Kanuni Dayanak
AR-GE (Araştırma Geliştirme) Faaliyetlerinin Desteklenmesine yönelik 5746 sayılı Kanun 28.02.2008 Tarihinde TBMM genel kurulunda kabul edilerek 12.03.2008 tarih ve 26814 sayılı resmi gazetede yayımlanmış ve yayımını izleyen ayın başından itibaren (01.04.2008) yürürlüğe girmiştir.
Kanunun yayımı sonrası Maliye ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından birlikte hazırlanan yönetmelik, Sayıştay’ ın görüşünün alınması sonrası, 31.07.2008 tarih ve 26953 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak 01.08.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Kanunun hükümlerinden faydalanılmaya başlanılan 01.04.2008 tarihi ile uygulama esaslarını açıklayan Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarih olan 01.08.2008 arasındaki dönem için bahsi geçen destek unsurlarından kanun hükümleri ve yönetmelikte yapılan açıklamalar çerçevesinde yararlanılacaktır.
Kanun hükümleri yanında, Destek unsurlarının uygulama esaslarının açıklandığı ve 01.08.2008 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelik dışında, ayrıca 3 adet tebliğ ile de Uygulamaya dair değişiklikler yapılmıştır.
Değişiklik ve açıklamaların yer aldığı,
- 06.08.2008 tarihli 1 no’lu tebliğ ile gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasına ilişkin açıklamalar,
- 24.03.2009 tarihli 2 no’lu tebliğ ile gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasına ilişkin değişiklikler,
- 07.07.2009 tarihli 3 no’lu tebliğ ile damga vergisi istisnası uygulamasına açıklamalar aynı tarihli resmi gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
SGK tarafından; Söz konusu teşvik uygulamasının usul ve esasları ise
- 25/09/2008 tarihli 2008/85 sayılı ve
- 06/02/2009 tarihli 2009/21 sayılı Genelgeler ile açıklanmıştır.
Desteğin Amacı
Kanunun amacı , Ar-Ge faaliyetleri sonucu, geliştirilecek yeni yöntem, süreç ve sistemlerin devreye alınması ile elde edilecek Teknolojik Bilgi sayesinde teknoloji yoğun üretim yapılmasının desteklenmesi, ülke ekonomisinin Uluslar arası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulmasıdır.
Daha somut olarak Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi ile ortaya çıkacak Teknolojik yenilikler ile üretim yöntemlerinde ve üretim süreçlerinde yapılacak iyileştirmeler, verimliliğin arttırılmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini ve kaliteli ürünlerin üretilmesini sağlayacak bu yolla özellikle uluslar arası ürünlerle gerek iç piyasada, gerekse dış piyasalarda, kalite ve fiyat yönünden rekabet edilebilirlik sağlayacaktır. Sağlanacak toplam fayda ile ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır.
Ar-Ge faaliyetlerinin Desteklenmesi ile hedeflenen diğer bir unsur ise; nitelikli iş gücü istihdamının arttırılmasını desteklemektir. Yıllardır, Türkiye’de istihdam alanı bulamayacağı kaygısıyla, Beyin Göçü diye adlandırılan ve sadece Türkiye için değil Tüm gelişmekte olan ülkelerden çeşitli özendirici teşvik ve sağlanan imkanlar ile gelişmiş ülkelerdeki teknoloji merkezlerine ve firmalarına daha üniversite yıllarında gitmeyi tercih eden gençlere, Türkiye’de iş hayatına atılabileceği veya çalışabileceği alanlar yaratılmasıdır.
Destek unsurları (indirim, istisna, teşvik)
- Kurumlar Vergisi istisnası
- Gelir Vergisi Stopajı istisnası (Çalışanların maaşından kesilen G.V.)
- Sigorta Primi Desteği
- Damga Vergisi İstisnası
- Tekno girişim Sermaye Desteği
- Hibe Desteği (Ar-Ge Harcamalarının belli oranda nakden hibe olarak ödenmesi)
Destek Süreci ve Getirisi
Destek süreci için öncelikle; Proje sahiplerince gerekli araştırma yapmaları, yaptıkları araştırma ve değerlendirme sonunda projelerinin Ar-Ge veya yenilik kapsamına girdiği konusunda hemfikir olunmalıdır. Daha sonra proje için Tübitak’ a (www.tubitak.gov.tr) İnternet üzerinden başvuru yapılmalıdır.
