Fransız kökenli bir kavram olan manipülasyon, sözlükte; “1. Yönlendirme. 2. Seçme, ekleme ve çıkarma yoluyla bilgileri değiştirme. 3. Varlıkları yapıcı, açıklayıcı ve yararlı bir biçimde kullanma işi.” anlamlarına gelmektedir. Türkçede manipülasyon yerine kullanımı bakımından önerilen kavram “yönlendirme”dir. Fakat bu öneri hukuki açıdan yetersiz kalmaktadır. Zira önerilen kavram manipülasyonun yanıltmaya dayalı negatif mahiyetini belirtmede yetersiz kalmaktadır.

Manipülasyon kavramını bütünüyle karşılayabilecek işlevsel bir tanım üzerinde evrensel boyutta mutabık kalınmış değildir. Bu sebeple inceleme konusu suç, bu makalede manipülasyon kavramının ulusal ve uluslararası doktrin ve içtihatta ağırlık olarak kabul gören uygulamaları çerçevesinde irdelenecektir.

Sermaye piyasası çerçevesinde düşünüldüğünde “Sermaye piyasası araçlarının fiyatını etkilemeye yönelen, gerçek piyasa şartlarına uymayan tüm davranış şekilleri, yapay fiyat oluşumuna sebep olan tüm uygulamalardır.” şeklinde bir tanım örnek olarak verilebilecektir.

Manipülasyon suçu ile korunan hukuki değer “sermaye piyasalarının işlevselliği”, “malvarlığı değerleri” ve “tasarruf özgürlüğü” olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sermaye piyasası, yatırımcıların ve/veya fon sahiplerinin kazanç beklentisi içerisinde bulunarak menkul kıymetler veya sair finansal araçları değerlendirmesi olarak tanımlanabilir. Sermaye piyasası kavramını fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalar şeklinde kısaca ifade etmek de mümkündür. Fona ihtiyaç duyan kişilerin finansman sağlamak adına kullandıkları sermaye piyasasının 5 temel unsurdan oluştuğu kabul edilir.

-Fon Arz Edenler (Yatırımcılar)
-Fon Talep Edenler (İhraççılar)
-Fon Arz ve Talep Araçları (Sermaye Piyasası Araçları)
-Fon Arz ve Talebinin Karşılaşmasına Yardım Eden Kuruluşlar (Sermaye Piyasası Kurumları)
-Fon Arz ve Talebinin Karşılaştığı Piyasalar(Sermaye Piyasaları)
Piyasalardaki fiyat oluşum mekanizmalarının işleyişi son derece önemlidir zira yatırımcılar arasındaki fırsat eşitliği bozulmamalı, kişi ve kurumlara güvenli değerleme ölçütleri çerçevesinde işlem yapabilme imkânı sunulmalıdır. Bu sebeple kanun koyucunun yaptırım altına aldığı manipülasyon suçu piyasalardaki işleyiş için önemli bir yer işgal eder hale gelmiştir.

Manipülasyon Türleri
İşleme Dayalı Manipülasyon

SerPK’nun 107. Maddesinin 1. Fıkrası uyarınca; “Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar…”

Görüldüğü gibi işlem bazlı manipülasyon ilgili kanunun 107/1 maddesinde düzenlenmiştir. Seçimlik hareketli bir suç olarak düzenlenen işlem bazlı manipülasyonun, manipülasyon türleri arasında karşılaştırma yapıldığında piyasalar için daha fazla tehlike teşkil ettiği söylenebilecektir. Zira tespiti ve tespiti halinde dahi ilgili suçla mücadele edilmesi açısından zorluklar yaratan bir yapıya sahiptir. Kanun maddesinde sayılan alternatif hareketler incelendiğinde ilgili suçun ihmali hareketle gerçekleştirilemeyeceği çıkarımı rahatlıkla yapılabilecektir. Hal böyleyken icrai hareketle işlenebilen işbu suçta kast kural olup taksir istisnadır.

