İhracat yapan şirketlerin döviz bazlı işlemlerinde sık karşılaşılan durumlardan biri de alınan sipariş avansları nedeniyle oluşan kambiyo zararlarıdır. Bu zararların, vergi uygulamaları açısından nasıl değerlendirileceği ise özellikle finansman gider kısıtlaması kapsamında kritik bir konu haline gelmiştir.
Bu yazımızda, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın verdiği resmi görüş doğrultusunda, alınan sipariş avansları hesabında oluşan kur farkı zararlarının finansman gider kısıtlamasına tabi olup olmadığını inceliyoruz.
Sipariş Avansı Nedir? Şirket Açısından Ne Anlama Gelir?
Sipariş avansı, genellikle üretici veya ihracatçı firmaların müşterilerinden, henüz teslim edilmeyen mallar için önceden aldığı bedellerdir. Bu bedeller:
- Gelecekteki teslimatlara ilişkin güvence sağlamak,
- Finansman ihtiyacını karşılamak,
- Satış fiyatını sabitlemek amacıyla alınabilir.
Bu yönüyle sipariş avansları, şirketin kasasına giren ancak henüz gelir niteliği taşımayan ve karşılığında borç doğuran bir kaynaktır. Muhasebe açısından bu tür avanslar, bilançonun kısa vadeli yabancı kaynaklar bölümünde “Alınan Sipariş Avansları” hesabında izlenir.
Kambiyo Zararı Nedir ve Nasıl Oluşur?
Döviz cinsinden alınan avanslar, ilgili yabancı paranın Türk Lirası karşısındaki değer değişimlerinden etkilenir. Avans alındığı tarihle mal teslimi yapılacağı tarih arasında döviz kuru değişirse, şirket kambiyo zararı veya kambiyo karı ile karşı karşıya kalabilir. İşte bu noktada akla gelen önemli bir soru vardır: Bu kur farkı zararı finansman gideri sayılır mı?
Finansman Gider Kısıtlaması Nedir?
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre, şirketlerin öz kaynaklarını aşan yabancı kaynaklar kullanması durumunda, bu fazlalığa ilişkin faiz, komisyon, kur farkı, vade farkı gibi giderlerin belli bir oranı vergi matrahından indirilemez. Bu uygulama “finansman gider kısıtlaması” olarak adlandırılır ve bu tür giderlerin %10’a kadarı kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak değerlendirilir.
Bu oran 2021 yılından itibaren geçerli olup, öz kaynak-yabancı kaynak oranı dengesini gözetmeyen şirketler için doğrudan vergi yükü oluşturabilir.
Sipariş Avansları Finansman Gideri Sayılır mı?
Resmi açıklamalara göre, alınan sipariş avansları, işletmeye geçici de olsa bir finansman imkânı sunduğundan dolayı borç niteliği taşır. Bu nedenle, döviz cinsinden alınan sipariş avanslarından doğan kambiyo zararları, işletmenin yabancı kaynak kullanımı nedeniyle oluşan maliyetler arasında yer alır.
Dolayısıyla, bu tür kur farkı zararları, öz kaynakları aşan kısmı dikkate alınmak suretiyle, finansman gider kısıtlaması uygulamasına tabi tutulur.
Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Sipariş avansları, bilanço düzenleyen şirketler için yabancı kaynak olarak kabul edilir.
- Döviz kurundaki değişimden doğan kambiyo zararları, finansman gideri kapsamında değerlendirilir.
- Öz kaynakları aşan yabancı kaynak kullanımı varsa, bu zararın %10’luk kısmı vergi matrahından indirilemez.
- Yatırıma yönelik olmayan ve doğrudan işletme finansmanında kullanılan kaynaklardan doğan giderler bu kapsama girer.
Sonuç
Kambiyo zararları, özellikle döviz bazlı çalışan ve ihracat yapan firmalar için ciddi maliyet kalemlerindendir. Eğer bu zararlar sipariş avansları gibi işletmeye geçici finansman sağlayan kaynaklardan doğuyorsa, finansman gider kısıtlaması kapsamında değerlendirilmesi gerekir.
Vergi planlamasında bu detayların dikkate alınmaması, ileride vergi incelemeleri, ceza riskleri ve matrah farkları ile karşı karşıya kalınmasına neden olabilir.
