Dr. Hakan ÇINAR
Akademisyen
hakan.cinar@mentorgumruk.com.tr

Karınca, yaban arıları ve arılarla birlikte zar kanatlılar takımında yer alan, sosyal yaşam gösteren böceklere verilen ortak ad. Genelde kolonilerde yaşarlar. Büyük koloniler çoğunlukla “işçi” ve “asker” sınıflarını oluşturan kısır dişilerden oluşur ve bazen “süperorganizmalar” olarak tanımlanır. Çünkü karıncalar tek bir vücut hâlinde koloniyi desteklemek için bir arada çalışırlar. Biz karıncaları sürekli çalışırken gördüğümüz için üretken ve faydalı olarak tanımlarız. Sevgili ortağım Nezih Özdenak’tan alıntı yapayım, rahmetli babası dermiş ki; karınca çalışkan görünür ama bilmezsin ki dışarıdan mı içeriye taşır, yoksa içeridekini mi dışarı. Biz hareketi görür verimli olduklarını düşünür, çok da ayrıntısına girmeyiz. Neden mi anlattım bu hikayeyi, birazdan anlayacaksınız.

Yabancı sermaye; en genel ve yalın hali ile, ülke içerisinde var olan sermaye hacminin üzerine, başka bir ülkede yaşayan kişi veya kurulu bir işletmenin sermaye olarak katkıda bulunması olarak tanımlanmakta. Söz konusu sermaye girişi nakit olabileceği gibi, teknolojik kaynaklar ve ayni girdiler şeklinde de olabilmekte. Dünyanın globalleşmesi ve ticaretin artık çok daha kolay yapılabilir hale gelmesi, yabancı sermayenin de daha rahat hareket edebilmesine ve kolay transfer edilebilmesine yol açtı. Günümüz dünyasındaki istatistiklere göz attığımızda gelişmekte olan ülkelerde yapılan yatırımların %80’e yakınının yabancı sermayelerden oluştuğunu gözlemleriz.

Ülkemize yapılan yabancı sermaye yatırımlarını her zaman olumlu bulur ve desteklerim. Ancak son dönemlerde tanık olduğumuz hızlı değişimin, beni yabancı yatırımların getirisini sorgular hale getirdiğini itiraf etmem lazım. Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin satın aldığı pek çok girdiyi, yani hammaddelerini ağırlıklı kendi ana vatanlarından ve dünyanın pek çok ülkesinden ithal etmelerine alışkındık. Yarattığı istihdamın ve kurumun elde ettiği gelirin devlete sağladığı vergi yararını düşünür durumu kabullenirdik. Son yıllarda ortaya çıkan tabloda, yabancı sermayeli şirketlerin neredeyse istihdam dışında sağladıkları faydanın iyiden iyiye azaldığını düşünür oldum. Bana bunu düşündüren ise yabancı orjinli firmaların nitelikli kabul edilebilecek tüm hizmetleri yurtdışından temin eder hale gelmiş olmaları.

Taşıma işlerinden depolama hizmetlerine, reklam hizmetlerinden danışmanlık hizmetlerine, hukuk hizmetlerinden belgelendirme hizmetine, gözetim hizmetine; neredeyse pek çok hizmeti yine yabancı sermayeli firmalardan temin eder hale geldiler. Ve hatta birçoğu da muhasebe, finans ve hatta insan kaynakları birimlerini dahi doğrudan yurtdışından yönetir duruma geldiler. Gitgide beyaz yakalı istihdamı kaybeder duruma doğru geçmeye başlamamız, ister istemez bizim ülke olarak rolümüzü sorgulatır hale geliyor. Öte yandan bu firmaların Türkiye’de elde ettikleri gelirin büyük bir bölümünün yurtdışına gidiyor olması da ödedikleri gelir vergi oranını düşürürken, en önemli fayda olarak istihdama katkı ile sınırlı kalır hale gelmeleri beni endişelendiriyor ve ülke olarak rolümüzü sorgulatır hale getiriyor. Diğer yandan ülkemize son dönemde yapıldığını düşündüğümüz yabancı sermayeli yatırımların ağırlıklı gayrimenkule olduğunu düşündüğümüzde ve yanı sıra dev turizm tesislerimizin de büyük bölümünün yabancılara satılmış olması, yine ister istemez konuyu bize sorgulatıyor.

