İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan yardımlar
İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan yardımlar Kanunun 16 ncı maddesinde düzenlenmiştir. Bunlar;
- Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi,
- Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,
- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması,
- Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi,
- İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için, cenaze ödeneği
İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan yardımlar içerisinde tahsis mevzuatını içeren yardımlar, sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri, hak sahiplerine ölüm geliri bağlanması, evlenme ve cenaze ödeneği verilmesidir.
Sürekli iş göremezlik geliri
Sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanma, gelirin hesaplanması, başlangıcı ve birden fazla iş kazası ve meslek hastalığı hali Kanunun 19 uncu maddesinde düzenlenmiştir.
Buna göre, sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalıya bağlanacaktır. 4/1-(a) sigortalıları açısından benzer uygulama mülga 506 sayılı Kanunda yer almakla birlikte, 4/1-(b) sigortalıları açısından yeni bir düzenlemedir.
Kanunun 4/1-(b) bendine göre sigortalı sayılanlara, sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Sürekli iş göremezlik gelirinin hesaplanması
Gelir sigortalının;
Tam iş göremezliği halinde; Günlük kazanç x 30 x % 70 veya kısaca GK x 21,
Kısmi iş göremezliği halinde ise Günlük kazanç x 30 x % 70 x SİD (sürekli iş göremezlik derecesi) veya kısaca GK x 21 x SİD,
formüllerine göre hesaplanacaktır.
Sigortalının başkasının bakımına muhtaç olması durumunda % 70 olan gelir bağlama oranı % 100 olarak dikkate alınacak ve Gelir = GK x 30 x SİD formülüne göre hesaplanacaktır. Bu şekilde hesaplanan gelir, günlük kazanç hesabına giren son takvim ayı itibariyle hesaplanan gelir olup, gelirin başlangıç tarihi yılın ilk altı aylık döneminde ise Ocak ödeme dönemi için aylıklara uygulanan artış oranı kadar, yılın ikinci altı aylık döneminde ise, Ocak ödeme dönemi artışı uygulanmaksızın Temmuz ödeme dönemi için aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, sigortalının gelir başlangıç tarihindeki geliri hesaplanacaktır.
İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından hak kazanılan gelirlerin hesaplanmasında;
–4/1-(a) sigortalıları açısından
Günlük kazanç hesabına giren son takvim ayı 2008/Ekim (hariç) öncesi olanların gelirleri, mülga 506 sayılı Kanun,
Günlük kazanç hesabına giren son takvim ayı 2008/Ekim (dahil) sonrası olanların gelirleri, Kanun,
hükümlerine göre hesaplanacaktır.
-4/1-(b) sigortalıları açısından
Günlük kazanç hesabına giren son takvim ayının Kanunun yürürlük tarihinden önceki bir tarih olması halinde, basamakların karşılığı gelirler dikkate alınarak son takvim ayı itibariyle Kanun hükümlerine göre hesaplanan sürekli iş göremezlik geliri, Kanunun yürürlük tarihine kadar mülga 1479 sayılı Kanuna göre aylıkların artırılmasında uygulanan artış oranlarına, Kanunun yürürlük tarihinden gelir başlangıç tarihine kadar ise Kanunun 55 inci maddesi hükümlerine göre artırılacaktır.
Örnek: 4/1-(b) kapsamında sigortalı iken 5/10/2008 tarihinde iş kazası geçiren ve sürekli iş göremezlik derecesinin % 25 olduğuna ve bakıma muhtaç olmadığına karar verilen sigortalının geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarih 20/2/2009 olup, gelir başlangıç tarihi anılan tarihi takip eden ay başı olan 1/3/2009 dur.
Anılan sigortalının son takvim ayı 2008/Ocak ayı olup, sürekli iş göremezlik geliri Kanun hükümlerine göre hesaplanacak ve ortalama aylık kazancın tespitine esas sürelerde sigortalının tabi olduğu basamak değerlerinin karşılığı prime esas kazançlar dikkate alınacaktır (2008 yılı birinci altı aylık dönemde 12 nci basamağın prime esas kazanç değeri aylık 714,97 TL dir.). Son takvim ayı itibariyle hesaplanan gelir, Kanunun yürürlük tarihine kadar 1479 sayılı Kanunun mülga hükümlerine, Kanunun yürürlük tarihinden gelir başlangıç tarihine kadar ise Kanun hükümlerine göre artırılacaktır.
Buna göre;
Ortalama günlük kazanç : 714,97/ 30 = 23,83
Ortalama aylık kazanç : GK x 30
: 23,83 x 30 = 714,97
Gelir : 714,97 x % 70 x % 25 = 125,12 TL.
