Bütçe Nasıl Hazırlanır?

Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nden yapılan açıklamaya göre; 2018-2020 Dönemi Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu hazırlık çalışmaları 10 bakanlığın ilgili konularda verdiği bütçe raporları doğrultusunda hazırlanmış ve 2018 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisine görüşülmek üzere sevk edilmiştir.

Bütçe esas itibariyle bir kanun olmasının yanı sıra, bütçe yasa tasarısının hazırlanması, mecliste kanunlaştırılması ve kanunlaşması da yasalara bağlıdır.

Türkiye’de bütçenin hazırlanması ve mecliste görüşülmesi T.C Anayasası’na ve 5018 sayılı kanuna bağlı olarak yapılır.

5018 sayılı kanun; devlet bütçesinin esas ve şekle ait hükümlerini, bütçenin hazırlanma esaslarını ve bütçenin uygulanmasının yasal ilkelerini belirlemiştir.

1-Orta Vadeli Program Nedir?

5018 sayılı kanunun 16.maddesi gereğince çok yıllı bütçe hazırlık süreci; Bakanlar Kurulunun en geç Eylül ayının ilk haftasının sonuna kadar Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan makro politikaları, temel ekonomik büyüklüklerin hedef ve göstergelerini kapsayan orta vadeli programı kabul etmesiyle başlar.

Programda yer alan amaç ve önceliklerin uygulama bakımından izlenmesi, değerlendirilmesi ve Bakanlar Kuruluna bilgi sunulması Kalkınma Bakanlığı sorumluluğudur.

Orta Vadeli Program, kamu politikalarını ve uygulamalarını stratejik amaçlar doğrultusunda şekillendirerek kaynak tahsisini yönlendirir.

Kamu ve özel sektör için öngörülebilirliği belirler; birçok alanda birbiriyle tutarlı amaç ve politika ve öncelikleri belirler.

Program çerçevesinde makro politikalar, temel gelişme eksenleri ve ana sektörler belirlenir.

Bakanlık ve kurum bütçelerinin hazırlanmasında, idari ve yasal düzenlemelerin gerçekleştirilmesinde, kurumların karar alma ve uygulama süreçlerinde Programın belirlediği amaç ve öncelikleri esas alınır.

Üç yıllık perspektife sahip olan Program, yıllık uygulamaların sonuçları ve genel şartlardaki değişmeler dikkate alınarak, her yıl yenilenmektedir. Bu kapsamda, Program uygulamaları ile Programı etkileyebilecek dışsal gelişmeler etkili bir şekilde izlenir ve değerlendirilir.

2-Orta Vadeli Mali Plan Nedir?

5018 sayılı Kanuna göre Orta Vadeli Mali Plan, Orta Vadeli Program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren bir belgedir.

Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan Orta Vadeli Malî Plan, en geç Eylül ayının on beşine kadar Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanarak Resmî Gazetede yayımlanmaktadır.

Orta vadeli mali plan, orta vadeli programda belirlenen temel amaç ve politikaların hayata geçirilmesine yönelik olarak hazırlanan, merkezi yönetim bütçe büyüklüklerini ve kurumsal bazda ödenek teklif tavanlarını belirleyen bir belgedir.

Genel ve özel bütçe kapsamındaki idareler, bu iki belgenin belirlediği sınırlar içinde kendi kurumsal önceliklerini de göz önünde bulundurarak kendi bütçelerini hazırlarlar.

Bütçenin hazırlanma ve uygulamasında etkinliği artırmak, mali disiplini güçlendirmek ve kamu maliye politikasını belirlemek Planın önceliklerindendir.

Uygulamanın başarıya ulaşması, katılımcılığın artırılması, bu politikaların tasarlanması ve uygulaması, kamuda yeterli işbirliğinin sağlanmasının bütçe yönetiminde saydamlığın ve hesap verilebilirliğin artmasını sağladığı için; Plan bunların kontrolünü sağlar.