Yanıltıcı işlem yaratarak başkalarını işlem yapmaya ikna etmek, yapay piyasa oluşturmak gibi işlemlerle bu suç icra edilebilir. Bir piyasanın yükseleceği izlenimi yaratarak fiyatların yükseleceği bir ortam hazırlamak; fiyatların düşüşe geçmesi adına işlem gerçekleştirerek düşük fiyatlar ile hisse senedi toplamak, hisse senedinin gerçek değerine ulaşmasını sağlayan işlemlerle fiyatı belirli bir standarda sabitlemek işleme dayalı manipülasyonla işlem yapanlar için başlıca yollardır.

Yapay piyasa oluşturmak gayesi ile icra edilebilecek işlemler İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği’nin 24. Maddesinde aşağıdaki gibi sayılmıştır;

“a) Bir sermaye piyasası aracında gerçeğe uygun olmayan ve görüntüde aktif bir piyasa izlenimi yaratmak maksadıyla;

1) Sermaye piyasası aracının sahipliğinde gerçek anlamda değişim yaratmayan bir dizi alım satım yapmak,
2) Fiyat, miktar ve değer bakımından piyasayı yanlış yönlendirecek mahiyette Borsa emri vermek,

b) Bir sermaye piyasası aracında tek başına veya başkaları ile birlikte, diğer üyeleri o sermaye piyasası aracını alıp satmaya yöneltmek maksadıyla bir dizi işlemle;

1) Sermaye piyasası aracı için görünürde aktif bir piyasa olduğu izlenimi yaratmak,
2) Sermaye piyasası aracının fiyatında veya değerinde yapay olarak artış veya düşüşe neden olmak,

c) Bir sermaye piyasası aracının fiyatının veya değerinin artması veya azalmasına neden olacak aktif bir piyasanın olduğu veya olacağı şeklinde gerçek dışı bilgi dolaştırarak veya yayarak o sermaye piyasası aracının alım veya satımını teşvik etmek,
ç) Bir sermaye piyasası aracı ile ilgili olarak, diğer sermaye piyasası araçlarının alım veya satımını teşvik etmek maksadıyla, bilerek gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgi yaymak,
d) Piyasayı yanıltmak maksadıyla bir sermaye piyasası aracında fiyatı veya değeri desteklemek, sabitlemek veya stabilize etmek üzere, dolaylı veya dolaysız olarak, tek başına veya bir ya da daha fazla kişi ile anlaşarak bir dizi alım satım yapmak,
e) Piyasayı yanıltmak maksadıyla, yanıltıcı veya yanlış izlenim uyandıracak, gerçeğe aykırı sözlü veya yazılı beyanda, fiil ve davranışlarda bulunmak.”

Bilgiye Dayalı Manipülasyon

SerPK’nun 107. Maddesinin 2. Fıkrası uyarınca; “Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayanlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.”

Bilgiye dayalı manipülasyon, görüldüğü gibi anılan kanunun 107/2. Maddesinde hüküm altına almış olup madde metninde geçen “bilgi” kavramı “finansal bilgi” olarak düşülmelidir. Bilgiye dayalı manipülasyon ile hareket edenler, yatırımcıların şirketler hakkında doğru bilgi elde etmesine engel olarak fonların yanlış yatırımlara yönelmesine sebep olmaktadırlar.

Bilgiye dayalı manipülasyon türü de seçimlik hareketli bir suç olarak karşımıza çıkmakta olup suçun oluşması için suçtan menfaat temin edilmiş olması gerekmektedir. Halbuki işleme dayalı manipülasyon suçu tehlike suçu olarak düzenlenmiştir ve suçun oluşumu için menfaat elde edilmesi şartı aranmamaktadır.

Şirketlerin vasat yönetim yapıları, şirketlerdeki iç denetim mekanizmalarının zayıflığı, yöneticilerin şahsi çıkarları, muhasebe kayıtlarındaki sıkıntılar finansal bilgi manipülasyonunun nedenleri olarak örneklendirilebilmektedir.