Başvuru öncesinde destek programına ait Uygulama Esasları’ nın detaylı olarak incelenmesi programın işleyişi ve göz önünde bulundurulması gereken hususlar hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlayacaktır. Proje önerisinde olması istenen bilgilerin tamamını görebilmek için boş proje başvuru dokümanını incelenebilir ve ölçütleri gözden geçirilerek proje önerisi hakkında değerlendirme yapabilir. Ayrıca projenin desteklenmesi durumunda, proje kapsamında yapılacak harcamalara ilişkin giderlerin nasıl ve ne şekilde beyan edilmesi gerekeceği hususlarına ilişkin olarak, destek süreci dokümanı olan Mali Rapor Hazırlama Kılavuzunu incelenmesi de faydalı olacaktır.
Tübitak’a Proje başvurusu, değerlendirilmesi, desteğe layık görülmesi sonrası Tübitak tarafından verilen Destek karar yazısı ile Desteklenen proje ile ilgili faydalanılacak indirim, istisna ve teşvikler ile ilgili detay açıklama, 5746 Sayılı Kanun, Yönetmelik, Tebliğ ve Genelgelerden alıntılar yapılarak ilerleyen bölümlerde açıklanmaya çalışılmıştır.
Uygulamada, Projesi desteğe layık görülen firmaların eksik bilgi nedeniyle destek unsurlarının bir bölümünden faydalanamadığı veya eksik faydalandığı görülmektedir. Proje Başvurusu yapılmadan önce Kanun, Yönetmelik, Tebliğ ve Genelgeler dikkatle incelenmeli, Projenin onaylanması halinde firmaya sağlanacak destek unsurlarının sağlayacağı faydalar için detaylı bir bütçe yapılmalıdır. Bu sayede proje onayı sonrası yararlanılacak destek unsurlarından gelecek ilave finansman etkin bir şekilde kullanılacaktır.
Süreçteki önemli konulardan diğeri ise; Gerek Vergi daireleri gerek Sosyal Güvenlik Kurumları ile diğer kurum ve kuruluşlar nezdinde yapılacak indirim, istisna ve teşvik taleplerinin kanun, yönetmelik, Tebliğ ve Genelgelere uygun olarak yapılmasıdır. Uygun yapılmayan işlemlerden dolayı ileride cezai veya hak mağduriyetine yol açabilecek uygulamalarda karşılaşılan diğer sorunlardandır.
Kanun Kapsamında Yararlanılan Destek Unsurları Şu Şekildedir
- Yapılan Ar-Ge veya yenilik harcamaları gider yazılmakta (direkt veya amortisman yoluyla), ayrıca Kurumlar vergisi matrahından düşülmekte,
- Kanun kapsamında Çalışan nitelikli Ar-Ge personeli ile destek personellerinin ücretlerinden kesilen Gelir Vergisi stopajlarına, doktoralı çalışanlarda %90 doktoralı olmayanlarda %80 oranında istisna uygulanmakta,
- Kanun kapsamında Çalışanların Brüt ücretleri üzerinden kesilen Damga vergilerinin tamamına istisna uygulanmakta,
- Kanun kapsamında Çalışan personellerin çalıştıkları süreler için aldıkları Brüt ücretleri üzerinden Kesilen SSK primlerinin işveren hisselerinin yarısı devlet tarafından ödenmekte,
- Kanun kapsamında yapılan Ar-Ge veya yenilik harcamaları %75’e varan oranlarda Tübitak tarafından hibe olarak projesi onaylanan firmaya nakden ödenmektedir.
Desteklerden Yararlanmak İçin Gerekli Koşullar
Uygulama esaslarını belirtildiği yönetmeliğin 5. Maddesinde Yapılan faaliyetin Ar-Ge Destek unsurlarından faydalanabilmesi için Hangi faaliyetlerin Ar-Ge veya yenilik faaliyeti kapsamına gireceği detay olmasa da tanım olarak belirtilmiştir.
Yönetmeliğin 5. Maddesinde “Yapılan bir harcamanın Ar-Ge indirimine konu edilebilmesi için bu harcamanın Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılmış olması gerekir. Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri; kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması amacıyla sistematik bir temelde yaratıcı çalışmalar yürütmek suretiyle alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan çevre uyumlu ürün tasarımı ve yazılım faaliyetleri dâhil olmak üzere yenilik süreçlerini de içeren faaliyetlerdir.” denilmektedir.
