Serbest meslek erbabı olarak faaliyet gösteren mali müşavirler, yanlarında çalışan personelin tedavi giderlerini karşılamaları durumunda bu harcamaları vergi mevzuatı açısından nasıl değerlendirmelidir? Bu yazımızda, serbest meslek kazancı, gider gösterme, personel sağlık harcamaları gibi konular çerçevesinde merak edilenleri ele alıyoruz.
Serbest Meslek Kazancı Nedir?
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre serbest meslek kazancı, şahsi mesai, ilmi veya mesleki bilgiye dayalı olarak, ticari mahiyette olmaksızın yapılan faaliyetlerden elde edilen gelirleri kapsar. Bu kazancın tespitinde giderler, vergi hesaplamalarında önemli bir yer tutmaktadır.
Hangi Giderler Serbest Meslek Kazancından İndirilebilir?
Gelir Vergisi Kanunu’nun 68. maddesi, serbest meslek erbaplarının gelirlerinden indirebileceği giderleri belirlemektedir. Bunlar arasında şunlar yer alır:
Mesleki Giderler
Madde 68
(5035 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle değişen madde; Geçerlilik:01.01.2004; Yürürlük:02.01.2004) Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirilir:
- Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.).
- Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla) ile 27 nci maddede yazılı giyim giderleri.
- Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri (seyahat maksadının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak şartıyla).
- Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar (amortismana tâbi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde aynı Kanunun 328 inci maddesine göre hesaplanacak zararlar dahil).(7194 sayılı kanunun 14 üncü maddesiyle eklenen parantez içi hüküm; Yürürlük: 1/1/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere 07.12.2019)(Şu kadar ki özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 135.000 Türk lirasını , (329 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2025 yılında uygulanmak üzere 1.100.000 TL) () , söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 250.000 Türk lirasını (329 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2025 yılında uygulanmak üzere 2.100.000 TL) (*) aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.)
- Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri.(7194 sayılı kanunun 14 üncü maddesiyle eklenen parantez içi hüküm; Yürürlük: 1/1/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere 07.12.2019) (Şu kadar ki binek otomobillerine ilişkin giderlerin en fazla %70’i ve kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 5.500 Türk lirasına (329 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2025 yılında uygulanmak üzere 37.000 TL)() kadarlık kısmı ile binek otomobillerinin iktisabında ödenen özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının 115.000 Türk lirasına (329 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2025 yılında uygulanmak üzere 990.000 TL)(*) kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.
- Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller.
- Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri.
- Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar.
- Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile iş yerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar.
- Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar.
Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez.(*)
Ancak, serbest meslek sahiplerinin yanlarında çalışan personelin özel sağlık giderleri bu kapsamda değerlendirilmemektedir.
Personelin Tedavi Giderleri Gider Olarak Yazılabilir mi?
Mali müşavirlerin yanında çalışan bir personelin sağlık harcamalarının bir kısmının SGK tarafından karşılandığı, ancak geriye kalan kısmının işveren tarafından ödenmesi durumunda, bu harcamanın gider olarak yazılıp yazılamayacağı önemli bir konudur.
Vergi mevzuatına göre;
- Personel için yapılan özel sağlık harcamaları, işyerinde verilen bir hizmet kapsamında olmadığından, serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak gösterilemez.
- Çalışana yapılan bu ödeme, ücret niteliği taşıdığından, işverenin bordroya ekleyerek brütleştirmesi ve gelir vergisi stopajına tabi tutması gerekmektedir.
- Ancak, işyerinde sunulan tedavi hizmetleri kapsamında yapılan harcamalar belirli koşullarda gider olarak kabul edilebilir.
Vergisel Yükümlülükler
Personel için yapılan sağlık harcamaları, çalışana sağlanan menfaat olarak değerlendirilir. Bu durumda, yapılan ödemenin net ücret olarak kabul edilmesi ve brütleştirilerek bordroya dahil edilmesi gerekir. Ayrıca, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi gereğince, bu ödemeler üzerinden vergi tevkifatı yapılması zorunludur.
Sonuç
Mali müşavirlerin yanlarında çalışan personelin tedavi giderlerini karşılaması, çalışanlara sağlanan bir menfaat olarak değerlendirildiğinden, bu giderlerin doğrudan serbest meslek kazancından düşülmesi mümkün değildir. Ancak, ücret olarak değerlendirilmesi ve bordroya eklenerek vergi kesintisinin yapılması gerekmektedir.
ÖRNEK GİB ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Usul Grup Müdürlüğü |
| Sayı | : | E-27575268-105[238-2023-220]-491777 | 01.11.2023 | |
| Konu | : | Mali müşavirin yanında çalışan personelin tedavi harcamalarının serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamayacağı | ||
| İlgi | : | … |
İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve eki dilekçenizin incelenmesinden, mali müşavirlik faaliyeti ile iştigal ettiğiniz, yanınızda çalışan personelin geçirdiği ağır hastalık nedeniyle tedavi giderlerinin % 90’ının Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılandığı, karşılanmayan kısım için özel sağlık hizmeti sunucularından bazı tedavi ve tahlil hizmeti alındığı, bu hizmetlere ilişkin ödemelerin tarafınızdan karşılandığı, söz konusu tedavi hizmetlerine ilişkin fatura ve serbest meslek makbuzunun tedaviden faydalanan çalışanınız adına düzenlendiği belirtilerek, tarafınızca ödenen tedavi harcamalarının personele sağlanan sosyal yardım olarak değerlendirilmeksizin 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 68/2 nci maddesi uyarınca serbest meslek kazancınızın tespitinde gider olarak hasılattan indirilip indirilemeyeceği hususunda görüş talep edildiği anlaşılmış olup konu hakkında Başkanlığımız görüşü aşağıda açıklanmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;
– “Ücretin tarifi” başlıklı 61 inci maddesinde; “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.
…”,
– “Serbest meslek kazancının tarifi” başlıklı 65 inci maddesinde; “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.
…”,
– “Serbest meslek kazancının tespiti” başlıklı 67 inci maddesinde; “Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyle yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.
…”,
– “Mesleki giderler” başlıklı 68 inci maddesinde; “Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirilir.
1.Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.).
2. Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla) ile 27’inci maddede yazılı giyim giderleri,
…”
– “Vergi tevkifatı” başlıklı 94 üncü maddesinde; “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.
1. Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre
…
Yukarıdaki bentlerde yazılı vergi tevkifatının yapılmasında 96 ncı madde hükmü göz önünde tutulur.”
hükümleri yer almaktadır.
Buna göre, yanınızda çalıştırdığınız personele ait olup tarafınızca karşılanan tedavi giderlerinin, çalışana sağlanan menfaat olarak değerlendirilmesi nedeniyle, net ücret olarak kabul edilmesi ve brütleştirilerek ilgili ayların bordrolarına dahil edilmesi ve bu tutarlar üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca gelir tevkifatı yapılması gerekmektedir.
Bu kapsamda ücret olarak değerlendirilen söz konusu ödemenin Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.
Diğer taraftan, yanınızda çalışan personelin özel sağlık hizmeti sunucularından aldığı tedavi hizmetlerinin iş yerinde verilen tedavi hizmeti kapsamında olmaması nedeniyle, personeliniz adına düzenlenen belgelerde gösterilen ve tarafınızca ödenen tutarların, Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında serbest meslek kazancınızın tespitinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
