Serbest Meslek Erbabının İşyerini Şirkete Kiralaması ve Vergilendirme Süreci
Serbest meslek erbaplarının kendi mülkiyetinde bulunan işyerlerinin bir bölümünü ticaret şirketlerine kiraya vermesi, vergisel açıdan farklı uygulamaları beraberinde getirmektedir. Bu yazıda, serbest meslek erbaplarının gayrimenkul kiralama işlemlerinde gelir vergisi, stopaj ve belge düzenleme yükümlülüklerini ele alacağız.
Gayrimenkul Kira Geliri ve Vergilendirme
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre, mülkiyet sahibi olan kişi tarafından kiraya verilen taşınmazlardan elde edilen gelir, gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilir. Bu kapsamda, serbest meslek erbabı olan bir kişinin işyerinin bir bölümünü ticaret şirketine kiralaması halinde, elde edilen kira geliri gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilir.
Gelir Vergisi Tevkifatı (Stopaj) Uygulaması
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi gereğince, ticaret şirketleri tarafından yapılan kira ödemeleri üzerinden %20 oranında gelir vergisi stopajı yapılması zorunludur. Yani, serbest meslek erbabının işyerinin bir bölümünü şirkete kiralaması durumunda, kira bedeli üzerinden şirket tarafından gelir vergisi kesintisi yapılmalı ve bu tutar vergi dairesine beyan edilerek ödenmelidir.
Beyanname Verme Yükümlülüğü
- Kira gelirinin toplamı, Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde belirtilen ikinci gelir dilimini aşarsa, serbest meslek erbabının yıllık gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekmektedir.
- Beyan edilen tutar üzerinden, önceden stopaj yoluyla kesilen vergiler mahsup edilerek nihai vergi hesaplanır.
Fatura Düzenleme Zorunluluğu Var mı?
Serbest meslek erbapları, mesleki faaliyetleri kapsamında tahsil ettikleri gelirler için serbest meslek makbuzu düzenlemek zorundadır. Ancak, işyerinin kiralanması sonucu elde edilen gelir gayrimenkul sermaye iradı niteliğinde olduğu için, kira geliri için serbest meslek makbuzu düzenleme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Bu durumda, kiracı olan şirket, kira ödemesini gider olarak göstermek için gider pusulası düzenlemeli ve bu belgeyi serbest meslek erbabına vermelidir. Gider pusulası, faturanın yerine geçen ve vergi kanunları açısından resmi bir belge niteliğindedir.
Ödeme ve Banka Aracılığıyla Belgelendirme
Vergi Usul Kanunu’na göre, belirli bir tutarı aşan tahsilatlar banka veya posta çekleri aracılığıyla gerçekleştirilmelidir. Serbest meslek erbapları da kira gelirlerini banka hesabı üzerinden tahsil etmek zorundadır. Bu, hem vergi denetimleri açısından hem de yasal zorunlulukları yerine getirmek için önemlidir.
Örtülü Kazanç Dağıtımı ve Transfer Fiyatlandırması
Eğer serbest meslek erbabı aynı zamanda kiracı konumundaki şirketin ortağı veya yöneticisi ise, uygulanan kira bedelinin emsal kira bedeline uygun olması gerekmektedir. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13. maddesine göre, kira bedelinin piyasa rayicine uygun olmaması durumunda, örtülü kazanç dağıtımı kapsamında eleştiri konusu yapılabilecektir.
Sonuç
Serbest meslek erbabının işyerinin bir bölümünü ticaret şirketine kiraya vermesi durumunda:
-Kira gelirleri gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilir.Kiracı şirket kira bedeli üzerinden %20 gelir vergisi stopajı yapmak zorundadır.
–Serbest meslek makbuzu değil, gider pusulası düzenlenmelidir.
-Kira gelirleri banka hesabı aracılığıyla tahsil edilmelidir.
-Vergi beyanı, yıllık toplam gelire göre belirlenmelidir.
Bu süreçlerin doğru yönetilmesi, ileride oluşabilecek vergi cezalarının ve hukuki problemlerin önüne geçmek için büyük önem taşımaktadır.
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
(Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)
Sayı : 11395140-105[VUK1-20628]-237739 07.08.2017
Konu : Serbest Meslek Erbabının Aktifine Kayıtlı Gayrimenkulünün Ticaret Şirketine Kiraya Verilmesi Halinde Vergilendirme.
İlgi : 28/04/2017 tarih özelge talep formunuz.
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; serbest meslek faaliyetinden dolayı gelir vergisi mükellefiyetinizin bulunduğunu, kanuni iş merkezi olarak kullandığınız ve mülkiyeti de şahsınıza ait olan dairenizin bir odasını anonim şirkete kiraya verdiğinizi belirterek, elde edilecek kira geliri için fatura düzenlenip düzenlenmeyeceği ile gelir vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususlarında Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
I-GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN:
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 37’inci maddesinde; her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançların ticari kazanç olduğu belirtilmiş, aynı Kanunun 70’inci maddesinin birinci fıkrasında aynı fıkrada bentler halinde sayılan mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratların gayrimenkul sermaye iradı olduğu hükmüne yer verilmiş olup, ikinci fıkrasında ise “Yukarıda yazılı mallar ve haklar ticari veya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu takdirde bunların iratları ticari veya zirai kazancın tespitine müteallik hükümlere göre hesaplanır.” hükmü yer almıştır.