Elbette! Aşağıda, “Alınan Sipariş Avansları ve Kambiyo Zararlarının Finansman Gider Kısıtlamasına Etkisi” konusunu kapsayan, blog yazınıza ekleyebileceğiniz 10 soruluk ve 10 cevaplık bilgi bölümü bulacaksınız. Bu format, kullanıcıların aradıkları bilgileri hızlıca bulmalarını sağlar ve SEO açısından da katkı sağlar.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Alınan sipariş avansı nedir?
Alınan sipariş avansı, işletmenin henüz teslim etmediği mal veya hizmetler karşılığında müşterilerden peşin olarak aldığı bedeldir. Bu tutar muhasebede “Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar” içinde gösterilir.
2. Döviz cinsinden alınan avanslar kur farkı zararı doğurur mu?
Evet. Döviz kurundaki dalgalanmalar nedeniyle, avans alındığı tarih ile mal teslim tarihi arasında fark oluşabilir ve bu durum kambiyo zararı ya da karı doğurabilir.
3. Kambiyo zararları finansman gideri sayılır mı?
Eğer kambiyo zararı, alınan avans gibi bir borç niteliğindeki kalemden kaynaklanıyorsa ve işletmenin finansman yapısına etki ediyorsa, bu zarar finansman gideri olarak değerlendirilir.
4. Finansman gider kısıtlaması nedir?
Finansman gider kısıtlaması, şirketin öz kaynaklarını aşan yabancı kaynak kullanımı nedeniyle ortaya çıkan giderlerin belirli bir kısmının kurum kazancından indirilememesidir. Bu oran %10’dur.
5. Hangi şirketler finansman gider kısıtlamasına tabi olur?
Bilanço esasına göre defter tutan ve öz kaynaklarını aşan oranda yabancı kaynak kullanan kurumlar vergisi mükellefleri bu kapsamdadır.
6. Alınan sipariş avansları finansman olarak kabul edilir mi?
Evet. Çünkü bu tutarlar işletmeye henüz ifa edilmeyen mal veya hizmet için sağlanan geçici bir finansman kaynağıdır ve borç niteliğindedir.
7. Alınan sipariş avansları nedeniyle oluşan kambiyo zararları KKEG midir?
Eğer işletmenin yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşıyorsa, bu zararların %10’u kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak kabul edilir.
8. Yatırıma ilişkin kur farkı giderleri finansman gider kısıtlamasına girer mi?
Hayır. Eğer yabancı kaynak yatırım amaçlı kullanılmışsa ve bu gider yatırımın maliyetine eklenmişse, finansman gider kısıtlamasına tabi değildir.
9. İşletme hesabı esasına tabi mükellefler bu düzenlemeden etkilenir mi?
Hayır. Finansman gider kısıtlaması sadece bilanço esasına tabi mükellefler için geçerlidir.
10. Kur farkı zararı nasıl muhasebeleştirilir?
Kur farkı zararı, ilgili borç kaleminin değerlemesinden kaynaklanıyorsa gider olarak kaydedilir ve vergi hesaplamasında dikkate alınır. Ancak kısıtlama kapsamındaysa bir kısmı vergi matrahından indirilemez.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü |
| Sayı | : | E-38418978-125[6-2021/21-İ]-573035 | 08.12.2022 | |
| Konu | : | “Alınan Sipariş Avansları” Hesabına İlişkin Kambiyo Zararının Finansman Gider Kısıtlamasına Tabi Olup Olmayacağı | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunun tetkikinden;
-Şirketinizin yurt dışına ihraç ettiği madenlere ilişkin olarak, bazı müşterilerinden döviz cinsinden avans aldığı,
-Söz konusu avansların bilançonuzun “Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar” içerisinde yer alan “Alınan Sipariş Avansları” hesabında takip edildiği,
-Kurumlar Vergisi Kanununun 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi uyarınca “Alınan Sipariş Avansları” hesabına ilişkin kambiyo zararının finansman gider kısıtlamasına tabi olup olmayacağı hususunda Başkanlığımızdan görüş talep edildiği,
anlaşılmıştır.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “Safi Kurum Kazancı” başlıklı 6 ncı maddesinde; kurumlar vergisinin bir hesap dönemi içinde elde edilen safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı ve safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu hüküm uyarınca tespit edilecek kurum kazancından Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinde yer alan giderler indirilebilecektir.
Aynı Kanunun “Kabul Edilmeyen İndirimler” başlıklı 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde;
“Kredi kuruluşları, finansal kuruluşlar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri dışında, kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma münhasır olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10’unu aşmamak üzere Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan kısmı. Belirlenecek oranı sektörler itibarıyla farklılaştırmaya Cumhurbaşkanı, bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.“
hükmü yer almaktadır.