Şirketlerin istikrarlı bir mali yapıya sahip olduğu izlenimi yaratmak için hisse senedi fiyatları değiştirilir. Bu, karın yüksek ya da zararın düşük gösterilmesi gayesi ile başvurulan bir işlemdir. Örnek olarak verilen ve temel amacı oluşturan bu işlem gibi sair amaç ve yollarla bilgi manipülasyonuna başvurmak mümkündür.

İşleme Dayalı Manipülasyon için Muhakeme Şartı

SerPK’nun 115. Maddesinde kanunda düzenlenen suç tipleri açısından “muhakeme şartı” mahiyetinde olan bir başvuru usulü düzenlenmiştir. Bu kapsamda işleme dayalı manipülasyon suçunun soruşturması ve kovuşturmasının resen yapılması söz konusu değildir. Zira söz konusu başvuru Sermaye Piyasası Kurulu tarafından Cumhuriyet Başsavcılığı’na yazılı olarak yapılmalıdır.

Bu düzenleme ile sermaye piyasalarını korumak amaçlanmaktadır. Ayrıca ilgili düzenlemeye göre başvuru üzerine iddianame düzenlenmesi sonucunda işbu durum Kurul’a tebliğ edilecek ve 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun konu ile ilgili usulünü izlemeye gerek kalmaksızın Kurul, katılan sıfatını kendiliğinden kazanmış olacaktır.

Manipülasyon Sayılmayan Eylemler

İhraç edilen sermaye piyasası araçlarının geri alınması, spekülasyon, fiyat istikrar işlemleri, açığa satış, repo ve ters repo eylemleri yasal olarak kabul görmektedir ve yaptırım altına alınmamıştır.

Spekülasyon: Fiyatında yükselme beklenen değeri satın alarak ya da fiyatında düşme beklenen değeri satarak kar elde etme işlemidir. Risk işlemi gerçekleştirenin üzerinde kalır ve bir suç olarak değerlendirilmesi mümkün değildir.

Fiyat istikrar işlemleri: Piyasada oluşabilecek olumsuz etkilerin fiyata yansımasını engelleyen etkinliklerdir.

Açığa satış: Sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılması ya da satışa ilişkin emrin verilmesidir.

Repo: Menkul kıymetlerin geri alma taahhüdü ile satımıdır.

Ters repo: Menkul kıymetlerin geri satma taahhüdü ile alınmasıdır.

Yaptırım

Manipülasyon suçu için yaptırım olarak hürriyeti bağlayıcı ceza ve adli para cezası öngörülmüştür. Buna göre uygulanacak yaptırım; iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezasıdır. Suçun bir tüzel kişi yararına işlenmiş olması halinde ilgili tüzel kişi hakkında tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunacağı da düzenleme altına alınmıştır.

Etkin Pişmanlık

Yalnızca işleme dayalı manipülasyon türü için başvurulabilecek olan bu imkan SerPK’nun 107. Maddesinin 3. Fıkrası ile hüküm altına alınmıştır. İlgili fıkra uyarınca “…suçu işleyen kişi pişmanlık göstererek, beş yüz bin Türk Lirasından az olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin iki katı miktarı kadar parayı, Hazineye; Henüz soruşturma başlamadan önce ödediği takdirde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
Soruşturma evresinde ödediği takdirde, verilecek ceza yarısı oranında indirilir. Kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, verilecek ceza üçte biri oranında indirilir.”

Sonuç

Sanayi devriminden sonra ekonominin hızlı ve kontrolsüz gelişimi ekonomik suç kavramını önemli hale getirmiştir. Haliyle ulusal ve uluslararası kapsamda ilgili suçlarla mücadele de kaçınılmaz hale gelmiştir.