Yapılan bu tanım çerçevesinde, Ar-Ge faaliyeti içerisinde olan firmalar, projelerini hazırlayarak, Tübitak’a sunmakta, Destek unsurlarından faydalanabilen sektörlerden uzman bilirkişiler ve akademisyenlerin oluşturduğu komisyonlar tarafından yapılan başvuru içeriğinin Ar-Ge faaliyeti kapsamında Destek unsurlarından faydalanıp, faydalanamayacağına karar verilmekte, Destek unsurlarından faydalandırılmalarına layık görülen projeler için süreç başlamaktadır.
Ar-Ge ve Yenilik Sayılmayan Faaliyetler
Yönetmeliğin 6. Maddesinde Ar-Ge ve Yenilik sayılmayan faaliyetler belirtilmiştir.
“Madde-6 Aşağıda sayılan faaliyetler, bu Yönetmeliğin uygulanmasında Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında değerlendirilmez:
a) Pazarlama faaliyetleri, piyasa taramaları, pazar araştırması ya da satış promosyonu,
b) Kalite kontrol,
c) Sosyal bilimlerdeki araştırmalar,
ç) Petrol, doğalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri,
d) İlaç üretim izni öncesinde en az 2 aşaması yurt içinde gerçekleştirilmeyen klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmalar,
e) Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın icat edilmiş ya da mevcut geliştirilmiş süreçlerin kullanımı,
f) 5 inci maddede sayılan amaçlara yönelik olmayan şekil, renk, dekorasyon ve benzeri estetik ve görsel değişiklikleri içeren biçimsel değişiklikler,
g) Programlama dilleri ile işletim sistemleri hariç olmak üzere internet sitelerinin ve benzerlerinin hazırlanmasına yardımcı mevcut yazılımların kullanılması suretiyle yapılan yazılım geliştirme faaliyetleri,
ğ) Yazılımlara ilişkin, bilimsel ve/veya teknolojik ilerlemeler veya teknolojik belirsizliklerin çözülmesini içermeyen olağan ve tekrarlanan faaliyetler,
h) İlk kuruluş aşamasında kuruluş ve örgütlenmeyle ilgili araştırma giderleri,
ı) Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle geliştirilen ürüne veya sürece ilişkin fikrî mülkiyet haklarının edinimi dışında bu hakların korunmasına yönelik çalışmalar,
i) Numune verilmek amacıyla prototiplerden kopyalar çıkarılıp dağıtılması ve reklam amaçlı tüketici testleri,
j) Üretim ve üretim altyapısına yönelik yapılan yatırım faaliyetleri, ticari üretimin planlanması ve seri üretim sürecine ilişkin harcamalar,
k) Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın yeni süreç, sistem veya ürün ortaya konulmasına hizmet etmeyen doğrudan veya gömülü teknoloji transferi.”
Ar-Ge destek unsurlarından faydalanmak isteyen firmaların başlangıçta, en çok tereddütte kaldığı konuların başında Projelerinin Ar-Ge veya Yenilik kapsamında olup olmadığıdır. Bu konunun başvuru yapılmadan iyi bir şekilde incelenip netleştirilmesi, zaman ve iş gücü kaybının önlenebilmesi için önem arz etmektedir.
Başvuru yapılmadan önce Projelerinin, Yönetmeliğin 5. ve 6. Maddesinde belirtilen Ar-Ge veya Yenilik faaliyeti kapsamına girip girmediğinin belirlenmesi ayrıca konu hakkında bilirkişilerden destek alınması uygun olacaktır.
