Güneri GÖZÜAÇIK
Yeminli Mali Müşavir
guneri.gozuacik@modernymm.com
Değerli okurlar, teknopark yönetici şirketleri ve girişimcilerle yerinde Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinde bulunan Ar-Ge ve tasarım merkezleri ve Ar-Ge projeleri gerçekleştiren şirketlerle ilgili önemli düzenlemeler içeren “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM gündemindedir. Yakın zamanda yasalaşmasını beklediğimiz kanun teklifi ile 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında yapılması planlanan değişiklikler ile bu değişikliklere ilişkin görüş ve değerlendirmelerimize aşağıda yer vermekteyiz.
Aşağıda söz konusu kanun teklif ile teknoloji geliştirme bölgeleri açısından önemli gördüğümüz yapılması planlanan değişiklikler ile bu değişikliklere ilişkin görüş ve değerlendirmelerimize yer vermekteyiz.
1. 4691 SAYILI TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ KANUNU’NDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
a.Girişimci ve yönetici şirketlere sağlanan kazanç teşvikinin süresi uzatılmaktadır
Yapılan değişiklikle; yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile Bölgede faaliyet gösteren girişimcilerin, bölgedeki yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarına tanınan kazanç istisnasına esas süre 31/12/2023 tarihinden, 31.12.2028 tarihine uzatılmaktadır.
b.Kuluçka merkezi artık bölge dışında da kurulabilecektir
Yapılan değişiklikle, Teknoloji Geliştirme Bölgesi yönetici şirketlerinin bünyelerinde yer alan kuluçka merkezlerinin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenecek şartlar çerçevesinde bölge dışında da açabilmelerine imkan sağlanmakta ve bu şartlar çerçevesinde girişimcilerin destek, teşvik ve muafiyetlerden yararlandırılması amaçlanmaktadır. Düzenlemeye göre, bölge alanı dışında kuluçka merkezi kurulabilmesi için Değerlendirme Kurulu kararı ve Bakanlık izni gerekmektedir.
c.Girişimcilerin iş yeri açma ve çalışma ruhsatı artık Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı il müdürlüklerince verilecektir
İlgili idarelerden alınması gereken iş yeri ama ve çalışma ruhsatının Bakanlık il müdürlükleri marifetiyle verilmesi yoluyla girişimcilere kolaylık getirilmektedir.
d.Projelerin sürekliliği ile girişimcilerce yönetici şirkete iletilecek bilgi ve belgelerin zamanında temini artık daha önemli hale gelmektedir
Mevcut Kanun’da girişimcilerin zamanında yeni proje sunmamaları ile yönetici şirkete zamanında iletilmeyen bilgi ve belgelerin mevcut olması durumunda sözleşme feshine ilişkin bir düzenleme bulunmamakta birlikte zamanında yeni proje sunulmaması halinde Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği’nde yönetici şirkette verilen görev ve sorumluluklar bulunmaktadır. Teklifle kanuni dayanağına kavuşan ifade ile bölgede faaliyet gösteren girişimcilerin projelerinin tamamlanma tarihinden itibaren yönetmelikte belirlenen şartlar dahilinde yeni proje sunmamaları ve ayrıca ilgili mevzuat çerçevesinde yönetici şirkete iletmekle yükümlü oldukları bilgi ve belgeleri süresinde iletmemeleri halinde, sözleşmenin fesih olunmuş sayılacağı ve feshin de tahliye nedeni olduğu hüküm altına alınmaktadır.
e.Temel bilimler desteğinin kapsamı genişletilmektedir
4691 sayılı Kanun’da yer alan “Temel bilimler” ifadesi “desteklenecek program” şeklinde değiştirilmekte ve Desteklenecek Programlar başlığı “Yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya, biyoloji lisans programları ile Bakanlıkça belirlenecek diğer programları” olarak tanımlanmaktadır.