Manipülasyon ile piyasalara müdahale edilmesi ile piyasa fiyatı yanlış noktada oluşmakta arz ve talebe dayalı fiyat kavramı özünü yitirmektedir. Piyasada güven ortamının yerleşmesine engel oluşturan bu durumla mücadelede cezai veya idari yaptırımların yetersiz kalacağı aşikâr gözükmektedir.

Manipülasyon içerikli işlemlerin yasal işlem görüntüsü, piyasaların kötü niyetli kullanımına oldukça müsait bir yapıdadır. Ayrıca internet ortamında çeşitli platformlarda hızlı, kontrolsüz ve kirli bilgi dolaşımı inceleme konusu suçun giderek artma potansiyelini bünyesinde barındırmaktadır.

Hukuk düzeni ve ekonomik düzen açısından bu denli önem ifade eden bir konuda daha detaylı düzenlemelere başvurmak, tanımlarda açıklık sağlamaya çalışarak manipülatif eylemlerin sınırlarını çizmeye çabalamak yapılacak ilk mücadele girişimi olarak gözükmektedir.

Detaylı Bilgi İçin; Stajyer Avukat Öykü Yaman o.yaman@ozgunlaw.com
Kaynakça:
1. http://www.tdk.gov.tr , (ET:22.03.2019)
2. MANAVGAT Çağlar, Sermaye Piyasasında İşleme Dayalı Manipülasyon ve Özel Hukuk Bakımından Sonuçları, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2008.
3. MEMİŞ Tekin, TURAN Gökçen, Sermaye Piyasası Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
4. ADIGÜZEL Burak, Sermaye Piyasası Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
5. DURSUN Selman, Sermaye Piyasasında Gerçeğe Aykırılıktan Doğan Suçlar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
6. EGE İlhan, EGE Önder, Sermaye Piyasasında Yatırımcıların Korunması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
7. Sermaye Piyasası Kurulu, Manipülasyon
8. YÜCE Aydın Alber, Sermaye Piyasasında Manipülasyon, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2012.
9. SAKİN Sinan, Sermaye Piyasasında Manipülasyon Suçu, Dergi Park Akademik, 2016.
10. YASİN Melikşah, Sermaye Piyasası Kurulu ve İşlemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2002
SAYFA

Kaynak: ozgunlaw.com
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

1- İhracat Bedellerinin Türkiye’ye getirilmek zorunda mı?

4 Eylül 2018 tarihli  Resmi Gazetede yayımlanan tebliğ ile tebliğ ile, Hazine ve Maliye Bakanlığı bu konuda düzenleme yetkisini kullandı. (Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)

Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içinde ihracata aracılık eden bankaya transfer edilecek veya getirilecek.

Söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması zorunlu!

İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas. Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.

İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi mümkün. Bu durumda gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunlu.

2- Önceki Uygulama nasıldı?

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar uyarınca, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi 2008 yılına kadar zorunlu idi.

100.000 doları aşan bedellerin süresi içerisinde yurda getirilmemesi durumunda kambiyo mevzuatına göre ceza uygulanabiliyordu.

Resmi Gazetede 8 Şubat 2008 tarihinde yayınlanan değişiklik ile, dövizin yurda getirilmesi zorunluluğu kaldırılmıştı.

İhtiyaç duyulması halinde düzenleme yapma konusunda Bakanlık yetkilendirilmişti.

3- Hangi ödeme şekillerine göre yapılan ihracatlar yeni düzenleme kapsamındadır?

Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir.

Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.

Söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması zorunludur.

İhracat işlemlerine ilişkin bedeller aşağıdaki ödeme şekillerinden birine göre yurda getirilebilir.
a) Akreditifli Ödeme,
b) Vesaik Mukabili Ödeme,
c) Mal Mukabili Ödeme,
d) Kabul Kredili Akreditifli Ödeme,
e) Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme,
f) Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme,
g) Peşin Ödeme.

4- İhracat bedeli TL olarak beyan edildiyse TL getirilebilir mi?

İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.

5- İhracat bedeli yolcu beraberinde nakit olarak Türkiye’ye getirilebilir mi?

İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.

6- Peşin Döviz karşılığında yapılan anlaşmaların ihracatı ne kadar sürede tamamlanmalıdır?

Peşin döviz karşılığında ihracatın 24 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunludur.

7- DİB kapsamındaki ihracatın süresi nedir?

Dâhilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır.

8- Süresi içinde gerçekleşmeyen peşin dövizler hangi hükümlere tabidir?

Tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olur. Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılır.

9- Yurtdışına iş yapan Müteahhit firmalar ihracat bedelini ne kadar sürede Türkiye’ye getirmelidir?

Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunludur.

10- Konsinye ihracat bedelleri ne zaman yurda getirilmelidir?

Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunludur.

11- Geçici İhracı yapılan malların bedelleri ne kadar sürede Türkiye’ye getirilmelidir?

İlgili mevzuat hükümlerine göre yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunludur.

12- Kredili veya kiralama (Leasing) ihracat bedelleri ne kadar sürede Türkiye’ye getirilmelidir?

Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilerek bankalara satılması zorunludur.

13- İhraç bedellerinin Türkiye’ye getirilmesinden ve bankalara satılmasından kim sorumludur?

İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilerek, bankalara satılmasından ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumludur.

14- İhracat bedelinden kaynaklanan alacak hakkının banka veya faktöring şirketlerinde satın alınması halinde sorumluluk kime aittir?

Alacak hakkının satın alınması suretiyle ticari riskin bankalar veya faktoring şirketlerince üstlenilmesi durumunda, ihracat bedelinin yurda getirilmesi ile ilgili sorumluları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.

15- Bankalar ihracat bedellerini takip edip bilgi verecek midir?

Evet. İhracata aracılık eden bankalar ihracat bedellerinin yurda getirilmesini ve satışının yapılmasını izlemekle yükümlüdür.

16- İhracat Masrafları Yurda getirilecek tutarın hesabında düşülecek midir?

İhracatla ilgili navlun, sigorta primi, komisyon, ardiye, depolama, antrepo, gümrük resmi, harç ve faktoring masrafları ile uluslararası para piyasalarında geçerli faiz oranlarını geçmemek üzere iskonto giderleri gibi masraflar için yapılacak indirimler ile konsinyasyon yoluyla ihraç edilen mallarla ilgili nakil, muhafaza, bakım ve fümügasyon, rafa (maniplasyon), satış ve benzeri masrafların ihracat bedelinden mahsubu veya görünmeyen işlemlere ilişkin hükümler çerçevesinde döviz transferi talepleri bankalarca incelenip sonuçlandırılır.

17- Ekspertiz sonucu ihracattaki tutarın azalması halinde yurda gelecek tutarın hesabı için yeni tutar dikkate alınabilecek midir?

Ticari teamüllerin gereği olarak satış akdinde veya akreditiflerde ayrıca varış yerinde tartı ve analiz yapılması şartı bulunuyorsa, tartı ve analiz sonucunda tespit edilen vezin noksanlığı veya kalite farkı ile ekspertiz ve tahkim ücretleri ve rafa (maniplasyon) masraflarının (hariçteki gözetme şirketleri ücretleri dahil) mal bedelinden mahsubu veya görünmeyen işlemlere ilişkin hükümler çerçevesinde döviz transferi talepleri bankalarca incelenip sonuçlandırılır.

18- Uygun bir şekilde yurda getirilen ihracat bedelleri, ithalat bedellerinden mahsup edilebilecek midir?

Bedel getirme süreleri içinde yurda getirilen ihracat bedelleri; ihracatçının ithalat bedelleri, sermaye hareketlerine ilişkin ödemeleri, görünmeyen işlemlere ilişkin giderleri ve transit ticaretinin alış bedeli ile söz konusu süreler içinde bankalarca mahsup edilebilir.