Ar-Ge ve Yenilik Harcamalarının Kapsamında Yararlanılacak Harcamalar
- İlk Madde Malzeme Giderleri
- Yardımcı madde, işletme malzemesi, ara mamul, yedek parça, prototip ve benzeri giderler
- Amortismanlar
- Personel giderleri
- Genel giderler
- Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
- Vergi, resim ve harçlar
Ar-Ge İndiriminin Uygulamasında İstenilen Belgeler
Ar-Ge indiriminden yararlanacak işletmeler, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ekinde İlgili kamu kurum kuruluşları ile Tübitak tarafından onaylanmış, aşağıda belirtilen belgeleri bağlı bulunulan vergi dairesine verirler. (Ar-Ge indirimi için belirtilen belgelere YMM tam tasdik raporu ekinde yer verilmiş olması durumunda, Ar-Ge indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır)
- Ar-Ge Merkezlerinden; Ar-Ge Merkezi Belgesi,
- Proje esaslı Ar-Ge indiriminden yararlanacak olanlardan ise teknik kuruluşlarca düzenlenmiş olan “Ar-Ge ve Yenilik Projesi Değerlendirme Raporu” veya “Rekabet Öncesi İşbirliği Projesi Değerlendirme ve Denetim Komisyonu Kararı” veyahut proje sözleşmesi,
- Ar-Ge indirimine konu olan harcamaların ana gruplar itibarıyla yıllık tutarları ve ayrıntılı dökümünü gösteren liste,
- Ar-Ge merkezleri, teknoloji merkezi işletmeleri, Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projeleri ve teknogirişim sermaye desteğinden yararlanan işletmelerde çalışanların projeler itibarıyla sayıları ve nitelikleri, bu personelin projelerde görev aldığı süreler, ücretleri, kesilen ve istisna edilen vergi tutarlarını gösteren liste,
- Dışarıdan alınan danışmanlık, ekspertiz ve benzeri hizmetlere ilişkin olarak, hizmet sağlayan kişi/kurum adı, T.C. kimlik no/vergi kimlik numarası, alınan hizmetin mahiyeti, fatura tarihi ve numarası, tutarı, stopaj ve KDV tutarına ilişkin liste.
- Ar-Ge merkezlerinde ve rekabet öncesi işbirliği projelerinde Ar-Ge indiriminin uygulanabilmesi için birinci fıkrada belirtilen belgeleri de içeren yeminli malî müşavir tasdik raporunun ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde bağlı bulunulan vergi dairesine verilmesi zorunlu olup, Ar-Ge merkezleri ve rekabet öncesi işbirliği projeleri için yukarıda sayılan belgelerin beyannameyle birlikte ayrıca verilmesi istenilmez.
Kurumlar Vergisi İstisnası ve Ar-Ge İndirimi Uygulama Esaslarına İlişkin Açıklama
- Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı 31/12/2023 tarihine kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır.
- 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı kurum kazancı veya ticari kazancın tespitinde ayrıca indirim konusu yapılır. Bir işletmenin ayrı yerleşkelerde kurulmuş birden çok Ar-Ge merkezi bulunması hâlinde, işletmenin toplam Ar-Ge personeli sayısı, bu merkezlerde çalışan Ar-Ge personelinin toplamı olarak dikkate alınır.
- Kanun kapsamında Ar-Ge indiriminden yararlananlar, Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin (9) numaralı bendi ile Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi hükmünden ayrıca yararlanamazlar.
a) G.V.K. 89. Maddesinin 9 numaralı bendi; Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik (5746 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişen bent) araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100’ü oranında hesaplanacak(****) “Ar-Ge indirimi”.)
b) K.V.K. 10. Maddesinin a bendi; Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik (5746 sayılı kanunun 5 inci maddesiyle değişen bent) araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100’ü oranında hesaplanacak(*) “Ar-Ge indirimi”.
- Hesaplanan Ar-Ge indirimi, yıllık gelir ya da kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici Vergi beyannamelerinin ilgili satırına yazılır
- İlgili dönemde kazancın yetersizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan Ar-Ge indirimi tutarı sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlardan Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki dönemlere ait olanlar, takip eden yıllarda Vergi Usul Kanununa göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır.
- Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamındaki harcamalar ayrıca, Vergi Usul Kanununa göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir.
- Projelerin tamamlanmasına zorunlu nedenlerle imkân kalmaması veya projenin başarısızlıkla sonuçlanması nedeniyle iktisadi kıymet oluşmaması hâllerinde, Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılan ve önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarlar doğrudan gider yazılır
- Tamamlanmamış Ar-Ge ve yenilik projesinin devredilmesi hâlinde, devri gerçekleştiren işletmelerce aktifleştirilen tutarlar kazanç tutarının tespitinde maliyet unsuru olarak dikkate alınır. Ar-Ge ve yenilik projesini devralan işletmelerce devir tarihinden sonra proje kapsamında yapılan harcamalar Ar-Ge indirimine konu olur. Projenin devri için ayrıca bir bedel ödenmişse, bu bedel Ar-Ge indirimine konu edilemez.
