1- İŞÇİLER DENEME SÜRESİ VEYA BAŞKA BİR GEREKÇE İLE SİGORTA BİLDİRİMİ YAPILMAKSIZIN ÇALIŞTIRILABİLİR Mİ?
Çalışanların işe başlama tarihinden itibaren çalıştıkları sürece sigorta bildirimlerinin yapılması ve gerekli sigorta primlerinin ödenmesi esastır. İş sözleşmesinde deneme süresi düzenlenmiş olması veya başka bir nedenle sigorta bildirimi yapılmaksızın işçi çalıştırılamaz. Sigorta bildirimlerinin yapılmaması veya eksik bildirim hallerinde, bağlı bulunulan Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne/Sosyal Güvenlik Merkezine başvurulması gerekmektedir.
2- ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ -AGİ- NASIL HESAPLANMAKTADIR?
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 32. maddesinde yapılan düzenleme doğrultusunda 01.01.2008 tarihinden geçerli olmak üzere ücretlerin vergilendirilmesi sırasında asgari geçim indirimi AGİ uygulanmaktadır. Düzenleme uyarınca; ücret geliri elde eden çalışanların ödeyecekleri gelir vergisi hesaplandıktan sonra belirlenen esaslar çerçevesinde hesaplanan AGİ tutarı ödenecek gelir vergisinden indirilmektedir. Buna göre takvim yılı başında geçerli olan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücret tutarı esas alınmaktadır. Brüt asgari ücretin yıllık toplamına bağlı olarak AGİ matrahı belirlenmektedir.
Bu matrahın hesabı için;
2.1- Ücretlinin kendisi için %50,
2.2- Evli ve eşi çalışmayan ücretlilerin eşleri için %10,
2.3- Bakmakla yükümlü olunan çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki çocuk için %7,5,
2.4- Diğer çocuklar için %5 oranı esas alınarak AGİ oranı bulunmakta,
bu oran yıllık brüt asgari ücret tutarı ile çarpılmaktadır.
3- İŞYERİ BİLDİRGESİ NE ZAMAN VERİLMELİDİR?
3.1- İşçi çalıştırılmaya başlanan bir işyeri için, en geç sigortalı çalıştırılmaya başlanan tarihte belirlenen işyeri bildirgesi formu ve gerekli belgeler ile işyeri bildirgesi verilmesi gerekmektedir.
3.2- Sigortalı çalıştırılan bir işyerini devralan işveren, en geç devir tarihinden itibaren 10. gün işyeri bildirgesi vermek durumundadır.
3.3- Bulunduğu ilden başka bir ile nakil edilen işyerleri için de 10 günlük sürede işyeri bildirgesi verilmesi gerekmektedir.
3.4- Ayni il içindeki işyeri nakillerinde ise, işyeri bildirgesi verilmesi gereği bulunmamakta, yalnız adres değişiklik bildirimi yeterli olmaktadır.
4- İŞ KAZASINDA GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK VERİLMESİ İÇİN SİGORTALILIK SÜRESİNİN EN AZ KAÇ GÜN OLMASI GEREKLİDİR?
Sigortalıların sağlık nedenlerine dayalı devamsızlıklarında belirlenen esaslar çerçevesinde geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir. İş kazasına uğrayan sigortalı, sigortalılığının ilk gününde kazaya uğramış olsa bile kendisine geçici iş göremezlik ödeneği verilecektir. İş kazalarında geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanılabilmesi için herhangi bir prim günü sınırı bulunmamaktadır.
5- ŞUBAT AYINDA TAM ÇALIŞAN BİR SİGORTALI İÇİN KAÇ GÜN ÜZERİNDEN PRİM ÖDENMELİDİR?
Sosyal sigorta mevzuatı açısından aylar kaç gün sürdüklerine bakılmaksızın (28, 29, 30, 31) 30 gün olarak dikkate alınmaktadır. Herhangi bir ayda eksik çalışması bulunmayan bir sigortalı için ilgili ayın kaç gün sürdüğüne bakılmaksızın 30 gün üzerinden sigorta bildirimi yapılmaktadır. Bu durum Şubat ayı için de aynen geçerlidir. Öte yandan; ilgili ayda eksik çalışması bulunan sigortalının prim günü sayısı, çalıştığı gün sayısına bakılarak belirlenmektedir.
Örnek: Şubat ayında “3” gün raporlu bulunan bir sigortalı, Şubat ayı 28 gün sürdüğü için (2010 yılı için) 25 gün çalışmış olacaktır.
