Ertuğrul KILIÇ
SMMM, Bağımsız Denetçi Sorumlu Ortak
Uzun zamandır işletmelerin Kasasında bulunan ve ihtiyaçtan fazla olduğu iddia edilen paralarla ilgili inceleme elamanları ceza yazmaktaydılar.
Gelir idaresi işletmelerin Kasalarında ihtiyaçtan fazla para bulundurmasını vergi matrahını aşındırdığını iddia ederek, bunların bankaya yatırılıp değerlendirilmesi gerektiği iddiasında bulunmaktadırlar.
Bir taraftan Cumhurbaşkanı, faiz sebep enflasyon sonuç olduğu teziyle ekonomi teorisini söyleyerek, faize karşı çıkarken, diğer taraftan işletmelerin kasasında olan fazla paraları bankaya yatırılarak faiz getirmesini söylemek faizciliği teşvik etmek olmuyor mu?
Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin ortaklık yapısı çoğunlukla aile bireyleri tarafından oluşmaktadır. Bunların inançları gereği faize karşı olduklarını, ticari gereklerin dışında elde edilen paraların da dinimizce haram olduğunu söylemektedirler.
Bu işletmeler, özellikle Anadolu da kurulmuş işletmeler olup, aracı finans kurumlarını kullanmaktan daha çok nakit çalışmayı severler. O nedenle de fazla paralarını bankada kullanma yerine mal ve gayrimenkul almak isterler. Bazı dönemler olur ki, bu işletme sahipleri mal almak istemez ve nakitte kalmayı daha çok tercih ederler.
Nakitte kalmayı tercih eden işletmelerin de Kasalarında bazı zamanlarda gereğinden fazla nakit para birikir. İşletme gereği için kullanılmayan paralar Maliyenin gözünden kaçmaz. Vay sen vergi matrahını aşındırdın ve vergiyi az ödedin, parayı işletmeden çekip ortak olarak sen kullandın.
Peki, işletme sahibi ne yapacaktı; Fazla parasını bankaya yatıracaktı, banka faiz işletecekti, faiz gelir olarak işletmenin muhasebe kayıtlarına girecekti ve vergi beyannamesi ile gelir idaresine beyan edilip vergi ödeyecekti.
Bu faiz karşıtı birçok işletme sahibinin istemediği bir durum. Ama Maliye bu faizi almadın diye ceza kesiyor hem de Katma değer vergisi alıyor. Bunun bir finans geliri olmadığını söylüyor.
Maliye inceleme elamanları bunu neye dayanarak yapıyor.
Vergi kanunda olmayan bir zorlamayı, Türk Ticaret Kanununa (TTK) bağlayarak yapıyor. TTK ne diyor bu konuda, 18. maddesinin ikinci fıkrasında tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerektiğini söylüyor. Basiretli bir iş adamı gibi hareket etme deyimi ile kastedilen; tacirin, ticari işletmesi ile ilgili bir faaliyetinde, tedbirli ve öngörülü bir tacirin aynı durumda göstereceği özeni göstermesidir. Yani, fazla parasını bankaya yatırarak, faiz elde etmesini. Basiret, sözcük anlamı itibarıyla, gerçeklerin yanılmadan görebilme yeteneği, ileriyi görme, anlama, kavrama ve uzak görüşlülük olarak tanımlanmaktadır.
İşte, hem serbest piyasa diyeceksiniz, hem de her iş yapanı basiretli iş adamı gibi davranmasını bekleyeceksiniz. Sonrada her yeniden yapılandırma kanunlarında, kasada biriken fazla paraları belirli bir vergi ödemesi karşılığında düzeltilmesini sağlayarak af edeceksiniz.
Neyse ki, Maliye inceleme elamanlarının bu iddialarının her zaman doğru olmayacağını idari yargı bir kararıyla kasada bulunan fazlanın işletme sahiplerince, işletmeden çekildiği anlamına gelmeyeceğini belirleyen bir karar verdi.
Konuya ilişkin olarak Bursa 1.Vergi Mahkemesi’nin 10.01.2017 tarih ve E:2016/373, K:2017/12 sayılı kararı İstanbul BİM, 3. VDD, 4.10.2017 tarih ve E. 2017/1482 K. 2017/4139 sayılı Kararı ile bozulmuştur. Karada belirlenen durum; “Bu itibarla, işletmelerce çalışma koşulları, nakit ihtiyaçları ve olağanüstü durumlar için ihtiyaten para bulundurulması gibi durumlar da dikkate alınarak buna göre bir inceleme ve tespit yapılması gerekirken kasa borç bakiyesinin fazlalığından bahisle ve bu tutarın ortaklara dağıtıldığı varsayımla yapılan cezalı tarhiyat kısmında da hukuka uyarlık bulunmamış olup, istinafa konu mahkeme kararının tamamen kaldırılması gerektiği sonucuna varılmıştır ” denilerek tespit olmadan cezai işlemin oluşturulamayacağı ve işletme sahiplerinin kullandığı anlamına gelmeyeceği kararını vererek daha yumuşak bir geçiş sağlamıştır.
İşletmelerin kasasında fazla olarak bulunan paranın her zaman işletme sahipleri tarafından işletmeden çekilerek faizsiz olarak kullandığı iddiası ile faiz işletilemeyeceğidir. Kasada fazla paranın işletme sahiplerince çekilip karşılıksız kullanılmasının nakit ihtiyaçları ve olağanüstü durumlar için ihtiyaten para bulundurulması gerekip gerekmediğinin inceleme elamanınca somut olarak tespit edilip, ortaya konulması gerektiğinin mahkemece de belirlenmesidir.
Yargının bu kararına göre tespit yapılmadan, kasadan paranın çekildiği ve işletme sahipleri tarafından faiz ödemeden karşılıksız kullanıldığı iddiası, tek başına bir varsayımdan öteye gitmeyecektir.
Kaynak: SMMM – Bağımsız Denetçi Sorumlu Ortak Ertuğrul KILIÇ’ın özel İzni ile yayınlanmıştır. Ertuğrul Kılıç tarafından bize şahsen iletilen ve Yaklaşım Dergisi’nin Nisan 2021/341 sayısında yayınlanan yazının tüm hakları ve sorumluluğu yazara aittir.
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