19- Mal İhracat ve İthalinde taraflar aynı ise bankalarca mahsup yapılabilir mi?

Dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması ve ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubu mümkündür.

20- Tebliğde sayılmayan durumlar ile ilgili taleplere ilişkin inceleme ve kararı kim verecektir?

18. ve 19. Maddede belirtilen haller dışında kalan talepler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

21- İhracat bedellerinin mahsubuna izin verilen hallerde mahsup sonrası kalan tutar bankadan bozdurulacak mıdır?

İhracat bedellerinden mahsuba izin verilen hallerde, ihracat bedelleri süresi içinde yurda getirilmiş sayılır. Mahsuba tabi tutulan kısım için mahsup tarihinde geçerli döviz alış kuru üzerinden döviz alım ve satım belgeleri düzenlenir.

22- Süresi içinde gelen ihracat bedellerine ait hesapların kapamasını kim yapar?

Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.

23- Yasal Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları Bankalarca Vergi Dairesine bildirilir mi?

Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.

24- Yasal Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları için Vergi Dairesi ne işlem yapar?

İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 9 uncu maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

25- Yasal Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları için Geçerli sebep varsa ne yapılması gerekiyor?

Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.

26- Mücbir sebep halleri dışındaki haklı  durumlarda ek süre tanınıyor mu?

Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

27- Mücbir sebep halleri nelerdir?

1) Mücbir sebep kabul edilebilecek haller;

1.  İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,
2.  Grev, lokavt ve avarya hali,
3.  İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi, Tabii afet, harp ve abluka hali,

1. Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,
2.  İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması,

28- Mücbir sebep hallerinin ispatına ilişkin belgeler nelerdir?

Mücbir sebep hallerinin tevsiki;

27’nci maddedeki

– (a) ve (e) halinin yetkili mercilerden,

– (b) ve (ç) halinin, ithalatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya mahalli odaca tasdik edilmiş olmak kaydıyla alıcı veya ithalatçı firmadan (harp ve abluka hali hariç),

– (c) halinin resmi makamlarımızdan, ithalatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya muhabir bankalardan,

-(d) halinin ise sigorta şirketlerinden, uluslararası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından alınmış belgelerle tevsik edilmesi şarttır.

29- Mücbir sebep halleri için yurtdışından temin edilecek belgeler nereden onaylatılmalıdır?

Mücbir sebep halleri ile ilgili olarak yurtdışından temin edilecek belgelerin dış temsilciliklerimizce veya Lahey Devletler Özel Hukuku Konferansı çerçevesinde hazırlanan Yabancı Resmi Belgelerin Tasdik Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi hükümlerine göre onaylanmış olması gerekir.

30- Terkin işlemlerindeki tutar sınırları nelerdir?

– (1) Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;

100. a) 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, mücbir sebeplerin varlığı dikkate alınmaksızın beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline bakılmaksızın,

200. b) 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, bu Tebliğin 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce,terkin edilmek suretiyle kapatılır.

(2) Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla, 200.000 ABD doları veya eşitini aşan noksanlığı olan açık hesaplara ilişkin terkin talepleri bu Tebliğin 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebepler ile haklı durumlar göz önünde bulundurulmak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

31- Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar hangi kurumca belirlenecektir?

Bu Tebliğin uygulanmasına yönelik Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar Merkez Bankasınca ilan edilir.

32- Tebliğ yürürlükten kaldırıldıktan sonra, tebliğ süresi kapsamındaki yükümlülükler devam edecek midir?

Türkiye’de yerleşik kişilerce bu Tebliğin yürürlükte bulunduğu süre içinde fiili ihracı gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedel getirme süresinin bu Tebliğin yürürlükten kalktığı tarihten sonra sona ermesi halinde bu Tebliğ hükümleri uygulanmaya devam edilir.

33- Tebliğ ne zaman yürürlüğe girmiştir?