Mevcut düzenlemeye göre, sadece matematik, fizik, kimya ve biyoloji alanlarında en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden teknoloji geliştirme bölgeleri firmaları ile bölge yönetici şirketlerinin bu personele ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı iki yıl süreyle Bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Yapılan değişiklikle, Bakanlığa bu 4 alanın dışında da program belirleme konusunda yetki verilmektedir. Bakanlığın verilen yetki doğrultusunda yapılacak alt düzenlemelerle sayılan dört alan dışında teşvik edilecek bölümleri belirleyeceği değerlendirilmektedir. Mevcut düzenlemede yer alan desteğin ilgili ayda bölgede istihdam edilen toplam personel sayısının %10’unu geçemeyeceği hususunda bir değişiklik yapılmamıştır.
Ayrıca, teknopark yönetici şirketlerinde kuluçka merkezi ve teknoloji transfer ofisi hizmetlerinde istihdam edilen desteklenecek program mezunlarının Ar-Ge personeli statüsünde olmadan istihdam edilebilmeleri ve desteklenmeleri mümkün hale gelmektedir.
f.Bölgedeki firmalarda istihdam edilecek doktora öğrencisi Ar-Ge personeli için destek sağlanabilecektir
Teklifle getirilen yeni düzenlemeye göre, Bakanlıkça belirlenecek şartları taşıyan doktora öğrencisi Ar-Ge personeli istihdam eden girişimcilerin desteklenmesi hedeflenmektedir. Kanun teklifine göre, yalnızca doktora öğrencisi Ar-Ge personelini (tasarım personeli maddede sayılmamıştır) istihdam eden girişimciler desteklenebilecektir. Madde gerekçesinden desteğin girişimciye verileceği anlaşılmaktadır. Desteğin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere Yönetmelikle düzenleme yapılması beklenmektedir.
g.Kanun kapsamında yer alan girişimcilerce stajyer istihdam edilmesi halinde Bakanlıkça destek sağlanabilecektir
Teklifle getirilen yeni düzenlemeye göre, yüksek öğrenimlerine ve mesleki eğitimlerine devam eden öğrencilerin alanlarıyla ilgili sanayinin beklenti ve ihtiyaçlarını gözlemlemelerine ve bu ihtiyaçlar doğrultusuna kendilerini geliştirmelerine imkan veren uygulama fırsatlarının arttırılmasına yönelik olarak ülkemizdeki özel sektörün Ar-Ge, yenilik ve teknoloji altyapısını güçlendirecek insan kaynağı girdisinin desteklenmesi için Bakanlıkça belirlenen şartları taşıyan firmalara nakdi destek verilmesi hedeflenmektedir. Madde gerekçesinden desteğin girişimciye verileceği anlaşılmaktadır.
h.Girişimcilerin Yıllık İstisna Kazanç Tutarının Yüzde İkisi Her Yıl Zorunlu Olarak Yatırıma Yönlendirilecektir
Yapılması öngörülen düzenleme ile ülkemizdeki Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerini geliştirmek ve desteklemek amacıyla özel sektörün ayıracağı kaynaklarla sermayeye dayalı mekanizmaların kurulması ve güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Zorunluluk kapsamına yıllık 1.000.000 TL ve üzeri istisna kazancı olan girişimciler girmektedir.
Teklif ile getirilen düzenlemeye göre, 01.01.2022 tarihinden itibaren yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde gösterilen istisna kazanç tutarı 1.000.000 TL ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince, bu tutarın yüzde ikisi geçici bir hesapta takip etmek suretiyle sermaye yatırımı yapmak üzere ayrılır.
İlgili yılın sonuna kadar sermaye yatırımı yapılması gerekmektedir.
Bölgede faaliyet gösteren girişimcilerce ayrılan bu tutarın geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması zorunluluğu getirilmektedir.
Yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde kazanç teşvikinden sınırlı olarak yararlanılabilecektir
Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması halinde, 4691 sayılı Kanun kapsamında yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden istisna edilen kazanç tutarının yüzde yirmisi vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın vergiye tabi tutulmak suretiyle gelir veya kurumlar vergisi istisnasına konu edilmez. Aktarılması gereken tutar için yıllık belirlenmiş olan üst sınır 20.000.000 TL dir. Uygulamaya yönelik usul ve esasların yönetmelik ile düzenleneceği anlaşılmaktadır.