Bulunan gelir son takvim ayı olan 2008/Ocak dönemi geliri olup, gelir başlangıç tarihine aylık artışları (2008/Ocak ödeme döneminde % 2, 2008/Temmuz ödeme döneminde % 7,2 ve 2009/Ocak ödeme döneminde ise % 3,84) ile taşınacaktır.
Gelir başlangıç tarihine taşınan değer: 125,12 x 1,02 x 1.072 x 1.0384 = 142,06 TL’dir.
Kanunun yürürlük tarihinden önce meydana gelen iş kazaları ile Kanunun yürürlük tarihinden önce anlaşılan meslek hastalıkları yönünden Kanun hükümleri uygulanmayacaktır.
İş kazası ve meslek hastalığında hizmetlerin birleştirilmesi
2829 sayılı Kanun, Kanunun yürürlüğe girdiği 2008/Ekim ayı itibariyle yürürlükten kaldırılmış olup, bu durumda, Kanunun yürürlük tarihinden sonra meydana gelen iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında, gelirin hesabına esas 3 aylık dönemi yine 2008/Ekim sonrası olan sigortalıların bu 3 aylık dönem içerisinde birden fazla sigortalılık haline tabi olması halinde, hizmetleri gelirin hesaplanmasında birleştirilecektir.
Buna göre, sürekli iş göremezlik geliri bağlanacak sigortalılardan sigortalılık hallerinden birden fazlasına tabi olup, gelir hesabına esas kazançları 2008/Ekim sonrasına ait olanların gelir hesabında kazançları belirlenirken diğer sigortalılık haline tabi gün ve kazançları da dikkate alınacaktır. Bu uygulama hem sürekli iş göremezlik geliri ve hem de ölüm geliri hesabında geçerli olacaktır.
Örnek :
En son sigortalılık hali : 4/1-(a)
Kaza tarihi : 17/8/2011
Son takvim ayı : 2011/Temmuz
Günlük kazanç hesabına giren prime esas kazançlar
|
Sigortalılık hali |
Ay | Gün | Prime esas kazanç |
| 4/1-(a) |
2011/Temmuz |
10 |
350,20 |
| 4/1-(a) |
2011/Haziran |
|
|
| 4/1-(b) |
2011/Mayıs |
5 |
175,10 |
| Toplam | 15 |
525,30 |
4/1-(a) kapsamında bir işyerinde çalışırken 17/8/2011 tarihinde iş kazası geçiren sigortalının kaza tarihinden önceki bir yıllık sürede üçer aylık dönemler halindeki çalışmalarına bakılarak kazançları tespit edilecektir. Anılan sigortalının, 2011/Haziran ve Temmuz aylarında 4/1-(a) kapsamında, 2001/Mayıs ayında da 4/1-(b) kapsamında sigortalı olması nedeniyle, gelir hesabına esas günlük kazancı tespit edilirken hem 4/1-(a) hem de 4/1-(b) kapsamındaki sigortalı hizmetlerine ait kazançları ve gün sayıları dikkate alınacaktır. Buna göre, sigortalının günlük kazancı = 525,30 / 15 = 35,02 TL olarak belirlenecektir.
Öte yandan, 6111 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi ile Kanunun 53 üncü maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “Sigortalının,” ibaresi “Birinci fıkra hükmü saklı olmak üzere sigortalının,” olarak, birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Sigortalının 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statüleri ile (c) bendinde yer alan sigortalılık statüsüne aynı anda tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde öncelikle aynı maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında, (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde ise aynı maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır. Ancak, sigortalılık hallerinin çakışması nedeniyle Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamındaki sigortalılığı esas alınanlar, yazılı talepte bulunmak ve Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ve üst sınırına ilişkin hükümler saklı olmak kaydıyla, esas alınmayan sigortalılık statüsü kapsamında talep tarihinden itibaren prim ödeyebilirler. Bu şekilde ödenen primler; iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar yönünden, Kanunun 4/1-(b) bendi kapsamında sigortalılık statüsünde, kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan diğer yardımlar ile
uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan yardımlar yönünden ise Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında sigortalılık statüsünde değerlendirilir. Bu fıkra hükümlerine göre ödeme talebinde bulunulduğu halde ait olduğu ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenmeyen primlerin ödenme hakkı düşer. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi ile aynı maddenin birinci fıkrasının (b) bendindeki diğer sigortalılık statülerine aynı anda tabi olacak şekilde çalışılması durumunda, (b) bendinin (4) numaralı alt bendi dışındaki diğer sigortalılık durumu dikkate alınır.”