- Tamamlanmış bir Ar-Ge ve yenilik projesinin devredilmesi durumunda, Ar-Ge ve yenilik projesini devralan işletme Ar-Ge indiriminden yararlanamaz
- Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin olarak kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan alınan destekler özel bir fon hesabında tutulur. Bu fonda yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmaz. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar, yapıldığı yere göre doğrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir.
- Ar-Ge ve yenilik harcamalarının, işletmelerin diğer faaliyetlerine ilişkin harcamalarından ayrılarak, Ar-Ge indiriminin doğru hesaplanmasına imkân verecek şekilde muhasebeleştirilmesi zorunludur.
Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulaması
Destek unsurlarından yararlanan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin, doktoralı olanlar için %90’ı, diğerleri için %80’i gelir vergisinden müstesnadır. Bu istisnanın hesaplanmasında, bu kapsamdaki personelin fiilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ayırdıkları zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınır.
Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında fazla mesai dahil çalıştığı süreye ilişkin ücret üzerinden hesaplanan vergi tutarına öncelikle 265 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde asgari geçim indirimi uygulanacak olup asgari geçim indirimi mahsubu yapıldıktan sonra kalan gelir vergisi tutarının doktoralı olanlar için yüzde doksanı, diğerleri için yüzde sekseni her bir işçi bazında tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkine konu edilecektir.
Gelir vergisi stopajına ilişkin teşviklerden yararlanacak olan işverenin çalıştırdığı destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının yüzde onunu geçemez. Hesaplamalarda çıkan kesirler tama tamamlanır. Destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının yüzde onunu geçmesi halinde brüt ücreti en az olan destek personelinin ücretinden başlanılarak hangi personel için teşvikten faydalanılacağı belirlenir. Yararlanacaklar kapsamında olanların ücretleri eşit ise işverenlerce belirleme yapılır.
Stopaj Teşviki – Örnek 1: *
(X) Anonim Şirketine ait Ar-Ge merkezinde 70 tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli ve 6 tam zaman eşdeğer destek personeli çalışmakta olup, Ar-Ge personelinin 9’u doktoralıdır. Doktoralı ve bekar personel Bay (A)’ya, Ar-Ge faaliyeti kapsamındaki çalışmasına ilişkin olarak 2.000 TL brüt ücret ödenmektedir.
(X) A.Ş.’nin bu kapsamda yapacağı ücret ödemelerinden Ar-Ge kapsamında çalıştırılan doktoralı ve bekar personel Bay (A)’ya ait istisna uygulaması aşağıdaki gibi olacaktır.
Böylece Ar-Ge merkezinde çalışan Bay (A)’nın ücret gelirinden kesilen gelir vergisi tutarından asgari geçim indirimi mahsup edildikten sonra kalan vergi tutarının % 90’ı olan 184,55 TL’sı terkine konu olacak, terkin sonrası kalan 20,50 TL tutarındaki gelir vergisi ise vergi dairesine ödenecektir.*(SSK. Primi İşçi Payı %14 + İşsizlik Sigortası Primi İşçi payı %1=%15)
Stopaj Teşviki – Örnek 2: *
Bir yıldan beri yürütülmekte olan iki adet Ar-Ge projesinden birisinin (M) Kamu kurumu tarafından desteklenmesine karar verilmiş ve destek karar yazısı 1/3/2009 tarihi itibarıyla düzenlenmiştir. Bu projede çalışan araştırmacı ve bekar Bayan (B)’nin almış olduğu 3.000 TL’lik brüt ücrete ilişkin istisna uygulaması aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Böylece Kamu kurumu tarafından desteklenen Ar-Ge projesinde çalışan Bayan (B)’nin 1/3/2009 tarihinden itibaren ücret gelirinden asgari geçim indirimi mahsup edildikten sonra kalan vergi tutarının % 80’i olan 266,04 TL terkine konu olacak, istisna dışında kalan gelir vergisi tutarı olan 66,51 TL ise vergi dairesine ödenecektir.