Yararlanılmayacak kurumlar vergisi istisna tutarı, fonun getirdiği yüzde ikilik maliyetten yüksek olduğu sürece, söz konusu uygulamanın kaynak birikimi açısından başarılı sonuç vereceğini değerlendirmekteyiz.
i.Gelir vergisi istisnası, gelir vergisi stopaj teşvikine dönüştürülmekte ve teşvikin süresi uzatılmaktadır
4691 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle “ücret vergisi istisnası” yerine 5746 sayılı Kanun kapsamında şirketler ile Ar-Ge ve tasarım merkezleri için geçerli olan gelir vergisinin terkin edilmesi sistemi (gelir vergisi stopaj teşviki) getirilmekte, teşvikin uygulama süresi 31.12.2028 tarihine kadar uzatılmakta ve gelir vergisi stopaj teşvikinin işveren lehine uygulanması gerektiği hususu netleştirilmektedir.
Sosyal güvenlik primi işveren hissesi desteği ile damga vergisi teşvikine ilişkin de benzer bir düzenleme yapılmasının yerinde olacağı değerlendirilmektedir.
j.15 kişiye kadar çalışanı olan girişimler teşvikli olarak daha fazla destek personeli istihdam edebilecektir
4691 sayılı Kanun’un geçici 2’nci maddesine eklenen cümle ile destek personel sayısı 15 kişiye kadar (bu rakam dahil) çalışanı olan girişimciler açısından destek personeli sayısı arttırımlı olarak uygulanacaktır. Buna göre toplam personel sayısı on beş kişiye kadar olan Bölge firmaları için, istihdam edilebilecek destek personeli sayısı Ar-Ge ve tasarım personel sayısının yüzde 10’u yerine yüzde 20’si şeklinde uygulanacaktır. Diğer taraftan, benzer bir düzenlemeye 5746 sayılı Kanun kapsamında faaliyet gösteren Ar-Ge ve tasarım merkezleri için yer verilmemekle birlikte yasalaşma çalışmaları kapsamında bu düzenlemenin yapılabileceğini değerlendirmekteyiz.
k.Lisansüstü eğitim sebebiyle dışarıda geçirilen teşvikli sürelerden yararlanmak için işletmede en az bir yıl çalışma şartı kaldırılmaktadır
4691 sayılı Kanun’un geçici 2’nci maddesine göre; Bölgede yer alan işletmelerde en az bir yıl süreyle çalışan Ar-Ge ve tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere Bölge dışında geçirdiği sürelere ilişkin ücretlerinin tamamı gelir vergisi stopajı teşviki kapsamındadır.
Yapılan değişiklikle, lisansüstü eğitim sebebiyle dışarıda geçirilen sürelerin teşvikli kabul edilebilmesi için işletmede en az bir yıl çalışma şartı kaldırılmaktadır.
l.Esnek çalışma anlayışı ile bölge dışında geçirilen teşvikli süreler arttırılmaktadır
Bölge dışında iş ve lisansüstü eğitim amacıyla dışarıda geçirilen sürelerin teşvikli olarak kabul edilmesine ilave olarak 4691 sayılı Kanun’un geçici 2’nci maddesine eklenen düzenleme ile bölgede yer alan işletmelerde çalışan personellerin faaliyetlerinin bir kısmını bölge dışında yürütmesi ve bu sürenin de her bir personel için aylık olarak hesaplanan gelir vergisi teşvikine esas sürenin yüzde yirmisine kadar olması uygun bulunmaktadır. Böylece esnek çalışma anlayışı ile dışarıda geçirilebilecek teşvikli sürelere halihazırda mevcut olan iş ve eğitim amaçlı sürelerin yanında bir başlık daha eklenmektedir.