Söz konusu değişiklik anılan Kanunun yayımını takip eden ayın birinci günü olan 1/3/2011 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, bu durumda 4/1-(a) ve 4/1-(b) ye tabi sigortalılık hallerinin çakışması nedeniyle 4/1-(a) kapsamında sigortalılığı esas alınıp 4/1-(b) kapsamında prim ödeyeceğini beyan edenlerden gelirin hesaplanmasına esas son takvim ayı 2011/Mart ayı ve daha sonraki aylar olanların iş kazası geçirmesi veya meslek hastalığına tutulması halinde, öncelikle sigortalının hangi statüdeki faaliyetinden dolayı iş kazası geçirdiği veya meslek hastalığına tutulduğu tespit edilecektir. Bu tespitten sonra meslekte kazanma gücü kaybının % 10 ve üzerinde olduğuna Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kurulunca karar verilmesi halinde sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanırken, sigortalı hangi sigortalılık statüsündeki faaliyetinden dolayı iş kazası geçirmiş veya meslek hastalığına tutulmuş ise yalnızca o statü için bildirilen veya ödenen kazançları dikkate alınacaktır. Yani, 4/1-(b) kapsamına girecek faaliyetinden dolayı iş kazası geçirmiş veya meslek hastalığına tutulmuş ise yalnızca 4/1-(b) statüsündeki kazançları, 4/1-(a) kapsamındaki faaliyetinden dolayı iş kazası geçirmiş veya meslek hastalığına tutulmuş ise yalnızca 4/1-(a) statüsündeki kazançları dikkate alınarak gelir hesaplanacaktır.
Örnek 1: Hizmet akdi ile 4/1-(a) kapsamında sigortalı iken, 1/4/2011 tarihinde şirket ortağı olan A kişisi 4/1-(b) kapsamındaki faaliyetinden dolayı da prim ödemek için talepte bulunmuştur. 1/5/2011 tarihinden itibaren işveren tarafından 4/1-(a) kapsamında aylık 1.000 TL kazanç bildirilirken aynı zamanda kendisi tarafından da 4/1-(b) kapsamında 3.000 TL kazanç beyanı üzerinden primleri ödenmeye başlanmıştır. Sigortalı A, 15/8/2011 günü şirketi ile ilgili pazarlama işine giderken kaza geçirmiş, olayın iş kazası olduğu ve 4/1-(b) kapsamındaki faaliyeti sırasında meydana geldiği tespit edilmiştir. Olay sonucu sigortalı A nın meslekte kazanma gücü kayıp oranı % 10 olarak tespit edilmiş olup, sigortalının gelir hesabına giren 2011/Temmuz, Haziran ve Mayıs ayları için sadece 4/1-(b) kapsamında beyan edilen kazançları dikkate alınarak gelir hesaplanacak, 4/1-(a) kapsamında işveren tarafından bildirilen kazançları hesaplamada dikkate alınmayacaktır. Sigortalının gelir hesabına esas prim gün sayıları ve kazançları aşağıda gösterilmiştir.
|
Dönemler |
Sigortalılık Hali |
|||
|
4/1-(a) |
4/1-(b) |
|||
|
Gün |
Kazanç | Gün |
Kazanç |
|
| 2011/Temmuz |
30 |
1.000 |
0 |
3.000 |
| 2011/Haziran |
30 |
1.000 | 0 | 3.000 |
|
2011/Mayıs |
30 |
1.000 |
0 |
3.000 |
| TOPLAM | 90 |
3.000 |
0 |
9.000 |
Bu durumda, sigortalının gelirine esas günlük kazancı: 9.000/90 = 100 TL olarak hesaplanacaktır.
Aynı olay 4/1-(a) kapsamındaki işyerinde meydana gelmiş olsaydı, bu durumda da sadece işverence bildirilen kazançlar dikkate alınacak, 4/1-(b) kapsamında beyan edilen kazançlar dikkate alınmayacak idi.
Örnek 2: 4/1-(b) kapsamında sigortalılığı devam ederken aynı zamanda hizmet akdi ile 4/1-(a) kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayan sigortalı, 4/1-(b) kapsamında prim ödemeye devam edeceğini beyan etmiş olup, 4/1-(a) kapsamında sigortalılığından dolayı 3/6/2011 tarihinde iş kazası geçirmiş, olayın iş kazası olduğu ve sigortalının meslekte kazanma gücü kaybının % 30 olduğu tespit edilmiştir. Sigortalının gelir hesabına esas 2011/Mayıs, Nisan ve Mart aylarında 4/1-(a) kapsamında prime esas kazanç alt sınırı üzerinden, 4/1-(b) kapsamındaki primleri ise prime esas kazanç alt sınırının iki katı üzerinden ödenmiştir. Bu durumda, sigortalıya 4/1-(a) kapsamında gelir bağlarken sadece 4/1-(a) kapsamındaki prime esas kazançları dikkate alınacak, 4/1-(b) kapsamındaki kazançları dikkate alınmayacaktır. Sigortalının gelir hesabına esas prim gün sayıları ve kazançları aşağıda gösterilmiştir.
|
Dönemler |
Sigortalılık Hali | |||
|
4/1-(a) |
4/1-(b) |
|||
| Gün | Kazanç | Gün |
Kazanç |
|
| 2011/Mayıs | 10 | 265,50 | 0 | 531 |
| 2011/Nisan | 30 | 796,50 | 0 | 1.593 |
| 2011/Mart | 20 | 531,00 | 0 | 1.062 |
| TOPLAM | 60 | 1.593 | 0 | 3.186 |
Bu durumda, sigortalının gelirine esas günlük kazancı: 1.593/60 = 26,55 TL olarak hesaplanacaktır.
