İşletme Sermayesi Yönetimi Neden Önemli?
Şirketler bir mal/hizmet üreterek, sermayedarın yatırdığı sermayeye mümkün olan en yüksek getiriyi sağlamak için kurulurlar. Elbet şirketler toplumsal bir varlık olarak genel toplum, devlet gibi paydaşlara fayda sağlayacaklardır. Ancak, kapitalist sistemde, şirketin nihai amacı sermaye verimliliği sağlayarak, elindeki kaynakları en verimli şekilde kullanmaktır.
İşletme Sermayesi terimi, basitçe, şirketin ürün/hizmet üretirken yarattığı / kullandığı bağlı sermayedir. Bu her işletme yöneticisinin kafasında bulunsa bile aslında çoğu zaman tam tarif edilemeyen ve göz ardı edilen bir kavramdır. İşletmenin kaynaklarının bir sure nakite dönmeyecek şekilde bağlı kaldığı varlıkları ifade eder. Başka bir deyişle, şirketin kısa dönemli varlıklarını ifade eder.
Bilançoda en basit hali ile Kısa Vadeli Ticari Alacaklar (vadeli müşteri çekleri dahil) ve Stoklardan oluşur. Yapılan işe göre, diger türdeki kısa vadeli varlıklar (vergi alacağı, peşin ödenen giderler) da burada düşünülebilir.
Bilançonun varlıklar ve yükümlülükler (sağ-sol taraf, aktif-pasif) denkliğinden hareketle, varlıkların mutlaka kaynaklarla finanse edildiğini söyleyebiliriz. İşletme sermayesi, şirketin, yükümlülükleri ile finanse edilir.
Yükümlülükler temelde 3 ayrı kalemden oluşur:
1. Ticari yükümlülükler (vadeli mal/hizmet alımı ve müşterilerden alınan avans)
2. Finansal yükümlülükler (banka vb. finans kuruluşlarına borçlar)
3. Sermaye
bu yükümlülüklerden kısa vadeli ticari yükümlülüklerin özel bir konumu vardır. Bunlar işletmenin kısa vadeli ticari faaliyet döngüsü içinde ilerlerler. Bu açıdan işletme sermayesi konusunda farklı işlem görürler.
Yukarıda bahsettiğimiz İşletme sermayesi kavramının bir türevi olarak Net İşletme Sermayesi kavramı daha anlamlı ve önemli yer tutmaktadır:
NİS = Ticari Alacakar+Stoklar – Ticari Borçlar
Bilanço denkliğinden hareketle, şunu ifade etmek doğru olacaktır; tüm işletmeler NİS ve sabit kıymetlerini Finansal Borç + Sermaye ile finanse ederler.
NİS yönetiminin önemi, özellikle kredi piyasalarında oluşan daralmalarda öne çıkacaktır. Sonuçta NİS rakamındaki artış, finanse edilmesi gereken bir açık olarak karşımıza çıkacaktır ve finans kuruluşları bunu finanse etmeye gönüllü değillerse, işletme nakit akışında problem yaşamaya başlayacaktır. Nakit akış problemi tüm firmalar için en tehlikeli konudur, çünkü karlılığı yüksek bile olsa nakit açığı yaşayan şirket vadesi gelen yükümlülüğünü yerine getiremez ise, sonu batmaya gidebilecek bir sürece girebilir. Bu halde NİS yönetimi çok önemli bir konu haline gelmektedir.
Nasıl yöneteceğiz?
NİS rakamının artmasını kısıtlı tutmak bu açıdan yönetmekten beklediğimiz şey olmalıdır. NİS artışı kaynakları:
1. Alacakların artması : Vade uzatmak, alacak tahsilinde uzamalar
2. Stokları artması : Yanlış üretim planlaması, fazla stok, ölü stok vb
3. Ticari borç azalması : Alımlarda vade kısaltmak
bu adımların herbiri gerçek ticaret hayatında karşımıza çıkacaktır ve engellenmesi çok kolay değildir. Rekabeti olan bir piyasada iş yapıyorsanız, alacak vadesi piyasa şartlarından bağımsız şekilde değişim gösteremez (gösterse bile maliyeti olacaktır); ticari borç için de benzer bir söylenebilir; ticari borç vadesini uzatarak sağlanacak finansmanın hem sınırı hem de maliyeti olacaktır. Tama yakın kontrol belki de sadece stok seviyesinde mümkündür ve bu konu tüm işletme açısından en öncelikli işlerden bir olmalıdır.
Tüm karar vericiler anlamalıdır ki, müşteriye vade uzatmak, stoğu rahat olmak için çoğaltmak veya mal alımlarında vadeyi kısaltmak, şirketin karşılaması gereken bir finansman ihtiyacına denk gelmektedir. Bu kredi piyasasının rahat, bankaların kredi vermeye iştahlı olduğu durumda problemsiz ama tersi durumda çok problemli bir durumdur.
Alper UYAR,
04.03.2017,
İstanbul
