Yaş

 Sigortalı emeklilik işlemlerinde yaş kavramı ve uygulaması

Yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanmasına ilişkin haklardan yararlanmak için Kanunda yer alan şartlardan biri de yaş olup, Kanunun 57 nci maddesinde, sonradan yapılacak yaş düzeltmelerinde, sigorta kolları için yaşın hesabında aşağıda belirtilen doğum tarihlerinin esas alınacağı öngörülmüştür. Buna göre;

İş kazasıyla meslek hastalığı halinde, hak sahiplerine bağlanacak gelirlerin hesabında, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının hekim veya sağlık kurulu raporu ile ilk defa tespit edildiği tarihte nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri,

Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ilişkin yaş ile ilgili hükümlerin uygulanmasında, sigortalıların, mülga 5417, 6900, 506, 1479 ve 2926 sayılı kanunlar ile 2925 ve 5434 sayılı kanunlara, 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi sandıklara veya Kanuna göre ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi oldukları tarihte, nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri,

Ölüm sigortasında hak sahibi çocukların yaşlarında, sigortalının Kanuna veya mülga kanunlar kapsamında ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olduğu tarihte, nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri, sigortalının çalışmaya başlamasından sonra doğan çocukların ise nüfus kütüğüne ilk yazılan doğum tarihleri,

esas alınacaktır.

Sigortalıların, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının tespit edildiği veya ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olduğu tarihten sonraki yaş düzeltmeleri dikkate alınmayacaktır.

Diğer taraftan, nüfus kütüğünde ilk defa kayıtlı olan doğum tarihinin; Nüfus kütüğünün yenilenmesi sırasında, yeni kütük kayıtlarına, Nüfus kütüklerinin naklinde, yeni nüfus idaresi kayıtlarına,

Türk vatandaşlığına geçenlerin Türkiye’deki nüfus idaresi kayıtlarına, hatalı işlenmiş olması nedeniyle yapılan düzeltmelerin, sigortalıların iradesi dışında nüfus idaresince yapılan maddi hataların giderilmesi amacını taşıması nedeniyle düzeltilmesi halinde, bu hususların belgelenmesi veya mahkeme kararında belirtilmiş olması halinde söz konusu kayıt düzeltmelerinde, düzeltilen yeni kayıt esas alınacaktır.

Yaş hadlerinden indirim yapılması

Kanunda aşağıda belirtilen durumlarda sigortalıların emeklilik için öngörülen yaş hadlerinden indirim yapılması öngörülmüş olup, bunlar;

506 sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesi kapsamındaki itibari hizmet süreleri, Kanunun 40 ıncı maddesi kapsamındaki fiili hizmet süresi zamları,

Kanunun 28 inci maddesi kapsamında kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biridir.

506 sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesi kapsamındaki itibari hizmet süreleri

Kanunun geçici 7 nci maddesinde 506 sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesinde sayılan itibari hizmet süresi kapsamında yer alıp, Kanunun 40 ıncı maddesinde sayılmayan işlerde, Kanunun yürürlük tarihinden önce geçen çalışma sürelerinin itibari hizmet süresi olarak değerlendirilmesinde, 3600 prim gün koşulunun aranmayacağı öngörülmüş olup, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar bu kapsamda geçen itibari hizmet süreleri beş yıldan çok olmamak üzere yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen yaş hadlerinden indirilecektir.

Kanunun yürürlük tarihinden önce 4/1-(a) kapsamında itibari hizmet süresi bulunup, Kanunun yürürlük tarihinden sonra 4/1-(b) kapsamında çalışan ve tahsis talebinde bulunan sigortalılara Kanunun geçici 2 nci maddesine göre aylık bağlanırken, aylığa hak kazanma koşullarının 4/1-(b) sigortalılık haline göre belirlenmesi durumunda, itibari hizmet süreleri dikkate alınmayacak, ancak, sigortalıya 4/1-(a) kapsamında aylık bağlanması durumunda, itibari hizmet süreleri emeklilik için aranan yaş hadlerinden indirilecektir.

Fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki hizmetler

Kanunun 40 ıncı maddesinde öngörülen fiili hizmet süresi zammının yarısı üç yılı geçmemek üzere Kanunda yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen emeklilik yaş hadlerinden indirilecektir. Ancak, yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için ölüm ve maluliyet halleri hariç 40 ıncı maddenin 10 numaralı bendinde yer alan “Yer altı İşlerinde” (Maden ocakları (elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işler.) çalışan sigortalıların en az 1800 gün, diğer bentlerde yer alan sigortalıların ise en az 3600 gün Kanunda belirtilen işyeri ve işlerde çalışmış olmaları şarttır. Yaş haddi indirimindeki süre sınırı yer altı işlerinde  çalışanlar için uygulanmayacaktır.

Sigortalıların farklı fiili hizmet süresi zammına tabi işyerinde çalışması halinde, yaş haddinden indirim yapılması için gerekli olan 3600 günün tespitinde tüm işyerlerinde geçen hizmetler dikkate alınacaktır. Ancak, yapılacak yaş indirimine esas fiili hizmet süresi zammı hesaplanırken, yeraltı işyerlerindeki süreler ile diğerleri ayrı olarak değerlendirilecektir.

Örnek: Sigortalının kurşun arsenik işyerinde 1400 gün, radyoaktif ve radyoiyonizan işyerinde 1300 gün,  Kanalizasyon işyerinde ise 1600 gün çalışmasının olması halinde;

Kurşun arsenik işleri FHSZ: 1400 x 60/360 = 233,3 =) 234 gün (söz konusu işyerinde her 360 gün için eklenecek FHSZ 60 gündür)

Radyoaktif ve radyoiyonizan işleri FHSZ: 1300 x 90/360 = 325 gün (söz konusu işyerinde her 360 gün için eklenecek FHSZ 90 gündür)

Kanalizasyon işleri FHSZ: 1600 x 180/360 = 800 gün (söz konusu işyerinde her 360 gün için eklenecek FHSZ 180 gündür)

Toplam FHSZ:  234 + 325 + 800 =1359 gün

Yaş haddinden indirim yapılmasında aranan 3600 prim gün sayısının tespitinde fiili hizmet süresi zammı kapsamında tüm işyerlerinde geçen hizmet süreleri (1400 + 1300 + 1600 = 4300) toplamı dikkate alınacak ancak, yapılacak yaş indirimine esas fiili hizmet süresi zammı hesaplanırken, yer altı işyerlerindeki süreler ile diğerleri ayrı olarak değerlendirilecektir. Örnekte kanalizasyon işyerinde en az 1800 gün çalışma koşulu oluşmadığından, bu işyerinde geçen 1600 gün karşılığı 800 gün (2 yıl 2 ay 20 gün) fiili hizmet süresi zammı yaş hadlerinden indirim işleminde dikkate alınmayacaktır. Buna göre;

FHSZ                                 : 234+325= 559

Yaş indirimine esas FHSZ      : 559/2 = 279 ( 9 ay, 9 gün)

Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalılar

Kanunla getirilen yeni bir düzenleme olup, yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, emeklilik yaş hadlerinden indirilecektir.

Söz konusu indirimin yapılabilmesi, kadın sigortalının bu durumunu belgelendirmesi koşuluna bağlı bulunmaktadır. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğun varlığı sağlık kurulu raporu ile belgelenecek, rapor tarihinin Kanunun yürürlük tarihinden önce olması halinde, kadın sigortalılara bu hak Kanunun yürürlük tarihinden sonraki süreler için verilecektir. Malul çocuğun ölümü veya bakıma muhtaçlığının kalkması halinde, Kanunun yürürlük tarihinden ölüm tarihine veya bakıma muhtaçlığın kalktığına karar verilen sağlık kurulu rapor tarihine kadar geçen hizmetlerin dörtte biri emeklilik yaş hadlerinden indirilecektir.

Kaynak: Sgk
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.