Gelir alt sınırı
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu bağlanacak gelirlerde alt sınır kontrolü sadece başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumdaki sigortalılar için öngörülmüştür. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç olan sigortalılara bağlanacak gelirler, prime esas kazanç alt sınırının aylık tutarının % 85’inden az olmayacaktır.
Alt Sınır Geliri = Asgari Aylık Kazanç x 85/100 formülüyle hesaplanır. Yıllar itibariyle gelir hesabına esas alt sınırları gösterir tabloya Genelge ekinde (Ek-1) yer verilmiştir.
Gelirlerde yapılan artırım ve indirimler
Sigortalının;
- Başka birinin sürekli bakımına muhtaç olması,
- 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun kapsamında görev yaparken uğramış oldukları iş kazası,
sonucunda bağlanan gelirler artırılacak, ancak;
- Hekim tavsiyelerine uymaması,
- Kazanın meydana gelmesinde ağır kusuru veya kasdi hareketinin bulunması,
- Kurumun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmemesi, hallerinde de sigortalının gelirinden indirim yapılacaktır.
Sigortalının bir başkasının sürekli bakımına muhtaç olması durumunda gelir bağlama oranı % 100 olarak dikkate alınacak, nakdi tazminata hak kazanması halinde, hesaplanan gelirler
% 25 artırımlı ödenecektir.
Hekim tavsiyelerine uymaması halinde bağlanan geliri, kusur derecesine göre en fazla 1/4 üne, ağır kusuru halinde ise yine kusur derecesine göre 1/3 üne kadar eksiltilecektir.
Sigortalının kasdi hareketinin bulunması veya Kurumun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmemesi halinde ise gelirinin yarısı bağlanacaktır.
Diğer taraftan, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre düzenlenen trafik kaza raporlarında kazaya karışanların kusur oranları belirtilmemekte, yayalar ve sürücüler için “asli kusurlu” veya “tali kusurlu” ifadeleri kullanılmaktadır. Trafik iş kazası sonucu sürekli iş göremez duruma düşen sigortalılara bağlanacak sürekli iş göremezlik gelirlerinden sigortalıların kusurları oranında indirim yapıldığından, söz konusu kusur oranları;
Olayın mahkemeye intikal etmiş olması durumunda, mahkeme tarafından, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurlarınca düzenlenen raporlar, Varsa sigorta eksperlerinin raporlarında,
belirlenen oranda, olayın mahkemeye intikal etmemiş ve kusur oranının hiçbir şekilde tespit edilemediği durumlarda ise, “Asli kusur” için 6/8, “Tali kusur” için 2/8 oranında dikkate alınacaktır. 6/8 kusur oranı % 75 e, 2/8 kusur oranı ise % 25 e tekabül etmektedir.
Örnek: Sigortalı trafik iş kazası geçirmiş olup, kazaya ilişkin raporda asli kusurlu olarak belirlenmiş ve gelirlerinden Kanunun 22/b bendine göre kusur derecesi esas alınarak üçte birine kadar indirim yapılması öngörülmüştür. Bu durumda asli kusurlu olması nedeniyle kusur oranı % 75 (6/8) kabul edilip bağlanan gelirlerinden % 75 kusur oranının üçte biri oranında % 75/3 = % 25 indirim yapılacaktır.
Sürekli iş göremezlik derecesi itirazlarıyla ilgili mahkeme kararları hakkında yapılacak işlemler
Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kurulunca tespit edilen SİD e gerek sigortalı gerekse işverenler tarafından itiraz amaçlı davalar açılmakta, dava sonucu verilen kararlarda sigortalıların sürekli iş göremezlik derecelerinde artma, azalma, düzeltme veya birleştirme yönünde değişiklikler olabilmektedir. Bu durumda mahkeme kararları, söz konusu değişikliklerin hangi tarih itibariyle uygulanacağı veya maluliyete ilişkin kararlar da dahil olmak üzere sigortalıların bakıma muhtaç olup olmadığı veya kontrol muayenesi gerekip gerekmediği konusunda Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kurulunca karar alınarak işlem yapılmak üzere Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü (SSGM) ne intikal ettirilmekte idi.