6- EMEKLİLİK NEDENİ İLE İŞTEN AYRILAN İŞÇİ AYNI İŞYERİNDE ÇALIŞABİLİR Mİ?
6.1- Sosyal Güvenlik mevzuatının gerektirdiği şartları sağlayan sigortalı, emeklilik haklarından yararlanabilmektedir. Bu kapsamda, emeklilik hakkını elde etmiş olan sigortalı, emeklilik nedeni ile iş sözleşmesini fesih edebilmekte, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatını alabilmektedir.
6.2- Bu haktan yararlanılabilmesi için; bağlı bulunulan Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne/Sosyal Güvenlik Merkezine emeklilik başvurusu yapılması, emeklilik hakkının elde edildiğini ve kıdem tazminatının ödenebileceğini gösteren yazı ile iş sözleşmesinin feshi gerekmektedir.
7- SGK İŞTEN AYRILMA BİLDİRİMİ HANGİ DURUMDA YAPILMALIDIR?
7.1- 01.10.2008 tarihinden başlanarak çalışanların sigortalılıklarının sona ermesinde sigortalı işten çıkış bildiriminin SGK’ya yapılması gerekmektedir.
7.2- 01.08.2009 tarihinden geçerli olarak bu bildirimin sigortalılığın sona ermesinden itibaren 10 gün içinde yapılmaması halinde idari para cezası uygulanmaktadır.
7.3- Çalışanların işten ayrılmaları durumunda (işten ayrılma nedeni belirtilerek) sigortalı işten çıkış bildiriminin bu sürede yapılması önem taşımaktadır.
8- ENGELLİ İŞÇİ STATÜSÜNDE ÇALIŞANLARIN ERKEN EMEKLİLİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI NELERDİR?
Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce bu kanunun ilgili maddesine göre malul sayılan ve bu nedenle malullük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.
SGK’ca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, SGK Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
8.1- % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılara, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
8.2- % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılara, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün, Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaş şartı aranmaksızın yaşlılık aylığından yararlanırlar.
***Bu şartlarla aylık bağlananlar, SGK’ca kontrol muayenesine tabi tutulabilir.
NOT: Ayrıca, hizmet akdine tabi bir veya birkaç işveren yanında çalıştırılan işçiler için 4320 gün ve 4680 gün şartları, işe giriş tarihlerine göre 3600 günden başlamak ve her yıl 100’er gün artırılmak ve belirtilen 4320 ve 4680 günü geçmemek suretiyle kademeli geçiş uygulanmaktadır.
9- 5510 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN YAŞLILIK AYLIĞI ALMAK İÇİN YAŞ DIŞINDAKİ SİGORTALILIK SÜRESİNİ VE PRİM ÖDEME GÜN SAYILARINI TAMAMLAYARAK KENDİ İSTEĞİYLE İŞTEN AYRILAN KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANIR MI?
5510 sayılı Kanunda öngörülen yaşlılık aylığı almak için yaş dışındaki sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayarak kendi isteğiyle işten ayrılan kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Çünkü 1475 sayılı İş Kanununun 14’ncü maddesinde yaşlılık aylığı almak için yaş dışındaki sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayarak kendi isteğiyle işten ayrılanlara kıdem tazminatı ödeneceği belirtilmiştir.
10- İŞYERİ AÇILIŞ BİLDİRİMLERİNİ ÇALIŞMA BAKANLIĞINA VERMEK GEREKMEKTE MİDİR?
İşyeri açılış bildirimleri 01.08.2009 tarihinden itibaren sadece ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne/Sosyal Güvenlik Merkezine verilmektedir.
11- MAKTU AYLIK NEDİR? HASTA VE İZİNLİ OLSA BİLE AYLIĞI TAM ÖDENENLERİN ALDIĞI GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ VE MAKTU AYLIK MAHSUPLAŞMASI NASIL YAPILMAKTADIR?
Hastalık, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığın tam olarak ödenmesi haline maktu aylıkla çalışma denir. Raporu nedeni ile iş göremezlik ödeneği alan işçi bu ödeneği işyerine iade ederek maktu aylığını tam alır.
12- KAYIT DIŞI ÇALIŞTIRILDIĞINDA NE YAPILMASI GEREKMEKTEDİR?
5521 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu gereği Hizmet Tespit Davası açılması gerekmektedir.
Kaynak: Gelir İdaresi Başkanlığı
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
