MİRASIN REDDİ VE MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİ
25.12.2018
Ölen bir kimsenin, ardında bıraktığı veya bırakacağı düşünülen miras çoğu zaman geride kalanlar için sahip olmak istedikleri bir kavram iken, bazen mirasın borca batık olması, karşılığının mirasbırakanın sağlığında alınması veyahut mirasbırakan ile mirasçı arasındaki hususi ilişkiden kaynaklanan çeşitli nedenlerle mirasçılar tarafından mirasa sahip olmak istememe düşüncesi doğabilir. Bu durum için kanunumuzda iki kuruma yer verilmiştir: Mirasın reddi ve mirastan feragat sözleşmesi. Doğmuş veya ileride doğması muhtemel mirasçılık hakkından vazgeçmek isteyen mirasbırakanın hangi kurumu tercih etmesi gerektiği, iki kurum arasındaki farklar ön plana çıkarılarak incelenmeye çalışılacaktır.
Mirasın Reddi
Mirasbırakan öldükten sonra mirasçıların herhangi bir şey yapmalarına gerek bile kalmadan miras otomatik olarak kendilerine geçmektedir. Bu durumu istemeyen mirasçı, mirasbırakan öldükten sonra mirası reddederek mirasçılık sıfatına son verebilir. Mirasın reddi mirasbırakan sağken yapılamayacak olup, mirasçının bozucu yenilik doğuran beyanıyla yapılabilir. Burada asıl önemli olan beyandan açıkça reddin anlaşılmasıdır. Yapılan beyan bir tutanakla sulh mahkemesi tarafından tespit edilecek ve sonra mahkemede bulunan özel kütüğe kaydedilecektir. Ret beyanında herhangi bir gerekçe gösterilmesi şart değildir. Ret yenilik doğuran bir beyan olduğu için sulh hakimine ulaştığı andan itibaren hüküm ve sonuçlarını doğurur. Bu noktadan sonra artık geri dönüş yoktur, ret geri alınamayacaktır.
Türk Medeni Kanunu madde 606/1’e göre üç ay içerisinde ret hakkının kullanılması gerekir. Aksi takdirde, üç aylık süre hak düşürücü süre olduğundan bu hak düşer ve bir daha kullanılamaz. Bu süre içerisinde ret hakkını kullanmayan mirasçı mirası kayıtsız şartsız kabul etmiş olur. Üç aylık sürenin ne zaman başlayacağı yasal mirasçı olup olmamasına göre değişiklik göstermektedir. Şöyle ki; yasal mirasçılar için bu süre kural olarak mirasbırakanın ölümüyle başlayacak olmasına rağmen yasal mirasçı mirasçılık sıfatını bu tarihten sonraki bir zamanda öğrenmişse öğrenme tarihinden itibaren 3 aylık süre işlemeye başlar. Vasiyetname ile mirasçı atanan kimse için süre, lehine olan tasarrufun kendisine bildirilmesiyle başlayacaktır. Miras sözleşmesi ile bir kişi mirasçı olarak atanmışsa ret süresi yine ölüm tarihinden itibaren geçerli olacaktır. Mirasın reddinde, mirasçı sanki mirasbırakandan önce ölmüş gibi tereke paylaştırılır.
Yukarıda sözünü ettiğimiz gibi, mirasçılar mirası otomatik olarak kazandıklarından herhangi bir kabul beyanına ihtiyaç duymazlar. Buna rağmen eğer mirasçılardan biri ret süresi dolmadan açık bir şekilde kabul beyanında bulunursa ret hakkı artık düşer, kullanılamaz.
Mirastan Feragat Sözleşmesi
Mirasın reddi kurumundan farklı olarak burada adı üzerinde sözleşme yapılması gerekecektir. Mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan ile gelecekte muhtemel mirasçı olan kişi arasında ivaz karşılığında veya karşılıksız olarak miras hakkından tamamen veya kısmen vazgeçmesini içeren bir sözleşmedir. Mirastan tam feragat halinde, kişi mirasçılık sıfatından tamamen vazgeçmektedir. Buna rağmen, kısmi feragatte, feragat eden mirasçılık sıfatını korumaktadır. Mirastan feragat sözleşmesi, muris ile her türlü mirasçısı arasında yapılabilir. Bunun anlamı feragat sözleşmesinin diğer tarafını oluşturan mirasçının hangi derecede mirasçı olduğu, saklı payı olup olmadığı, yasal mirasçı veya atanmış mirasçı olduğu farklılık arz etmez.
