Alışveriş yapılması düşünülen internet sitesinde satıcının ticari unvanı, adresi, sabit telefonu, MERSİS numarası, ETBİS kaydı, güven damgası bilgisi gibi bilgilerin olup olmadığı kontrol edilerek alışveriş yapılmalıdır.

• Sahte sitelere dikkat edilmesi

İnternet sitesinin sahte veya taklit bir site olması ihtimaline karşın site adının kontrol edilmesi gerekirse Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun “internet site bilgisi sorgulama” ekranından faydalanılması çoğu mağduriyetin önüne geçebilecektir.

• Sosyal medya

Sosyal medyada gezinirken karşılaşılan tanıtım ve ilanlara karşı, bu mecralar aracılığıyla ulaşılan sitelerin sahte, taklit ve kötüye kullanılması ihtimallerine karşı, satıcının kendi sitesinden ürünün kontrol edilmesi yararlı olacaktır.

• Güvenlik ayrıntıları

İnternet sitesi üzerinden alışveriş yapılmasına karar verilmesi durumunda SSL sertifikası, 3D Security veya sanal kartla ödeme gibi detaylara dikkat edilmesi faydalı olacaktır.

• Ön bilgilerin incelenmesi

Ödeme yapmadan önce, tüketiciye iletilmesi yasal zorunluluk olan ön bilgilerin okunması da çoğu mağduriyeti önleyecektir. Satıcının ticari unvanı, adresi, sabit telefon numarası gibi iletişim bilgileri, mal veya hizmetin ödenecek toplam tutarı, cayma hakkına ilişkin ayrıntılar ve hak arama yolları bu bilgilerden bazılarıdır.

Mağduriyet yaşanması durumunda yapılması gerekenler

Tüm bu hususlara dikkat edilmesine karşın tüketicilerimizin mesafeli sözleşmeler ile ilgili olarak yaşadıkları uyuşmazlığın çözülmesinde 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında 10.390-TL’nin altında olan uyuşmazlıklar için Tüketici Hakem Heyetlerine, bu tutarı aşan uyuşmazlıklar için de Tüketici Mahkemelerine başvurabilmesi mümkündür.

Bakanlığımız tarafından tüketici mağduriyeti doğuran satıcılara ilişkin olarak denetimler yapılarak tespit edilen aykırılıklara ilişkin idari yaptırımlar uygulanmakta, tüketicileri aldatıcı ve yanıltıcı ifadelere yer verilen ya da haksız ticari uygulama niteliği taşıyan satış ve pazarlama yöntemleri Bakanlığımız bünyesinde bulunan Reklam Kurulunca incelenmekte ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında suç teşkil eden eylemlere ilişkin olarak da Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulmaktadır.

Bu kapsamda 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un yürürlüğe girmiş olduğu 2014 yılı ile 2020 Ekim ayı arasındaki dönemde, mesafeli yöntemle satış yapan 75 şirket nezdinde yapılan denetim sonucunda tespit edilen aykırılıklar için toplam 216.068.467,08 TL idari para cezası uygulanmıştır.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

Güvenilir firmalardan yapılan mesafeli alışverişler çeşitli kolaylıkları beraberinde getirirken,güvenilir firmalardan yapılmayan alışverişlerde ise tüketicilerimiz bazı sıkıntılar ile karşı karşıya kalmaktadır.

Son dönemde Bakanlığımıza elektronik ortamda yapılan satışlara yönelik şikayetlerde de artış görülmektedir.

Bu kapsamda tüketicilerimizden Bakanlığımıza “satın alınan ürünlerin azami süresinde teslim edilmemesi, talep edilen ürünlerin yerine başka ürünlerin gönderilmesi, internet sitelerinde stokta bulunmayan ürünlerin satılması ve stokta kalmadığı gerekçesiyle sözleşmenin tek taraflı feshi, tüketicilere cayma hakkının kullandırılmaması, cayma hakkının kullanıldığı durumlarda bedel iadesinin hiç ya da mevzuatta düzenlendiği şekil ve sürede yapılmaması,kargo şirketlerinin zamanında teslimat yapmaması” gibi çok sayıda şikayet iletilmiştir.

Firmaların mesafeli satış işlemlerine ilişkin tüketici başvurularında Bakanlığımızca şikayete konu şirketten bilgi, belge ve açıklama talep edilmekte,  tespit edilen aykırılığın türüne göre idari yaptırıma konu olmayan ancak tüketici aleyhine olan uygulamalara ilişkin, şirkete mevzuat hükümlerine uygun davranması yönünde uyarı yapılmaktadır. Tüketicilere de yasal hakları ve kullanımı hususunda bilgi verilmektedir.