Adı geçen 4 Eylül 2018 tarihli Resmi gazetede yayınlanmış ve aynı gün yürürlüğe girmiştir.

34- Tebliğ hangi tarih kadar geçerlidir?

Tebliğ hükümleri yürürlük tarihinden itibaren 6 ay süresince geçerlidir.

35- Tebliğ hükümlerini hangi bakanlık yürütecektir?

Bu Tebliğ hükümlerini Hazine ve Maliye Bakanı yürütür.

(HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI Mali Sektörle İlişkiler ve Kambiyo Genel Müdürlüğü Sunumundan alınan soru-cevap)

36- Tebliğ öncesinde beyannamesi tescil edilen, ancak fiili ihracatı Tebliğ yürürlük süresi içinde gerçekleştirilecek eşyaya ilişkin bedeller de kapsam dahilinde mi?

Evet, dahil.

37- Transit ticaret, özel fatura ile ihracat (bavul ticareti) ve ETGB (mikro ihracat) kapsamında yapılan ihracat da bu Tebliğ kapsamında mı?

Hayır, dahil değil.

38- Hizmet ticareti de bu Tebliğ kapsamında mı?

Hayır, dahil değil.

39- Serbest bölgelerden yapılan ihracatlar Tebliğ kapsamında mıdır?
Henüz netleşmedi, 3 seçenek var;
-Birincisi serbest bölgelere yapılan ihracatlarınTebliğ’e dahil edilmesi,
İkincisi yalnızca serbest bölgeden 3. ülkeye ihraç durumunda Tebliğ’e dahil edilmesi, -Üçüncüsü ise serbest bölgelerin kapsam dışı bırakılması.

40- İhracat bedelinin bankaya satılması Türk Lirasına dönüştürülmesi anlamına mı gelir?
Evet.

41- İhracat bedelinin bankaya satılması işleminin Tebliğ’deki sürelerin son günü gerçekleştirilmesi mümkün müdür? Yoksa bedel gelir gelmez mi bankaya satışının gerçekleştirilmesi gerekir?
Evet, TL’ye çevirmek için vaktiniz var ama en geç 180 gün içinde satışı gerçekleştirilmeli.

42- Peşin dövizleri DTH’de tutabilir miyiz? DAB’a bağlamak gerekiyorsa hemen mi?
Henüz netleşmedi ama genelge taslağında, peşin ödeme olarak ihracatçının hesabına transfer edilen ihracat bedellerinin en az %80’inin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içerisinde bir bankaya satılması ve ihracat bedellerini alan bankaca DAB düzenlenmesi öngörülüyor.

43- Söz konusu ihracat bedellerinin herhangi bir bankaya satılması mümkün müdür, yoksa sadece aracı bankaya mı satmamız gerekiyor?
Herhangi bir bankaya satış yapılabilmesi mümkündür.

44- Söz konusu Tebliğ’de en az %80’inin bir bankaya satılmasının zorunlu olduğu ifade edilen bedel GB üzerinde yazılı olan tutarı mı yoksa yurda getirilen tutarı mı ifade ediyor?
Eğer GB üzerindeki tutar ise, bu durum “Terkin” başlıklı 10 uncu maddede yer alan %10’luk oran ile çelişmiyor mu? 

45- İhracata yönelik ithalat yapılması durumunda bu bedellerin mahsubu mümkün mü?
Evet, mümkün.

46- Kredi ödemesi için kullanılacak ihracat bedelinin de TL’ye çevrilmesi zorunlu mu?
Hayır, değil. Mahsup imkanı var

47- İhracat bedelleri yalnızca ithalatçı tarafından mı ödenebilir?
Genelgede düzenlenecek, netleşmedi. İlişki bir şekilde belgelendiriliyorsa olabileceğini değerlendiriyoruz.