Mirastan feragat sözleşmesi; ivaz karşılığında yapılıp yapılmamasına göre ikiye ayrılır:
1) İvazlı Mirastan Feragat Sözleşmesi
Mirasçı, mirasbırakanın sağlığında ivaz (karşılık) alarak muhtemel miras hakkından vazgeçmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 565. maddesinde: “Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar…” denilerek ivazlı mirastan feragat sözleşmesinden bahsedilmiştir. Burada kararlaştırılan ivazın miktarının ne olduğu önemli değildir. Yani, mirasçının aldığı ivaz ileride doğması beklenilen miras hakkından az veya çok belirlenir.
2) İvazsız Mirastan Feragat Sözleşmesi
Herhangi bir karşılık almadan mirasçının muhtemel miras hakkından vazgeçmesidir. İvazlı mirastan feragat sözleşmesi ile ivazsız mirastan feragat sözleşmesinin asıl farkı altsoylar bakımından hüküm doğurup doğurmayacağı noktasında toplanmaktadır. Şöyle ki TMK’nın 528. maddesinin 3. fıkrasında: “Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur.” denilerek ivazlı mirastan feragat sözleşmesinin altsoy için de hüküm ifade edeceği belirtilmiştir. Buna göre ivaz karşılığı yapılan feragat sözleşmesinde, aksi kararlaştırılmadıkça altsoy da mirasçılık sıfatını kaybedecektir. İvazsız mirastan feragat sözleşmesinde ise; herhangi bir karşılık sağlanmadan miras hakkından vazgeçildiğinden kanun koyucu hakkaniyet gereği altsoy için feragatin hüküm ifade etmemesi yönünde iradesini ortaya koymuştur.
Mirastan Feragat Sözleşmesi ile Mirasın Reddi Arasındaki Farklar
Mirasın reddi, mirasbırakan öldükten sonra yapılabilecekken, mirastan feragat sözleşmesi mirasbırakanın sağlığında yapılır. Mirasın reddi halinde; altsoylar bu ret işleminden etkilenmeyecek, eğer şartları oluşmuşsa mirasçılık sıfatını kazanabilecekken, mirastan feragat sözleşmesi ivazlı yapılmışsa altsoylar için de hüküm ifade edecektir. Emredici bir düzenleme olmadığından bu hükmün aksinin kararlaştırılması, daha açık bir ifadeyle ivaz karşılığı mirastan feragat sözleşmesi yapılmasına rağmen altsoyların bu durumdan etkilenmemesi tarafların iradeleri bu yöndeyse sağlanabilir. Mirastan feragat sözleşmesi ivazsız yapılmışsa mirasın reddindeki gibi altsoylar bu durumdan hiç etkilenmeyecek, mirasçı olabileceklerdir. Mirastan feragat sözleşmesi, sözleşme olduğu için iki taraflı bir hukuki işlemdir. Mirasbırakan ile ileride mirastan hak sahibi olması muhtemel mirasçı arasında yapılır. Mirasın reddi ise, tek taraflı bir hukuki işlemle mirasçı tarafından yapılabilecektir. Mirasbırakan öldükten sonra mirasçıların mirası reddedebilmesi için kanunda belirlenen süre içerisinde ret işleminin yapılması gerekecekken, mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakanın sağlığında her zaman yapılabilecektir. Mirasın reddinde herhangi bir karşılık alınmazken, mirastan feragat sözleşmesinin ivazlı yapılması halinde mirasçı bir karşılık (ivaz) alarak mirastan feragat eder.
Mirastan feragat sözleşmesi ve mirasın reddi mirasçılık sıfatının sona erdirilmesine ilişkin kanunda öngörülen kurumlar olmasına rağmen amaçları, yapılış zamanları, altsoyları etkileyip etkilememesi, ivazlı olup olmadıkları… v.b. hususlarında birbirlerinden ayrılmaktadır. Tarafların bu hususları gözeterek hangi hukuki kavrama başvuracağını belirlemesi gerekmektedir.
Stj. Av. Esra Kayandan
KAYNAKÇA
Albaş, Hakan, Mirastan Feragat Sözleşmesi ve Hükümlerine İlişkin Bazı Sorunlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Fakültesi Dergisi Cilt 9, Özel Sayı, 2007, s.535-552.
Dural, Mustafa/Öz, Turgut, Miras Hukuku, 11. b.s, İstanbul 2017.
Erol, Ahmet/Cingöz, Dilek, Bir Mükellef Hakkı Olarak Mirasın Reddi, http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2015-118-1481 (Çevrimiçi), E.t. 20.12.2018.
İnan, Ali Naim/Ertaş, Şeref/Albaş, Hakan, Miras Hukuku, 9. b.s, Ankara, 2015.
Saatçioğlu, Fuat, Mirasın Gerçek Reddi, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/159951 (Çevrimiçi), E.t. 21.12.2018.
Kaynak: ozgunlaw.com.tr
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