Ancak, söz konusu uygulama, mahkeme kararlarının kesinleşmesini müteakip Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kuruluna gönderilmeksizin doğrudan sigortalı dosyasının bulunduğu birimce uygulanması yönünde değiştirilmiştir. Buna göre mahkeme kararları aşağıda belirtilen hususlar göz önüne alınarak uygulanacaktır.
Kurumumuzun taraf olmadığı maddi ve manevi tazminat davalarında tespit edilen sürekli iş göremezlik derecelerinin Kurumumuzu bağlayıcılığı bulunmadığından, bu tür kararlarla ilgili herhangi bir işlem yapılmayacaktır.
Kurumumuzun taraf olduğu davalar sonucu verilen ve kesinleşen kararlarla tespit edilen sürekli iş göremezlik dereceleri dikkate alınarak gelirleri yeniden hesaplanacaktır.
Anayasamızın 141/3 maddesinde “Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.” hükmü yer almaktadır.
Diğer taraftan, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 3/12/2003 tarihli ve E.2003/4-776, K.2003/720 sayılı kararında belirtilen; “… Hükmün açık ve net olması gereği hüküm sonucu ile sınırlı olmayıp, iddiaların tek tek ele alındığı, cevaplandırıldığı, hukuka ve yasaya aykırı bulunma ya da bulunmama nedenlerinin açıklandığı, yasal dayanakların gösterildiği, anlamaya ve denetime elverişli gerekçenin varlığını da gerektirir. Zira taraflar ancak gerekçe sayesinde hükmün hangi maddi ve hukuki sebebe dayandırıldığını anlayabilecekleri gibi Yargıtay denetimi de ancak kararın gerekçe içermesi halinde mümkün olacaktır. İşte bu nedenledir ki, kararın gerekçesinde hangi maddi vakıanın hangi hukuki sebeple davacıyı haklı gösterdiğinin
açıklanması halinde ancak, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 388 inci maddesine uygun bir kararın varlığından söz edilebilecektir …” şeklindeki açıklamadan da anlaşılacağı üzere, Mahkeme kararları gerekçe ve hüküm kısımları ile bir bütündür.
Buna göre, Kurumumuzun taraf olduğu maddi veya manevi tazminat davalarına ilişkin mahkeme kararlarının hüküm kısmında yer almasa da gerekçe bölümünde belirtilen sürekli iş göremezlik derecesi Kurumumuzu bağlayıcı olup, sigortalının gelirlerinin ödenmesine esas sürekli iş göremezlik derecesi, mahkeme kararının gerekçe bölümünde yer alan yeni sürekli iş göremezlik derecesine göre değiştirilecektir.
Mahkeme kararlarında, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığına tutulma tarihinin belirtilip, yeni sürekli iş göremezlik derecesinin hangi tarihten itibaren uygulanacağının açıkça belirtilmediği durumlarda, mahkeme kararının kesinleşme tarihi dikkate alınacaktır.
Mahkeme kararlarında kontrol muayenesi ve bakıma muhtaçlık yönünde bir hüküm bulunmaması halinde, mahkeme kararı gereği yerine getirildikten sonra Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kuruluna sigortalının kontrol muayenesine tabi tutulup tutulmayacağı ile bakıma muhtaç olup olmadığının tespiti amacıyla gönderilecektir.
Sürekli iş göremezlik derecesi tespit davalarının uzun bir sürece yayılması ve dava konusu SİD oranının dava sonuçlanmadan kontrol muayenesi sonucu değişmesi durumunda, yeni SİD oranı üzerinden işlem yapıldıktan sonra değişikliğe yönelik SİD kararı derhal mahkemeye bildirilecektir. Mahkemenin sonuçlanması ile mahkemece belirlenen SİD oranının hangi tarih itibariyle uygulanacağı hususunda kararda açık bir hüküm bulunmaması halinde işlemler mahkeme kararının kesinleşme tarihine göre sonuçlandırılacaktır.
Birden fazla iş kazası veya meslek hastalığının söz konusu olduğu durumlarda, iş kazası veya meslek hastalığından herhangi biri hakkında verilen mahkeme kararında, sigortalının sürekli iş göremezlik derecesinin değişmesi durumunda, mahkeme kararı, uygulanmadan önce birleştirme kararı alınmak üzere Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kuruluna gönderilecektir.
İş kazasının mahkeme kararı ile tespit ettirildiği durumlarda, sigortalının sağlık kurulu rapor tarihinin iş kazası tespit tarihinden daha sonraki bir tarih olması halinde, sürekli iş göremezlik gelirinin başlangıç tarihi, mahkeme kararının kesinleşme tarihi olarak değil, rapor tarihini takip eden aybaşı olarak dikkate alınacaktır.