Öte yandan Kanunun “Serbest Meslek Kazancının Tarifi” başlıklı 65’inci maddesinin birinci fıkrasında her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançların serbest meslek kazancı olduğu belirtilmiştir.
Aynı kanunun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında, kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin maddede bentler halinde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur oldukları hüküm altına alınmış olup, aynı maddenin 5/a bendinde (2009/14592 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 03.02.2009 tarihinden geçerli olmak üzere) 70’inci maddede yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır.
Yine aynı Kanunun 98’inci maddesinde; “94’üncü madde gereğince vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanlar bir ay içinde yaptıkları ödemeler veya tahakkuk ettirdikleri karlar ve iratlar ile bunlardan tevkif ettikleri vergileri ertesi ayın yirmi üçüncü günü akşamına kadar ödeme veya tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.” hükmü yer almaktadır.
Ayrıca, konuyla ilgili açıklamaların yer aldığı 128 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “X-VERGİ TEVKİFATI VE ESASLARI:” başlıklı bölümünde; anılan madde hükmü uyarınca tevkifatın gerçek kişilerin gayrimenkul sermaye iratlarına ilişkin gelir vergilerine mahsuben yapılacağı, herhangi bir işletmenin aktifinde kayıtlı gayrimenkul veya hakkın kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelir, Gelir Vergisi Kanunu yönünden ticari kazanç olarak kabul edildiğinden, gayrimenkul sermaye iradı niteliğinde olmayan bu tür ödemelerden vergi tevkifatının yapılmayacağı belirtilmiştir.
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, hukuk bürosu olarak kullanılan işyerinin kanuni iş merkezi olarak kullanıldığı ve mülkiyeti kendine ait olduğu belirtilmekle birlikte Gelir Vergisi Kanununun 70’inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü ticari ve zirai işletmeleri kapsadığından ve Gelir Vergisi Kanununda serbest meslek faaliyetinde kullanılan mal ve hakların kiralanmasından doğan kazancın serbest meslek kazancı sayılacağına dair bir hüküm de bulunmadığından, işyerinin bir odasının kiraya verilmesi nedeniyle elde edilen gelir serbest meslek kazancı değil gayrimenkul sermaye iradı olacağından, kiracı tarafından yapılacak kira ödemeleri karşılığında Gelir Vergisi Kanununun 94/5-a maddesi gereğince tevkifat yapılması gerekmektedir.
Bu itibarla, serbest meslek erbabının kanuni iş merkezi olarak kullandığı ve mülkiyeti kendine ait olan işyeri için kiracı tarafından ödenecek kira bedelleri üzerinden 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94/5-a maddesine istinaden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması ve 98’inci maddede belirtilen süreler dahilinde bağlı bulunduğu vergi dairesine muhtasar beyanname ile beyan ederek ödemesi gerekmektedir.
Ayrıca tevkif suretiyle vergilendirilen söz konusu gayrimenkul sermaye iradı ile serbest meslek kazancının toplamının, Gelir Vergisi Kanununun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşması halinde, serbest meslek kazancına ilişkin verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesine tevkif suretiyle vergilendirilmiş gayrimenkul sermaye iradının da dahil edilmesi gerekmektedir.
Öte yandan, sistem kayıtlarının tetkikinde tarafınızın serbest meslek faaliyetlerini yürüttüğü adreste; tek ortaklı ve yönetim kurulu başkanı olduğunuz …. vergi kimlik numaralı …………….. 20/04/2017 tarihinde faaliyete geçtiği tespit edilmiş olup, söz konusu kiralama işleminde uygulanan fiyat veya bedelin, 5520 sayılı Kanunun 13’üncü maddesi hükmü ve 1 Seri No.lu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğinde yapılan açıklamalar çerçevesinde belirlenmesi gerektiği, aksi takdirde yapılan ödemelerin örtülü kazanç dağıtımı açısından eleştiri konusu yapılabileceği tabiidir.
II-VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN:
Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun “İspat Edici Kağıtlar” başlıklı 227 nci maddesinin birinci fıkrasında, “Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir.” hükmü bulunmaktadır. Söz konusu kayıtların ise anılan Kanunun 229 ve müteakip maddelerinde yer alan, fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu şeklindeki belgelerden herhangi birisi ile tevsik edilmesi gerekmektedir.
Mezkur Kanunun “Gider Pusulası” başlıklı 234 üncü maddesinde, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin:
…
3. Vergiden muaf esnafa;
Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.
Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur…” hükmü yer almaktadır.
Öte yandan, aynı Kanunun 236 ncı maddesinde “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir” hükümleri yer almaktadır.
Ayrıca, 268 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile getirilen zorunluluk kapsamında tahsilat ve ödemelerin Banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapılması suretiyle tevsik edilmesi, bu zorunluluğu ortaya çıkaran işlemin mükellefler bakımından Vergi Usul Kanununda sayılan belgelerle tevsik zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.
Buna göre, mülkiyeti kendinize ait olan işyerinin bir odasının kiraya verilmesi nedeniyle elde edilen gelir gayrimenkul sermaye iradı olarak vergilendirileceğinden, kiracınız tarafından adınıza gider pusulası düzenlenmesi gerekmektedir.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Karen Audit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
