En ölümcül küresel sorun: Hava kirliliği
Hava kirliliği, dünyanın en büyük sağlık ve çevre sorunlarından ve ekolojik dengenin bozulmasında en önemli faktörlerden biridir.
Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü (WHO) hem kapalı alanlardaki hem de açık alanlardaki hava kirliliğinin 2012 yılında tüm dünyada 7 milyon kişinin ölümüne neden olduğunu açıklamıştır.
Dünya hava kalitesi endeksi verilerine göre her 10 kişiden 9’u her nefes alışında sağlığa zararlı hava solumaktadır.
Hava kirliliği, kalp hastalığı, inme, alt solunum yolu enfeksiyonları, akciğer kanseri, diyabet ve kronik obstrüktif akciğer hastalığına (KOAH) yol açarak ölümlere sebep olmaktadır.
Her yıl 7 milyon prematüre ölüme neden olan hava kirliliği, erken ölümleri tetikleyen dördüncü en büyük neden olarak görülmektedir. Küresel çapta yıllık 225 milyar dolarlık faturası olan kirli hava ayrıca insan ömrünü en fazla kısaltan etkenlerin başında gelmektedir.
Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre 2012 yılında 4.3 milyon ölüm evlerde kömür, odun ve biyolojik atık yakan ocakların neden olduğu hava kirliliği ile bağlantılıydı. 2012 yılında dünya çapındaki 3.7 milyon ölümün ise açık alanlardaki hava kirliliği ile bağlantılı olduğu ve hava kirliliğine bağlı ölümlerin en çok görüldüğü yerlerin ise Güney Doğu Asya ve Bastı Pasifik olduğu bildirildi.
Başkentler baz alındığında Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi 2018’in en kirli havasına sahip şehri oldu. Hindistan’ın başkentinde 2018 yılındaki metreküp başına ortalama partikül oranı 113,5 olarak belirlendi. Bu oran Aralık 2018’de 218’e ulaşmıştı. Listenin ilk dördünde ise sırasıyla Pakistan, Hindistan ve Afganistan yer aldı.
Havası en temiz ülke ise 5 partikül oranı ile İzlanda olurken, sıralamayı Finlandiya, Avustralya ve Estonya takip etti.
Hava kirliliği Türkiye’de de en önemli ve ölümcül sorunlardan biri. Türkiye’de her yıl 30.000 kişi hava kirliliği ile ilgili hastalıklardan ölmektedir. Hava kirliliği, özellikle ısınma için yakıtların yakılmasıyla kışın partikül yoğunluğunun arttığı İstanbul, Ankara, Erzurum ve Bursa gibi büyük şehirlerde daha da büyük bir sorun haline gelmektedir.
Türkiye’nin farklı kentlerinde oturan vatandaşlar AB ve Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği limitlerden fazla hava kirliliğine maruz kalmaktadır.
81 ilin asıl hava kirleticileri şu şekilde tespit edilmiştir: 1’inde termik santral, 2’sinde diğer sanayi, 5’inde kara yolu trafiği, 5’inde imalat sanayi, 67’sinde konut ısıtma. Hava kirliliğin önlememesinin nedenleri olarak ise; 25 ilde alım gücü düşük vatandaşların kalitesiz kömür kullanımı, 15 ilde arazi şartları, 14 il toplumsal bilincin eksikliği, 6 ilde yetersiz denetim, 6 ilde ateşçi eğitimsizliği, 6 ilde meteorolojik nedenler belirlenmiştir.
Türkiye ve küresel verilere bakıldığında hava kirliliği azalacağı yerde daha da büyük bir sorun olmaya başlamıştır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre aşırı hava kirliliği ulaşım, enerji, atık yönetimi ve endüstride sürdürülebilir olmayan politikalar uygulanmasının bir sonucudur. Daha sağlıklı stratejiler benimsense, uzun dönemde daha ekonomik sonuçlar ve daha uzun ömürlü insanlar olacaktır. Bu nedenle gelecek için daha güvenli ve sağlıklı politikaların oluşturulması gerekmektedir.