Gelirin başlangıcı
Kanuna göre bağlanacak sürekli iş göremezlik geliri;
- Geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi,
- Geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse, buna ait Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporun tarihini,
takip eden ay başından başlatılacaktır.
506 sayılı Kanuna göre bağlanan sürekli iş göremezlik gelirleri ise,
- Geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi,
- Geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse, buna ait Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporun tarihini,
takip eden günden itibaren başlatılacaktır.
Dolayısıyla, gelirin başlangıç tarihinde aybaşı kavramı ilk defa Kanun ile getirilen bir düzenleme olup, gelir bağlama işlemleri buna göre sonuçlandırılacaktır.
Kanunun 4/1-(b) bendine göre sigortalı olup, sürekli iş göremezliği tespit edilenlerin kendi sigortalılığı nedeniyle genel sağlık sigortası primi dahil, prim ve prime ilişkin her türlü
borçlarının ödenmiş olması zorunlu olmakla birlikte, gelirin başlangıç tarihinde kendi sigortalılığından dolayı genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin borcu bulunan 4/1-(b) sigortalılarının gelir başlangıç tarihlerinde herhangi bir değişiklik olmayacak ancak, borçları tahsil edilmeden gelir bağlama işlemi sonuçlandırılmayacaktır.
1.1.2. Gelirin sermayeye çevrilmesi
506 sayılı Kanunun Kanunla mülga 22 nci maddesinde, iş kazası sonucu tespit edilen sürekli iş göremezlik derecesinin % 25 ten az olması ve bunun üç yıl içinde değişmesinin Kurumca mümkün görülmemesi ve sigortalının isteği üzerine bu gelirlerin sermayeye çevrilerek ödenmesi öngörülmektedir.
Buna karşın, Kanunda gelirin sermayeye çevrilerek ödenmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamakta olup, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu gelir başlangıç tarihi Kanunun yürürlük tarihinden sonra olan sigortalılar bu haktan yararlanamayacaktır.
Bu nedenle, gelirlerini 506 sayılı Kanunun 22 nci maddesine göre sermaye olarak alan sigortalıların;
Daha sonra mevcut hastalık veya arızalarında artma olduğunu beyan ederek kontrol muayenesine tabi tutulması ve sürekli iş göremezlik derecesinin değişmesi halinde sigortalıya gelir bağlanacak,
Sermaye ödemesi aldıktan sonra birden fazla iş kazasına uğraması ya da meslek hastalığına tutulması hallerinde meydana gelen arızaların bütünü göz önüne alınarak 506 sayılı Kanunun 21, Kanunun 19 uncu maddesindeki hükümler doğrultusunda gelir bağlanacak ve sermayenin aylık tutarı belirlenerek bağlanan gelirlerden mahsup edilecektir.
Maddi tazminatların gelirlerden kesilmesi
Anayasa Mahkemesinin 21/3/2007 tarihli ve 26469 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 23/11/2006 tarihli ve 2003/10 Esas, 2006/106 sayılı Kararıyla 506 sayılı Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının “sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere …” bölümünün iptaline karar verilmiştir. Anayasa Mahkemesinin mezkür kararından önce Kurumun 506 sayılı Kanuna dayalı rücu hakkının hukuksal temeli halefiyet iken, iptal sonrasında oluşan yeni hukuki duruma göre, Kurumumuzun rücu hakkı, yasadan doğan, kendine özgü ve sigortalı ya da hak sahiplerinin hakkından bağımsız basit rücu hakkına dönüşmüştür. Bu hukuki durum değişikliği sonrasında gelir artışlarının bundan böyle dava konusu yapılamayacağı, tazmin sorumlularının da sigortalıya veya hak sahiplerine yapmış oldukları her türlü ödemenin Kurumun rücu alacağından düşülmesine imkan bulunmadığı açıktır.
Diğer taraftan, 506 sayılı Kanunun 26 ncı maddesinin Anayasa Mahkemesince iptal edilen ibaresinin Kanunun 21 inci maddesine peşin değerle sınırlı olmak üzere tekrar konulduğu görülmektedir. Bu durumda;
506 sayılı Kanun hükümlerine göre Kurumumuzca peşin sermaye değerli gelir bağlanan sigortalıların işverenden aldıkları maddi tazminat tutarları Kurumca bağlanan gelirlerinden mahsup edilmeyecek,
Kanun hükümlerine göre bağlanan gelirler için sigortalıların işverenden peşin sermaye değeri ile sınırlı olmak üzere aldıkları maddi tazminat tutarları Kurumca bağlanan gelirlerinden mahsup edilecektir.