Karşılıklı menfaatlerin gerektirdiği ilişkiler içerisinde, ülke potansiyeli ve ihtiyaçları ile değişen dünya şartlarını iyi değerlendirmek ve yabancı sermaye yatırımlarından maksimum şekilde faydalanmak kaçınılmaz bir gerçek. Ancak gelinen noktada yabancı sermaye diye adlandırdığımız girdilerin aslında “yalancı” sermayeye dönüştüğünü görmek, sanırım bugünden itibaren sizleri de sorgulatır hale getirecek.

Tedbirleri alınamaz mı, elbette alınır. Dünyada pek çok ülkenin bu konuda sıkı uygulamaları ve tedbirleri var ve yerel tedarikçiler ile bunlar da ağırlıklı olarak yerel kuruluşlar ile çalışmayı teşvik eder cinsten. Aksi halde bu firmaların ülkemizde vergiye tabi kar edecekleri rakamların, hiç de dişe dokunur cinsten olmadığına tanık olmaya başlayacağız. Elbette sadece devletin değil, özel sektörün de bu konuda daha iyi organize olması ve talepkar davranması gerekiyor. Şirketlerimizi sürdürülebilir ve öz güveni yüksek hale getirmek son derece önemli. Benim de içinde bulunduğum gümrük müşavirliği alanında dahi, mevzuatın izin vermemesine rağmen yabancı sermayeli lojistik şirketlerinin çekinmeden bu alana girdiklerini dillendirmelerine tanık oluyoruz. Kağıt üzerinde Türk firması gibi görünen şirketlerin gerçekte yabancı firmalara ait olması, elde edilecek karların da ülkemize bir getirisi olmadığını anlamamız gerekiyor.

Globalleşmeye, yabancı yatırımların ülkemizde yeni sahalara girip istihdam yaratmalarına hiç itirazım yok. Yıllarca makinalarımızın yurtdışından gelmesine, hammaddenin yurtdışından teminine alışkındık. Ancak ben hizmet sektörlerinin tümü ile Türk firmalarının dışında cereyan etmesine ne alıştım, ne de alışırım. Kamu otoritelerinin bu konuya mutlaka el atmaları lazım. Yoksa biz yalnızca işçi temin eden koca bir fason ülke olma yolunda hızla ilerleriz. Ve üstelik getirisi var zannederken, kaybettiklerimizin farkına bile varmadan.

Şimdi anladınız mı karınca hikayesini neden anlattığımı?

Kaynak: İşbu içerik, Sayın Dr. Hakan ÇINAR’ın özel izni ile yayınlanmıştır. Yazının tüm hakları ve sorumluluğu yazara aittir.
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

YAZARIN DİĞER YAZILARI

Gümrük Birliği’nin mi 25. yılı, AB kapısında beklemenin mi?

Nakliyecilerin yarışı kızıştı. Denenmişler mi, değişimciler mi?

Kripto paralar hobi mi, yoksa gerçekten para mı?

Yükselen maliyetler

Diyorlar ki, cep telefonu tuvalet kağıdı olarak ithal edilebilirmiş?!

e-Ticaret ile teknoloji TOBB’da buluştu

Sıkça sorulmayan sorular

Üretimi sevsek mi?

Dış ticaretin yönü

Globalizmden glokalizme

Suez

Yurtdışı Lojistik Merkezler

Ayşe teyze e-ihracata da başladı

İhracatçının çilesi bitmez

Tedarik edebilsek satacağız

Hangi ambargo daha iyi?

Hoş bulduk Avrupa Birliği

Kime gelişmiş ülke denir?

Aynı yollardan gidip farklı sonuçlar beklenir mi?

Aldık mı mesajı?

Harika bir yılı geride bırakırken…

Esnaf deyip geçmeyin

Anneme perakendeci olduğumu söylemeyin o beni halen mutlu bir insan sanıyor…

Menşede takıldık

İzmir’de deniz göründü

Böyle kapanmaz

Ya dışındasındır çemberin ya da içinde yer alacaksın

Konu: Hollanda mukimi firmadan alınan tasarım dokümantasyon, montaj, test, işletmeye alma, eğitim, danışmanlık hizmetlerinin vergilendirilmesi

İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda;
– Enstitünüzün Hollanda mukimi bir firma ile “… Görüntüleme Sistemi”nin geliştirilmesine yönelik, tasarım dokümantasyon, montaj, test, işletmeye alma, eğitim, danışmanlık hizmetlerinin tümü olarak hizmet sözleşmesi imzaladığı,
            – Söz konusu iş için personelinizin Hollanda’ya giderek firmanın adresinde çalışmalarını sürdüreceği
            belirtilmiş olup, yurt dışından alınan söz konusu hizmetler karşılığında anılan firmaya yapılan ödemeler üzerinden kurumlar vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşü sorulmuştur.