48 Bankacılık sistemi işlemeyen/güvenilir olmayan ülkelere yapılan ihracatlar kapsamında yapılacak ödemelerin başka ülkeler ve/veya aracılar üzerinden yurda getirilmesi mümkün müdür?
Buna imkan tanımak için üzerinde çalışıyoruz. Bu yöndeki taleplerinizi bize iletebilirsiniz.

49- İhracat bedellerinin ödemeyi müteakip “doğrudan ve gecikmeksizin” ihracata aracılık eden bankaya transfer edilmesi ne anlama gelmektedir?
Süresi  içerisinde yurda getirilmiş olan bedeli aracı bankaya en geç ne zaman transfer edersem gecikmemiş olurum?
Satış 180 gün içerisinde yapılmalı ama hesaba geçiş (aracı bankaya transfer) ödemeyi alır almaz yapılacak.

50- 100.000 ABD doları altındaki bedelleri yurda getirecek miyiz?
Evet getirilecek. Eskisi gibi bir terkin limiti bulunmamakta, en fazla %10’a kadar noksanlık olabilir.

51- İhracat bedelleri beyan edildiği döviz cinsi üzerinden mi getirilmelidir? Yani GB’de Avro belirtildiyse ancak ödeme ABD doları cinsinden gerçekleştirildiyse ne olacak?
Buna da olanak sağlamak istiyoruz ancak sayın Bakanımız onaylarsa böyle bir imkan olacak.

52- İhracat bedelleri “vadeli akreditif” ödeme şekline göre tahsil edilemez mi?
Cevap: Olanak sağlamak istiyoruz, bunun üzerinde çalışıyoruz ama sayın Bakanımız onaylarsa böyle bir imkan olacak.

53- Tebliğ’e aykırılık durumunda bunun yaptırımı ne olacak?
Bedel yurda getirilmez veya hesaplar süresi içinde kapatılmazsa yurda getirmekle yükümlü olunan kıymetlerin rayiç bedelinin %5’i kadar, ancak Tebliğ’in diğer hükümlerine
aykırı hallerde 1567 sayılı Kanun’un md. 3/1 hükmü çerçevesinde üçbinTürk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. Yeniden değerleme oranı
dikkate alındığında 6.000 TL civarı bir tutara denk geliyor

54- 180 günden uzun vadeli ihracat yapamayacak mıyım?
Buna olanak sağlamak istiyoruz, üzerinde çalışıyoruz ama sayın Bakanımız onaylarsa böyle bir imkan olacak.

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (İHRACAT BEDELLERİ HAKKINDA)  (TEBLİĞ NO: 2018-32/48)
HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
Mali Sektörle İlişkiler ve Kambiyo Genel Müdürlüğü Sunumu

HAKAN ERTÜRK Sunum-İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesine İlişkin Usul ve Esaslara ait sunumu için tıklayınız…

Kaynaklar:
1- Resmi Gazete 4.9.2018 Tebliğ
2- HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI Mali Sektörle İlişkiler ve Kambiyo Genel Müdürlüğü TİM Sunumu – Eylül 2018
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

BENZER İÇERİKLER

İthalat, İhracat, Dış Ticaret Açığı, Doğrudan Yatırım girişi nedir? 

Yolcu Beraberi Eşya İhracatından doğan KDV iadesi için ibraz edilecek belgeler nelerdir?

Hizmet İhracatından oluşan KDV alacağı nasıl talep edilir?

Sınır Ticareti Mal İhracatı KDV iadesi için gereken belgeler nelerdir?

Mal İhracatından doğan KDV iadesi için hangi belge ve bilgiler vergi dairesine ibraz edilmelidir.

2017 Yılı İhracat tutarı ne oldu? Cari açık kaç USD?

İhracata ilişkin düzenlenen konşimentoların damga vergisine tabi midir?

Serbest Bölgelerde Verilen Gümrük Müşavirliğinde KDV İhracat İstisnası Uygulanacak mıdır?

Hizmet İhracatlarında KDV Hesaplanır mı?