Ölüm geliri
Hak sahiplerine iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölüm geliri bağlanması Kanunun 20 nci maddesinde düzenlenmiştir. 506 sayılı Kanunun mülga hükümlerine göre hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi için, sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölmesi veya sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalının meslekte kazanma gücündeki kayıp oranının en az % 50 olması şartları aranırken, Kanun ile meslekte kazanma gücündeki kayıp oranı % 50’nin altında iken ölen ve ölüm nedeni geçirdiği iş kazası veya tutulduğu meslek hastalığına bağlı olmayan sigortalıların hak sahiplerine de ölüm geliri bağlanması imkanı getirilmiştir.
Buna göre, Kanunun yürürlük tarihinden önce Kurumdan sürekli iş göremezlik geliri almakta iken Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalının Kanunun 34 üncü maddesinde belirtilen şartlara sahip eşi, çocukları ile ana ve babasına ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren ölüm geliri bağlanacaktır. Yine Kanunun 37 nci madde hükümlerine göre bu sigorta kolundan hak sahiplerine cenaze ve evlenme ödeneği verilecektir.
Hak sahiplerinin ölüm gelirine hak kazanması, hisseleri, ölüm gelirinin kesilmesi ve yeniden bağlanması hususları bu Genelgede “Ölüm Sigortası” bölümünde açıklandığından burada tekrar edilmemiştir.
Ölüm gelirinin hesaplanması
Kanunun 20 nci maddesine göre hesaplanacak ölüm gelirleri, ölüm tarihi 2008/Ekim ayı başından (özel sektör için 1/10/2008 (dahil), kamu için 15/10/2008 (dahil)) sonra olan sigortalılardan, ölüm gelirinin hesabına esas son takvim ayı;
- 2008/Ekim ve öncesi olan;
4/1-(a) sigortalıları için, mülga 506 sayılı Kanun hükümleri,
4/1-(b) sigortalıları için gelirin hesaplanmasında Kanun hükümleri, son takvim ayı itibariyle hesaplanan gelirin gelir başlangıç tarihine taşınmasında ise, Kanunun yürürlük tarihine kadar 1479 sayılı Kanuna göre bağlanan aylıklara uygulanan artış oranı,
- 2008/Ekim (dahil) sonrası olan 4/1-(a) ve 4/1-(b) sigortalıları için Kanun hükümleri, uygulanmak suretiyle hesaplanacaktır.
Kanuna göre ölüm gelirinin hesaplanması; sigortalının ölüm nedeninin iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmaması ile sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalıların sürekli iş göremezlik derecelerine göre farklılık göstermektedir. Buna göre;
İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen,
Meslekte kazanma gücünü % 50 (dahil) den daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri almakta iken (ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın) ölen,
Meslekte kazanma gücünü % 50 den daha az oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen ve ölüm nedeni geçirdiği iş kazası ve meslek hastalığına bağlı olan,
sigortalının, GK x 30 x % 70 veya kısaca GK x 21 formüllerine göre hesaplanacak
geliri, Meslekte kazanma gücünü % 50 den daha az oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli işgöremezlik geliri almakta iken iş kazası ve meslek hastalığına bağlı olmayan nedenlerle ölen sigortalının, almakta olduğu geliri,
Kanunun 34 üncü maddesi hükümlerine göre hak sahiplerine paylaştırılacaktır.
Meslekte kazanma gücünü % 50 den daha az oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen ve ölüm nedeni iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmayan sigortalının hak sahiplerine paylaştırılacak gelirinde; sigortalının sürekli iş göremezlik derecesi ile gelirinden yapılan artırım ve indirimler dikkate alınacaktır. Sigortalının gelirinin yarımdan ödenmesi halinde, ölümünden sonra hak sahiplerinin tek dosyadan gelir almaları halinde yarım olan geliri tam olarak hesaplanacaktır.
Meslekte kazanma gücünü % 50 den daha az oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen ve ölüm nedeni iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmayan 4/1-(a) sigortalısının birden fazla dosyadan gelir/aylık alması nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri yarım (Y) ve (S) kodlu olarak ödenirken, hak sahipleri yönünden dosya sayısının bire inmesi halinde, ölen sigortalının iş göremezlik geliri tama yükseltilecek, ayrıca (S) kodu kaldırılıp alt sınır aylığı uygulanmak suretiyle yeniden hesaplanacaktır. Hesaplanan bu gelir hak sahiplerine hisselerine göre paylaştırılacaktır.
Diğer taraftan, 4/1-(b) sigortalısının birden fazla dosyadan gelir/aylık alması nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri yarım (Y kodlu) olarak ödenirken, hak sahipleri yönünden dosya sayısının bire inmesi halinde, gelir tama yükseltilecek ve hak sahiplerine tam gelir üzerinden paylaştırılacaktır.