Kurumlar Vergisi Kanununun 3’üncü maddesinin;
– İkinci fıkrasında 1’inci maddede yazılı kurumlardan kanuni ve iş merkezlerinden her ikisi de Türkiye içinde bulunmayanların, yalnız Türkiye’de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirileceği,
– Üçüncü fıkrasında, dar mükellefiyet mevzuuna giren kurum kazancının hangi kazanç ve iratlardan oluştuğu; aynı fıkranın (c) bendinde, Türkiye’de elde edilen serbest meslek kazançlarının, dar mükellefiyet konusuna giren kurum kazancı olarak vergilendirileceği
hükümleri yer almıştır.

Aynı Kanunun 30’uncu maddesinde, dar mükellefiyete tabi kurumların bu maddede sayılan kazanç ve iratları üzerinden, bu kazanç ve iratları avanslar da dahil olmak üzere nakden veya hesaben ödeyen veya tahakkuk ettirenler tarafından %15 oranında kurumlar vergisi kesintisi yapılacağı hükmüne yer verilmiş olup maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde, serbest meslek kazançlarından kurumlar vergisi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmıştır. Vergi kesintisi oranları 2009/14593 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile petrol arama faaliyetleri dolayısıyla sağlanacak kazançlarda %5, diğer serbest meslek kazançlarında ise %20 olarak belirlenmiştir.

01.01.1989 tarihinden itibaren uygulanmakta olan “Türkiye Cumhuriyeti ile Hollanda Krallığı Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması”nın “Serbest Meslek Faaliyetleri” başlıklı 14’üncü maddesinde ise;

“…2. Devletlerden birinin bir teşebbüsünün serbest meslek faaliyetleri veya benzer nitelikteki diğer faaliyetler dolayısıyla elde ettiği gelir, yalnız bu Devlette vergilendirilebilecektir. Bununla beraber, eğer bu faaliyetler Türkiye’de icra edilirse ve eğer:

            (a) Teşebbüs, bu faaliyetleri icra etmek üzere bu diğer Devlette bir işyerine sahip olursa; veya
            (b) Faaliyetlerin icra edildiği süre veya süreler, herhangi bir kesintisiz 12 aylık dönemde toplam 183 günü aşarsa, söz konusu gelir, aynı zamanda bu diğer Devlette de vergilendirilebilir.

Böyle bir durumda olayına göre, ya yalnızca söz konusu işyerine atfedilebilen gelir ya da yalnızca bu diğer Devlette icra edilen faaliyetlere atfedilebilen gelir, bu diğer Devlette vergilendirilebilir. Her iki durumda da Türkiye Cumhuriyeti, söz konusu gelir üzerinden tevkifat suretiyle vergi alabilir. Bununla beraber, söz konusu geliri elde eden, böyle bir vergiye tabi tutulduktan sonra, söz konusu gelir dolayısıyla bu Anlaşmanın 7’nci Maddesi hükümlerine göre net esasında vergilendirilmeyi, bir diğer deyişle söz konusu gelir sanki Türkiye’de bulunan bir işyerine atfedilebilirmiş gibi vergilendirilmeyi tercih edebilir.”açıklamaları yer almaktadır.

Özelge talep formunuz ekinde yer alan, Enstitünüz ile Hollanda firması arasında imzalanan sözleşmenin;

– 5. maddesinde sözleşmenin konusunun, teknik şartnamede özelliği, iş planı, teknik detayları ve şartları belirlenen “… Görüntüleme Sisteminin geliştirilmesine yönelik, tasarım dokümantasyon, montaj, test, işletmeye alma, eğitim, danışmanlık hizmetlerinin tümünü kapsadığı,
– 10. maddesinde sözleşmenin süresinin, işe başlama tarihinden itibaren 42 ay olduğu,
– 11. maddesinde, işin yüklenicinin (Hollanda firmasının) adresi ve …’da yürütüleceğinin
belirlendiği anlaşılmıştır.