Konu ile ilgili olarak, 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin;
-“11.13. Finansman Gider Kısıtlaması” başlıklı bölümünde,
“Yabancı kaynaklar: Bilançonun kısa vadeli yabancı kaynaklar ve uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamını,“
– “11.13.1. Kapsama Giren Mükellefler” başlıklı bölümünde,
“Kanunun 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde düzenlenen finansman gider kısıtlaması, yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan kurumlar vergisi mükellefleri hakkında uygulanacaktır.
Ayrıca, finansman gider kısıtlaması uygulamasında, yabancı kaynak ve öz kaynak mukayesesi gerekmekte olduğundan bu düzenleme bilanço esasına tabi mükellefler için geçerli olup işletme hesabı esasına tabi mükellefler bu kapsamda değerlendirilmeyecektir. …“
-“11.13.4. Gider Kısıtlaması Kapsamına Giren Yabancı Kaynaklara İlişkin Gider ve Maliyet Unsurları” başlıklı bölümünde,
“Gider ve maliyet unsurlarından yatırımın maliyetine eklenenler gider kısıtlaması kapsamı dışındadırlar. Finansman gider kısıtlaması kapsamında yatırım olarak kabul edilen kıymetlerin maliyet bedelinin hangi unsurlardan oluştuğu Vergi Usul Kanununun 262 nci maddesinde belirlenmiştir. Bu madde ve bu maddeye ilişkin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde yapılan açıklamalar çerçevesinde, zorunlu olarak ya da mükellefin ihtiyarında maliyete eklenen yabancı kaynaklara ait gider ve maliyetler gider kısıtlamasına konu olmayacaktır.
Bir gider veya maliyet unsurunun gider kısıtlamasına konu edilmesi için bunların yabancı kaynak kullanımına ve bu kaynağın kullanım süresine bağlı olarak doğmuş olması gerekmektedir. Teminat mektubu komisyonları, tahvil ihracı ile ilgili olarak yapılan baskı ve benzeri giderler ile ipotek masrafları gibi herhangi bir yabancı kaynak kullanımına bağlı olmaksızın yapılan giderlerin gider kısıtlamasına konu edilmesi söz konusu değildir. Aynı şekilde bir finansman gideri olmayıp finansman geliri azalması niteliğinde olan erken ödeme iskontoları veya peşin ödeme iskontoları da finansman gider kısıtlaması kapsamı dışındadır.
Satış bedelinin belirli bir vade sonunda ödenmesine ilişkin olarak, mükelleflerin Vergi Usul Kanununa göre düzenlenen bilançolarında izlenen “satıcılar” vb. hesaplar için finansman gideri hesaplanmaması halinde bu işlemler için ayrıca ayrıştırma yapılarak satış bedelinin belirli bir kısmı gider kısıtlamasına tabi tutulmayacaktır. Diğer yandan söz konusu hesaplarda yer alan tutarların Vergi Usul Kanununun 280 inci maddesi kapsamında değerlemesinden kaynaklanabilecek kur farkı giderleri ise gider kısıtlaması kapsamında değerlendirilecektir. …”
açıklamalarına yer verilmiştir.
Bu kapsamda, bir gider veya maliyet unsurunun finansman gider kısıtlaması uygulamasına konu olabilmesi için bu unsurların yabancı kaynak kullanımına ve bu kaynağın kullanım süresine bağlı olarak doğmuş olması gerekir.
Alınan sipariş avansları, gelecekte yapılacak bazı mal ve hizmet teslimleri karşılığında peşin alınan değerleri ifade etmektedir. Avanslar, sipariş yöntemi ile mal alan işletmenin, sipariş ettikleri iktisadi değerlerin üretiminde üretici işletmeye finansman imkanı sağlamak amacıyla verilebileceği gibi, satış fiyatını düşük tutmak veya satış garantisi sağlamak amacıyla da verilebilmektedir. Avanslar hangi amaçla verilirse verilsin işletmeye finansman imkanı sağladığı açıktır. Dolayısıyla alınan sipariş avanslarının işletme için bir borç niteliğinde kabul edilmesi gerekmektedir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, bilançonuzun “Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar” bölümünde yer alan “Alınan Sipariş Avansları” hesabına ilişkin kambiyo zararının finansman gider kısıtlamasında dikkate alınacağı tabiidir.
…
ÖNERİLEN VİDEO İÇERİKLER
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
