Almanya Başbakanı Angela Merkel’in geçtiğimiz aylarda Türkiye ile 2 yıldır güncellenmesi beklenen Gümrük Birliği anlaşmasını yenilemeyeceğini açıkladıktan sonra herkes bu kararın Türkiye’yi nasıl etkileyeceğini merak ediyor.
İşte tüm detayları ile Gümrük Birliği anlaşması ve Türkiye’ye etkileri…
1- GÜMRÜK BİRLİĞİ NEDİR?
Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında 1963 yılında Ankara Anlaşması adıyla da bilinen bir Ortaklık Anlaşması imzalanmıştır.
Anlaşma, Türkiye’nin kurulacak bir Gümrük Birliği vasıtasıyla AB Ortak Pazarına kademeli olarak girişini sağlamaktadır.
Anlaşma, 1964-1970 yılları arasında Hazırlık, 1973’ten 1995’e kadar geçen süre Geçiş ve 1996’dan tam ekonomik entegrasyona kadar geçen süre Nihai Aşama olmak üzere üç aşama öngörmektedir.
1973 yılında, iki taraf arasında gümrük vergilerinin kaldırılmasını amaçlayan bir Ek Protokol yürürlüğe girmiştir. AB, Türk menşeli sanayi malları üzerindeki gümrük vergilerini geçiş döneminin başından itibaren kaldırırken, Türkiye’nin AB sanayi malları üzerindeki gümrük vergilerini kademeli olarak kaldırması öngörülmüştür. Türkiye’nin Gümrük Birliği uygulamasını 22 yıllık bir süre zarfında tamamlanması öngörülmüştür.
2- KARAR 1995 YILINDA ALINDI
Ankara Anlaşması’nda Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu(AET) entegrasyonu için ortaya koyulan üç dönemin sonuncusunda Türkiye ile Topluluk arasında bir gümrük birliği tesis edilmesi öngörülmüştür.
Gümrük Birliği Kararı, Ortaklık Konseyi’nin 6 Mart 1995 tarihinde yapılan toplantı sonucunda alınmıştır.
1995 yılında Gümrük Birliği Kararı kabul edilen karara göre Türkiye, AB sanayi mallarına uygulanan gümrük vergilerini kaldırmıştır. Karar, 1 Ocak 1996’da yürürlüğe girmiştir.
3- AB İÇİN BİR İLK
Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği, AB üyesi olmayan bir ülke ile kurduğu ilk önemli ve işlevsel Gümrük Birliği örneğidir.
4- GÜMRÜK BİRLİĞİNİN AMACI NEDİR?
Gümrük Birliği, taraflar arasındaki ticarette mevcut gümrük vergileri, eş etkili vergiler ve miktar kısıtlamalarıyla, her türlü eş etkili tedbirin kaldırıldığı ve ayrıca, birlik dışında kalan üçüncü ülkelere yönelik olarak da, ortak gümrük tarifesinin uygulandığı bir ekonomik entegrasyon şekli olarak da tanımlanmaktadır.
Buna ek olarak, bir tarafın diğeri üzerinde haksız rekabet sağlamasına neden olacak tüm mekanizmaları da ortadan kaldırmayı amaçlar.
Bir başka deyişle,Topluluk mevzuatı sadece malların serbest dolaşımına ilişkin değil, aynı zamanda rekabet politikası, fikri ve sınai mülkiyet hakları gibi alanlarda uyum yükümlülüğü olmasını sağlamıştır.
5- GÜMRÜK BİRLİĞİ NELERİ KAPSAR?
1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’na göre Türkiye-AB Gümrük Birliği sanayi ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsamaktadır. Kararda şu kısımlara yer verilmiştir:
- Malların Serbest Dolaşımı ve Ticaret Politikası( taraflar arasında gümrük vergisi ve miktar kısıtlamalarının kaldırılması ve Ortak Gümrük Tarifesi uyumu),
- Türkiye’nin Topluluk Ortak Tarım Ürünleri Politikası’na uyumu ve tarım ürünleri ticaretinde uygulanacak tercihli rejim,
- Gümrük Hükümleri’ne uyum ve karşılıklı idari işbirliği,
- Yasaların Yakınlaştırılması( Fikri,sinai ve ticari mülkiyetin korunması; Gümrük Birliği’nin rekabet kuralları; ticari korunma araçları; kamu alımları; vergilendirme),
- Kurumsal Hükümler ( Gümrük Birliği Ortak Komitesi; danışma ve karar usulleri; uyuşmazlıkların çözümü; korunma tedbirleri)
- Teknik mevzuat uyumu,
- Ortak Ticaret Politikasına uyum,
- AB’nin tercihli gümrük rejimlerinin üstlenilmesi
6- TÜRKİYE’NİN KARAR HÜKÜMLERİNE GÖRE YÜKÜMLÜLÜLEKLERİ NELERDİR?