Terkin tutarına ilişkin hesaplama, Ar-Ge kapsamında çalışan doktoralı ve diğer personelin her biri için ayrı ayrı yapılarak Ek:1 “Ar-Ge Kapsamında Gelir Vergisi Stopajı Teşvikine İlişkin Bildirim” tablosunda gösterilecek ve bu bildirimler muhtasar beyanname ekinde ilgili vergi dairesine verilecektir.
Mükellefler, Ek 1 “Ar-Ge Kapsamında Gelir Vergisi Stopajı Teşvikine İlişkin Bildirim”in son sütununda yer alan “Terkine konu Edilecek Tutar” toplamını, verecekleri muhtasar beyannamenin Tablo-1 “Matrah ve Vergi Bildirimi” bölümünün (18/c) no’lu satırında (18/c-Ücret Ödemeleri Üzerinden Yapılan Tevkifatın 5746 sayılı Kanun Gereği Terkin Edilen Tutarı) göstereceklerdir. Bu tutar, (17/b) no’lu satırda gösterilen gelir vergisi kesintisi toplamından indirilerek terkin sonrası kalan gelir vergisi tutarı, (19) no’lu satırda gösterilecektir.”
*Stopaj Teşvikine ilişkin 2 örnek hesaplama, 24.03.2009 tarih ve 2 no’lu Tebliğden alınmıştır.
Sigorta Primi Desteği Uygulaması
Kamu personeli hariç olmak üzere; Ar-Ge ve Yenilik faaliyeti kapsamında çalıştırılan Ar-Ge ve destek personeller için bu kapsamda elde ettikleri ücret üzerinden hesaplanan sigorta priminin işveren hissesinin yarısı maliye bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacaktır.
Bu destekten yararlanılabilmesi için Aylık Prim ve Hizmet belgesinin kanuni süresi içinde kuruma verilmiş olması gerekmektedir.
Kanun kapsamına giren sigortalılara ücret dışında yapılan Prim, İkramiye ve benzeri ödemeler, Kanun kapsamında düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinde yer alan prime esas kazanca dâhil edilmez. Bu ödemeler, destek kapsamına girmeyen aylık prim ve hizmet belgesiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir.
Kanun kapsamında düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk eden işsizlik sigortası primleri hakkında işveren hissesi sigorta primi desteği uygulanmaz.
Kanun kapsamına giren sigortalılar için düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgeleri için damga vergisi alınmaz.
SGK Genelgeleri ile SGK Teşviki ile İlgili Uygulama Örnekleri;
SGK – Örnek–1
2009/Şubat ayında Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerindeki 10 günlük çalışmasından dolayı 1.000,00 TL,
Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri dışındaki 20 günlük çalışmasından dolayı 2.000,00 TL ücret hak eden (A) sigortalısına aynı ay içinde 2.500,00 TL ikramiye ödendiği varsayıldığında,
– 5746 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde, prim ödeme gün sayısı 0 (sıfır), prime esas kazanç tutarı 1.000,00 TL olarak,
– Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısı 30, prime esas kazanç tutarı ise ilgili aydaki prim ödeme gün sayısının (30), aylık prime esas kazanç üst sınırının 4.329,00 olduğu hususu göz önüne alınarak,
4.329,00 – 1.000,00 = 3.329,00 TL olarak, Kuruma bildirilecek, 1.000,00 TL + 2.000,00 TL + 2.500,00 TL = 5.500,00 TL ilgili aydaki toplam kazanç tutarı, 1.000,00 TL + 3.329,00 = 4.329,00 ilgili ayda prime esas kazanca dahil edilen toplam kazanç tutarı, 5.500,00 TL – 4.329,00 TL = 1.171,00 TL ise, ücret dışında bir ödeme olması nedeniyle takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların (Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilecek) prime esas kazancına dahil edilecektir.