Meslekte kazanma gücünü % 50 den daha az oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri almakta iken iş kazası ve meslek hastalığına bağlı olmayan nedenlerle ölen sigortalıların hak sahiplerinin, gelir bağlama işlemleri yapılırken, hak sahiplerinden ölen sigortalının ölüm nedenini bildiren ve ilgili makamlarca düzenlenen onaylı ölüm tutanağı, defin ruhsatı, mevcut ise otopsi raporu ile sigortalının ölüm tarihine yakın takip edildiği ya da tedavi gördüğü hastanelerden alınacak hasta dosyası, P.A akciğer grafisi ve diğer tıbbi belgeler ile hastalığın seyrine dair epikrizlerin temin edilerek, sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı tahsis dosyasının;
Ünitelerinde olması halinde, söz konusu belgelerin iş kazası veya meslek hastalığı dosyası ile birlikte,
Bir başka ünitede olması halinde, söz konusu belgelerin ölüm geliri bağlayacak üniteye intikal ettirilerek, ölüm geliri bağlayacak ünite tarafından iş kazası veya meslek hastalığı dosyası ile birlikte,
ölüm nedeninin geçirdiği iş kazasına veya tutulduğu meslek hastalığına bağlı olup olmadığının tespiti için Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kuruluna gönderilecektir.
Sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalıların; ölüm sebebini bildiren ve ilgili makamlarca düzenlenen onaylı ölüm tutanağı, defin ruhsatı, gömme izin kağıdı, ölü muayene zabıt varakası, otopsi raporu veya doktor raporu gibi belgelerin temininin imkansız olduğu hallerde, sigortalının ölümünden önce sürekli iş göremezliğine esas iş kazası veya meslek hastalığı dışında başka bir kaza geçirip geçirmediği ya da başka bir hastalığa yakalanıp yakalanmadığının mahallinde tahkiki Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları aracılığıyla yaptırılacaktır. Ancak sigortalının kesin ölüm sebebine ilişkin karar, bu belgeler ile sigortalının dosyasının tetkiki sonucunda Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kurulunca verilecektir.
Geçirdiği iş kazası veya tutulduğu meslek hastalığı sonucu tedavi görmekte iken vefat eden sigortalıların sürekli iş göremezlik derecelerinin tespitine esas rapor düzenlenmediğinden ve bu nedenle Kurum Sağlık Kurulunca ölüm nedeniyle ilgili olarak tespit yapılamayacağından, bu durumlarda, sigortalının ölüm nedeninin geçirdiği iş kazasına veya tutulduğu meslek hastalığına bağlı olup olmadığının tespiti tedavi gördüğü hastaneden istenilecektir.
Meslekte kazanma gücü kaybı % 50 nin altında iken ölen sigortalıların ölüm nedeni ile ilgili araştırmanın zaman alacak olması nedeniyle, hak sahiplerinin mağduriyetlerine meydan verilmemesi için öncelikle sigortalının geliri hak sahiplerine hisseleri oranında ölüm geliri olarak paylaştırılacak, araştırma sonucuna göre düzeltme işlemi yapılacaktır.
Sürekli iş göremezlik geliri/ölüm geliri dosyalarının tasnifi
4/1-(b) sigortalıları için sürekli iş göremezlik geliri dosyası ile ölüm geliri dosyalarında bulunması gereken belgeler ile bunların tasnif sırası aşağıda belirtilmiştir.
Sürekli iş göremezlik geliri dosyalarının tasnifi ve dosyalarda bulunması gereken belgeler
Sağlık kurulu raporları ve grafiler, nüfus kayıt örneği, Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi, iş göremezlik belgesi, iş kazasına ilişkin Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından düzenlenen tahkikat raporu, tutanak ve ekleri, iş kazası ve meslek hastalığı
bildirim formu, dilekçeler ve yazışmalar (tarih sırasına göre), peşin değer tabloları, Kurum Sağlık Kurulunun kararı.
Ölüm geliri dosyalarının tasnifi ve dosyalarda bulunması gereken belgeler
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir bağlanması sırasında temin edilmesi gereken belgelerin bir bölümü sürekli iş göremezlik geliri, bir bölümü de ölüm aylığı bağlanırken temin edilen belgelerle benzerlik gösterir. Nüfus kayıt örneği, sağlık kurulu raporu ve Kurum Sağlık Kurulunun kararı (malul çocuklar için), gerekli görülmesi halinde öğrenci belgesi, Genelge ekinde (Ek-2) yer alan Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından düzenlenen tahkikat raporu, tutanak ve ekleri, sigortalının geçirdiği iş kazası veya tutulduğu meslek hastalığı sonucu mu, yoksa başka bir nedenle mi öldüğünü belirtir ölüm tutanağı, defin ruhsatı, gömme izin kağıdı, ölü muayene zabıt varakası, otopsi veya doktor raporundan biri, iş kazası ve meslek hastalığı bildirim formu, dilekçeler, yazışmalar ve peşin değer tabloları.
Kaynak: Sgk Mevzuatı
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