Bu hüküm ve açıklamalara göre; Hollanda mukimi firmanın Enstitünüze sunduğu, tasarım dokümantasyon, montaj, test, işletmeye alma, eğitim ve danışmanlık hizmetleri karşılığında elde ettiği kazanç serbest meslek kazancı niteliği taşıyacağından, Anlaşmanın “Serbest Meslek Faaliyetleri”ni düzenleyen 14’üncü maddesinin ikinci fıkrası çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Anlaşmanın 14’üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, Hollanda mukimi şirketin anılan faaliyeti Türkiye’ye gelmeksizin Hollanda’da icra etmesi halinde, serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla elde edeceği gelirleri vergileme hakkı yalnız Hollanda’ya aittir. Bu durumda, aldığınız serbest meslek hizmeti nedeniyle anılan firmaya yapacağınız ödemelerden kurumlar vergisi kesintisi yapılmayacaktır.

Ancak, bu faaliyetler Türkiye’de bir işyeri vasıtasıyla veya Türkiye’de 12 aylık herhangi bir kesintisiz dönemde toplam 183 günden fazla sürede icra edilirse, Türkiye’nin de bu gelirleri vergileme hakkı bulunmaktadır.

Hollanda mukimi şirketin Türkiye’de icra edeceği serbest meslek faaliyeti, bu şirketin personelleri vasıtasıyla Türkiye’de yapacakları serbest meslek faaliyetlerini ifade etmektedir. Faaliyetin Türkiye’de icra edilmesi durumunda, serbest meslek ödemeleri üzerinden vergi tevkifatı yapmak zorunda olan vergi sorumluları, tevkifat yükümlülüğünün doğduğu sırada, istihkak sahibi teşebbüsün faaliyet icrası amacıyla Türkiye’de 12 aylık herhangi bir kesintisiz dönemde toplam 183 günü aşan bir süre kalıp kalmama durumunu bilemeyeceğinden, söz konusu ödemeler üzerinden vergi tevkifatını yapmak durumundadırlar.

Kendilerine yapılan ödemelerden vergi tevkifatı yapılan teşebbüsler Anlaşma hükümleri çerçevesinde, bu ödemelerin Türkiye’de vergilendirilmemesinin gerektiği durumlarda bizzat veya vekilleri vasıtasıyla, tevkif edilen vergilerin iadesi için ilgili vergi dairesine başvurabileceklerdir.

Hollanda mukimi şirketin Türkiye’de serbest meslek icrası için kaldığı sürenin 12 aylık herhangi bir kesintisiz dönemde toplam 183 günü aşıp aşmadığının tespitinde 14’üncü maddeyle birlikte Anlaşmaya ek Protokol’ün 14’üncü maddeye ilişkin XII’nci maddesi hükümlerinin birlikte dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre, teşebbüsün Türkiye’de birbiriyle bağlantılı faaliyetlerinin bulunması halinde 183 günün hesabında bu faaliyetlerin tamamı, Türkiye’de ifa edilen faaliyetlerin birbiriyle bağlantılı olmaması halinde ise sürenin her bir faaliyet için ayrı ayrı hesaplanması gerekmektedir. Faaliyetin Türkiye’ye gönderilen birden fazla personel vasıtasıyla gerçekleştirilmesi halinde ise her bir personelin Türkiye’de kaldıkları sürelerin toplamı dikkate alınacaktır.

            Hollanda mukimlerinin Türkiye’de elde ettikleri kazanç veya iratların ilgili Anlaşma çerçevesinde vergiye tabi tutulabilmesi için Hollanda yetkili makamlarından mukimlik belgesi almaları ve bu belgenin aslı ile noter veya bu ülkedeki Türk konsolosluklarınca tasdikli Türkçe tercümesinin bir örneğini ilgili vergi dairesine veya kendilerine yapılan ödeme üzerinden vergi sorumlularınca vergi tevkifatı yapılması durumunda ise vergi sorumlularına ibraz etmeleri gerekmektedir. Vergi sorumluları teslim aldıkları söz konusu mukimlik belgelerini gerektiğinde yetkili makamlara ibraz etmek üzere muhafaza edeceklerdir. Mukimlik belgesinin ibraz edilememesi durumunda ise ilgili Anlaşma hükümleri yerine iç mevzuat hükümlerimiz uygulanacaktır.

Kaynak: Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı
18 Şubat 2015 Tarih Ve 38418978-125[30-14/15]-185 Sayılı Özelge

Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.