Türkiye’nin karar hükümlerine göre yükümlülükleri malların serbest dolaşımına ilişkin yükümlülükler ve mevzuat uyumuna ilişkin yükümlülükler olmak üzere 2’ye ayrılabilir.
7- MALLARIN SERBEST DOLAŞIMINA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLER
“Serbest dolaşım prensibine” dayalı Gümrük Birliğinin işleyebilmesi için Türkiye’nin yerine getirmesi gereken yükümlülükler şöyle sıralanmıştır:
- Türkiye 12 ve 22 yıllık listelerde bulunan eşyanın Topluluktan ithalatında uyguladığı gümrük vergisi ve eş etkili vergileri 31 Aralık 1995 tarihi itibarıyla kaldıracaktır.
- Üçüncü ülke kaynaklı eşyaya uygulanmakta olan gümrük vergisi ve eş etkili vergilerde 31 Aralık 1995 tarihinde Topluluğun Ortak Gümrük Tarifesi’ne (OGT) uyum sağlanacaktır.
- İşlenmiş tarım ürünleri ticaretinde, Toplulukta uygulanan sistem getirilerek, Karar’ın 1 No’lu ekinde sayılan bu ürünlerin sanayi ve tarım payları tespit edilerek, toplam korumanın sanayi payına tekabül eden kısmının Topluluğa karşı sıfırlanması öngörülmüştür.
- Her iki taraf, ithalat ve ihracatta uyguladıkları miktar kısıtlamalarını kaldıracaklardır.
- Karar’ın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl içerisinde Türkiye ticarette teknik engellerin kaldırılması konusundaki Topluluk araçlarını benimseyecektir.
8- MEVZUAT UYUMUNA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLER
- 1/95 sayılı Kararı’n 8. maddesi gereği; Türkiye, Karar’ın yürürlüğe girdiği tarihinden itibaren beş yıl içinde, ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılması konusundaki Topluluk müktesebatını iç hukuk sistemine dahil edecektir.
- 1/95 sayılı Karar’ın 54.maddesi ise, Gümrük Birliğinin işleyişi ile doğrudan ilgili alanlardaki Türk mevzuatının mümkün olduğunca Topluluk mevzuatı ile uyumlaştırılmasını öngörmektedir.
9- GÜMRÜK BİRLİĞİ KAPSAMINDA NELER YAPILDI?
- Birliğin ticaret politikasına ve üçüncü ülkelerle yaptığı tercihli ticaret anlaşmalarına uyum sağlandı.
- Sanayi ürünleri ticaretindeki teknik engellerin kaldırıldı.
- Rekabet politikası ve fikri mülkiyet hukukuna uyum sağlandı.
- Gümrük mevzuatına uyum
10- GÜMRÜK BİRLİĞİNİN FAYDALARI
Gümrük Birliği kapsamında Türkiye, tarım ürünlerinin sanayi bileşenleri ile sanayi ürünlerinin büyük bir kısmı için Avrupa Birliği’nin Ortak Dış Tarifesini (ODT) kabul etmiştir.
Buna ek olarak taraflar arasında yapılacak ticari işlemlere ilişkin tüm gümrük vergileri, nicel kısıtlamalar ve ücretler de kaldırılmıştır.
Uygulamaya girmesiyle birlikte Gümrük Birliği, AB ile Türkiye arasındaki ticaret ve yatırımın büyümesini desteklemiş, Türkiye’de üretkenlik kazancını teşvik etmiş, Türkiye’nin müktesebata uyumunu kolaylaştırmıştır.
11- GÜMRÜK BİRLİĞİ ANLAŞMASININ YENİLENMEMESİ TÜRKİYE’Yİ NASIL ETKİLER?
İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümü öğretim görevlisi Prof. Dr. Ayhan Kaya, bu karardan AB’den daha çok Türkiye’nin etkileneceğini belirtirken sözlerine şöyle devam etti: “Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği’nin kapsamının genişletilmesi birçok kez değişikliğe uğrayan Kamu İhale Yasası’nın AB normlarına uygunlaşacağını öngörüyordu ancak son yaşanan gelişme bu olasılığın ortadan kaldırdı. Bir anlamda aslında AB, yeniden Türkiye’yi kendisiyle baş başa bırakmış oldu. “
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Birgül Demirtaş ise Almanya’nın AB ülkeleri üzerindeki etkisine dikkat çekerek “AB içinde Almanya’nın politikalarına karşı çıkacak, Türkiye’nin politikalarını destekleyecek bir ülke görünmüyor, öyle bir handikap var” diye konuştu. Buna karşın Demirtaş, ilişkilerin kısa vadede olmasa da orta vadede düzelebileceği görüşünü dile getirdi.
İki isim de bu kararın Türkiye’nin AB üyelik sürecini etkilemeyeceğini düşünürken çözüm için Türkiye’nin bir adım atması gerektiğini sözlerine eklediler.
Kaynak: T.C Dış İşleri Bakanlığı
T.C Avrupa Birliği Bakanlığı
Sputniknews
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