SGK – Örnek–2
2009/Ocak ayında Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerindeki 5 günlük çalışmasından dolayı 700,00 TL, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri dışındaki 20 günlük çalışmasından dolayı 2.500,00 TL ücret hak eden (B) sigortalısına aynı ay içinde 3.200,00 TL ikramiye ödendiği varsayıldığında,
– 5746 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde, prim ödeme gün sayısı 0 (sıfır), prime esas kazanç tutarı ise 700,00 TL olarak,
– Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısı 25, prime esas kazanç tutarı ise,
144,30 * 25 = 3.607,50 (25 günlük üst sınır)
3.607,50 – 700,00 = 2.907,50 TL olarak, Kuruma bildirilecek,
700,00 TL + 2.500,00 TL + 3.200,00 TL = 6.400,00 TL ilgili aydaki toplam kazanç tutarı,
700,00 TL + 2.907,50 = 3.607,50 TL ilgili ayda prime esas kazanca dahil edilen toplam kazanç tutarı,
6.400,00 TL – 3.607,50 TL = 2.792,50 TL ise, prime esas kazanç üst sınırını aşan ücret dışında bir ödeme olması nedeniyle takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazancına dahil edilecektir.
SGK – Örnek-3
(C) sigortalısının, 2009/Mart ayında Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerindeki 10 günlük çalışmasından dolayı 2.000,00 TL, ayın kalan günlerinde ise Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri dışındaki çalışmasından dolayı 2.500,00 TL ücret hakettiği varsayıldığında,
– 5746 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısı 10, prime esas kazanç tutarı ise 144,30 * 10 = 1.443,00 TL olarak,
– Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısı 20, prime esas kazanç tutarı 4.329,00 – 1.443,00 = 2.886,00 TL olarak, Kuruma bildirilecek,
2.000,00 TL + 2.500,00 TL = 4.500,00 TL ilgili aydaki toplam kazanç tutarı,
1.443,00 TL + 2.886,00 TL = 4.329,00 TL ilgili ayda prime esas kazanca dahil edilen toplam kazanç tutarı,Prime esas kazanç üst sınırını aşan 4.500,00 TL – 4.329,00 TL = 171,00 TL ise, ücret niteliğinde bir ödeme olması nedeniyle takip eden aylardaki prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
SGK – Örnek–4
2009/Nisan ayında Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerindeki 10 günlük çalışmasından dolayı 2.600,00 TL, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri dışındaki 15 günlük çalışmasından dolayı 3.000,00 TL ücret hak eden (E) sigortalısına aynı ay içinde 1.000,00 TL ikramiye ödendiği varsayıldığında,
– 5746 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde, prim ödeme gün sayısı 10, prime esas kazanç tutarı 10 * 144,30 = 1.443,00 TL olarak,
– Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısı 15, prime esas kazanç tutarı 15 * 144,30 = 2.165,00 TL olarak, Kuruma bildirilecek,
2.600,00 TL + 3.000,00 TL + 1.000,00 TL = 6.600,00 TL ilgili aydaki toplam kazanç tutarı,
1.443,00 TL + 2.165,00 TL = 3.608,00 TL ilgili ayda prime esas kazanca dahil edilen toplam kazanç tutarı, Prime esas kazanç üst sınırını aşan 6.600,00 TL – 3.608,00 TL = 2.992,00 TL’ nin 1.000,00 YTL’si ücret dışında bir ödeme olması nedeniyle, takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazancına dahil edilecek, kalan 1992,00 TL’si ise ücret niteliğinde bir ödeme olması nedeniyle takip eden aylardaki prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
SGK – Örnek–5
(D) sigortalısının, 2009/Mayıs ayında Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerindeki 10 günlük çalışmasından dolayı 1.000,00 TL, ayın kalan günlerinde ise Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri dışındaki çalışmasından dolayı 2.000,00 TL ücret hak ettiği varsayıldığında,
– 5746 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde, prim ödeme gün sayısı 10, prime esas kazanç tutarı 1.000,00 TL olarak,
– Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısı 20, prime esas kazanç tutarı ise 2.000,00 TL olarak, Kuruma bildirilecektir.
Damga Vergisi İstisnası Uygulaması
Kanun kapsamındaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesnadır.
Bu çerçevede, Kanun ve yönetmelik kapsamındaki Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde istihdam edilen personele münhasıran bu görevleri ile ilgili olarak yapılan ücret ödemeleri nedeniyle düzenlenen kağıtlara da istisna uygulanacaktır.