Bakanlıkça idari yaptırıma konu aykırılık tespitinde ise, Ticaret İl Müdürlükleri ya da Bakanlık Müfettişleri tarafından gerekli denetimler yapılarak, ilgili mevzuat uyarınca idari para cezası uygulanmaktadır.

Bu doğrultuda, 6502 sayılı Kanunun yürürlüğe girmiş olduğu 2014 yılı ile 2020 yılı arasındaki dönemde, mesafeli yöntemle satış yapan 76 şirket nezdinde Bakanlığımızca yapılan denetim sonucunda tespit edilen aykırılıklar için toplam 216.068.467 TL idari para cezası verilirken, 2020 yılının ilk 7 ayında 8 firma hakkında 6.255.538 TL tutarında ceza uygulanmıştır.

Ayrıca, faaliyetleri suç teşkil ettiği düşünülen firmalar hakkında ise Savcılıklara suç duyurusunda bulunulmakta ve erişim engeli talep edilmektedir.

Diğer taraftan, mesafeli yöntemle satış yapılan mal ve hizmetlerin reklam ve tanıtımlarında tüketicileri aldatıcı ve yanıltıcı ifadelere yer verilmesi ya da haksız ticari uygulama niteliği taşıyan satış ve pazarlama yöntemlerinin uygulanması durumunda, Bakanlığımız bünyesinde bulunan Reklam Kurulu da re’sen ya da şikayet bağlı olarak inceleme yapmakta sonucunda idari para cezası ve durdurma kararı gibi yaptırımlar uygulanmaktadır.
Tüketiciler mağduriyet yaşamamak için alışverişlerinde nelere dikkat etmeli?

Mesafeli yöntemle alışveriş yapılırken tüketicilerimizin mağduriyet yaşamamaları için şu hususlara dikkat etmesi önem taşımaktadır:

– Firmalar hakkında ön araştırma yapılmalı

İnternet veya telefon ile alışveriş yapılmasına karar verilmesi durumunda satıcı hakkında arama motorlarında kısa bir ön inceleme yapılması, gerekirse şikayetleri incelemek alışveriş yapılacak firma hakkında tüketiciye fikir verecektir.

-Satın alınacak mal veya hizmetin fiyatına dikkat edilmeli

Mesafeli yöntemin tüketicilere sağladığı avantajlardan biri de, satın alınması planlanan malın veya hizmetin fiyatı ve teknik özelliklerini birçok mecradan araştırabilme kolaylığı sağlamasıdır. Bu sebeplemal veya hizmetin yaklaşık fiyatının öğrenilmesi, gerçekçi olmayan fiyatlara veya indirimlere dikkat edilmesi, çoğu mağduriyetin önüne geçecektir.

-Satıcı bilgileri kontrol edilmeli

Alışveriş yapılması düşünülen internet sitesinde satıcının ticari unvanı, adresi, sabit telefonu, MERSİS numarası, ETBİS kaydı,Güven Damgası bilgileri gibi bilgilerin olup olmadığı kontrol edilerek alışveriş yapılmalıdır.

-Sahte sitelere dikkat edilmeli

İnternet sitesinin adı adres çubuğunda her zamanki gibi görünmüyorsa, sahte veya taklit bir site olması ihtimaline karşın site adının kontrol edilmesi önem taşımaktadır.

-Sosyal medya tanıtım ve ilanları satıcının kendi sitesinden kontrol edilmeli

Sosyal medyada gezinirken tüketicinin karşısına çıkan tanıtım ve ilanlara karşı, sitelerin taklit olması ihtimaline karşı, satıcının kendi sitesinden ürün kontrol edilmelidir.

-Güvenlik ayrıntılarına dikkat edilmeli

İnternet üzerinden alışveriş yapılmasına karar verilmesi durumunda SSL sertifikası, 3D security veya sanal kartla ödeme gibi detaylara dikkat edilmelidir.

-Ön bilgiler incelenmeli

Ödeme yapmadan önce mutlaka ön bilgiler okunmalıdır. Mesafeli sözleşmelerin ayrılmaz bir parçası olan ön bilgileri görmeden veya ayrıntılı okumadan ödeme yapmamak da çoğu mağduriyeti önleyecektir. Satıcı unvanı, adresi, iletişim bilgileri, mal veya hizmetin ödenecek toplam tutarı, cayma hakkına ilişkin ayrıntılar ve hak arama yolları bu bilgilerden bazılarıdır.

Mağduriyet yaşanması durumunda yapılması gerekenler:

Öte yandan tüketicilerin mesafeli satışlarda mağduriyet yaşaması durumunda 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun tarafından uyuşmazlıkların çözümünde yetkili kılınan “Tüketici Hakem Heyetleri” ile “Tüketici Mahkemeleri” nezdinde uyuşmazlık yaşanan miktara göre hak arama yoluna gitmeleri önem arz etmektedir.