Noter, resmi daireler, diğer kamu kurum ve kuruluşları gibi kurum ve kuruluşlarca, 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlara damga vergisi istisnası uygulanabilmesi için,
– Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılacak işlemleri belirten ve desteği veren kamu kurum ve kuruluşu,
– Ar-Ge merkezleri ile rekabet öncesi işbirliği projeleri için başvuru yapılan kamu kurumu,
– Teknoloji merkezi işletmeleri için Teknoloji Geliştirme Merkezi (TEKMER) Müdürlüğü,
– Uluslararası fonlarca desteklenen ya da Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri için TÜBİTAK, tarafından onaylı listenin, mükellef tarafından işlem esnasında bu işlemi yapacak kurum ve kuruluşlara ibraz edilmesi yeterli olup söz konusu kurum ve kuruluşlarca başkaca bir belge aranmayacaktır. Ancak, işleme konu edilecek kağıtların Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında olduğunun onaylı listeden anlaşılması gerekmektedir. Onaylı listenin işlem esnasında ibraz edilmemesi halinde, işlem yapanlarca istisna uygulanması mümkün bulunmamaktadır.
Damga Vergisi İstisnasının Uygulamasının Başlangıcı
1/4/2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe giren 5746 sayılı Kanun ve bu Kanunun uygulama usul ve esaslarını düzenleyen ilgili yönetmelik çerçevesinde;
– Ar-Ge merkezlerinde, Ar-Ge merkezi belgesinin düzenlendiği,
– Rekabet öncesi işbirliği projelerinde, proje sözleşmesinin yürürlüğe girdiği,
– Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge ve yenilik projesinin onaylandığı,
– Kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından desteklenen veya TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, bu projelere yönelik destek karar yazısının düzenlendiği veya proje sözleşmesinin yürürlüğe girdiği,
– Uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri için TÜBİTAK’ın onay yazısının düzenlendiği,
– Teknogirişim sermaye desteklerinde, kamu idaresi tarafından iş planının onaylandığı tarihten itibaren Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlara damga vergisi istisnası uygulanabilecektir. Ancak, söz konusu kağıtların, noter, resmi daire, diğer kamu kurum ve kuruluşları gibi kurum ve kuruluşlar nezdinde işlem görmesi durumunda, bu kurum ve kuruluşlarca damga vergisi istisnası uygulanabilmesi için onaylı listenin ibrazının aranılacağı tabiidir.
Nakit Desteklerin İzlenmesi
Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları hibe destekler, desteğin tabi olduğu mevzuat hükümlerine uygun olarak özel bir hesapta izlenir.
Bu hesapta yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmaz. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar yapıldığı yere göre doğrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir.
Bu hesabın elde edildiği hesap dönemini izleyen 5 yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi hâlinde, zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler vergi zıyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte işletmeden tahsil edilir.
Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları geri dönüşlü destekler bu kapsamda değerlendirilmez.
Genel Değerlendirme
Destek unsurlarından faydalanan Ar-Ge ve Yenilik projeleri sahibi işletmelere çok yönlü faydalanabilecekleri ve projelerinin ürün haline getirilmesine kadar olan süreçte önemli maddi katkılar sağlayan desteklerin tamamından, mevzuata uygun bir şekilde faydalanma hususu önemlidir. Önceki uygulamalarda sınırlı oranlarda desteklenen projelerin kalan kısımlarının finansmanı proje sahipleri tarafından karşılanamadığı için yararlanma oranı çok düşük seyretmiştir. Yararlanma oranı, 5746 sayılı kanun ile getirilen yeni düzenlemeler ile üst seviyelere çekilmiş, destek için başvuran ve yararlanan firma sayısı da buna paralel olarak artmıştır.
Türkiye’nin de üyesi olduğu ve her yıl belli bir tutarda kaynak aktarılan Avrupa birliği ve Dünya Bankasından sağlanan fonlarla desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri için yapılan başvuru sayısı ve desteklenmesi uygun görülen projeler için firmalara aktarılan fonlar artmasına rağmen henüz Türkiye’ nin aktarmış olduğu tutarlara yaklaşabilmiş değildir.
Desteklenmesi uygun görülen projeler için firmaya yapılacak ödemeler, harcamanın yapılması şartına bağlıdır. Harcamanın yapılması sonrası mevzuata uygun olarak belgelendirilen harcamalar yapılan kontroller sonrası firmalara ödenmektedir. Bu arada geçen süre için firmalar Bankalardan düşük faizli Köprü kredileri kullanabilmektedirler.