Orta Vadeli Mali Planda yer alacak en önemli unsur Mali Planda yer alan politika öncelikleri ve makroekonomik göstergelere dayanarak ekonomik sınıflandırma bazında yapılan merkezi yönetim bütçe ödenek teklif tavanlarıdır. Belirlenmiş olan tavan; söz konusu kurumun verebileceği hizmetler için ayrılmış olan maksimum kaynağı ifade etmekte olup, kurumun bütçe teklifinde belirteceği hizmetlere ihtiyaç duyulup duyulmamasına göre bu kaynağın tamamı tahsis edilebilir veya edilmeyebilir.

3-Bütçe Çağrısı ve Bütçe Hazırlama Rehberi Ne Zaman Yayınlanır?

Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Programı Hazırlama Rehberi, Bütçenin hazırlanmasında izlenecek yol ve yöntemler teknik ayrıntı ve standartlar ve hazırlanması esnasında kullanılacak formları içerir ve orta vadeli program ve orta vadeli mali plan yayınlandıktan sonra kamu idarelerinin bütçe tekliflerini hazırlaması için gerekli olan sürecin başlangıç duyurusu en geç Eylül ayının 15’ine kadar Resmi Gazete’de yayınlanır.

Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi Maliye Bakanlığı tarafından; Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi ise Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanır.

4- Bütçe Tekliflerinin Hazırlanmasında Önemli Noktalar Nedir?

Bütçe teklifinin hazırlanmasında önemli noktalar şunlardır:

• Orta vadeli program ve malî planda belirlenen temel büyüklükler ile ilke ve esaslar,
• Kalkınma planı ve yıllık program öncelikleri ile kurumun stratejik planları çerçevesinde belirlenmiş ödenek tavanları,
• Kamu idarelerinin stratejik planları ile uyumlu çok yıllı bütçeleme anlayışı,
• İdarenin performans hedefleri,

5-Bütçe Hazırlık Süreci Nasıl İşler?
5.1- Genel ve Özel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdarelerince Yapılacak Bütçe Hazırlık Çalışmaları

Kamu idareleri, stratejik planları ile Bütçe Hazırlama Rehberinde yer alan esaslar çerçevesinde, bütçe gelir ve gider tekliflerini gerekçeli olarak hazırlar ve yetkilileri tarafından imzalanmış olarak en geç Eylül ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığına gönderir. Kamu idarelerinin yatırım teklifleri, değerlendirilmek üzere aynı süre içinde Kalkınma Bakanlığına verilir.

Özel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, gider teklifleri yanında ilgili yıl ve takip eden iki yıla ilişkin gelir tekliflerini de hazırlayarak en geç Eylül ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığına (Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğüne) göndereceklerdir.

Genel bütçe gelir teklifi ise Maliye Bakanlığınca hazırlanacaktır.

Bütçe gelir ve gider teklifleri gerekçeli olarak hazırlanacak ve yetkilileri tarafından imzalanacaktır.

5.2- Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Tarafından Yürütülecek Bütçe Hazırlık Çalışmaları

5018 sayılı Kanununda yer alan düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçelerini üç yıllık bütçeleme anlayışına uygun olarak kurumsal, fonksiyonel ve ekonomik sınıflandırma sistemine göre hazırlayacaklardır.

Söz konusu kurumlar, bütçelerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, bir örneğini de Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısına eklenmek üzere Maliye Bakanlığına (Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü), yatırım tekliflerini ise Yatırım Programı ile ilişkilendirilmek üzere Kalkınma Bakanlığına göndereceklerdir.

5.3- Maliye Bakanlığında Yapılacak Bütçe Görüşmeleri

Harcamacı kurum tarafından oluşturulan bütçe teklifine son şekli Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünce verilir.

Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünde gelen bütçe tekliflerinin Bütçe çağrısı ve bütçe hazırlama rehberinde belirtilen ilke ve standartlara uygun hazırlanıp hazırlanmadığı ödenek istemlerinin yasal dayanaklarının ve ekonomik gerekçelerinin yeterli olup olmadığına bakılır.

Bu safhada Maliye Bakanlığı ile Kalkınma Bakanlığı sıkı bir koordinasyon içinde çalışmaktadır.

5.4- Bütçe Hazırlık Sürecin Diğer Aşamaları

• Bütçe kanun metni çalışmaları; Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü
• Yatırım büyüklükleri koordinasyon toplantısı; Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı
• Yüksek Planlama Kurulu toplantısı
• Kamu kurum ve kuruluşlarına ait bütçe tekliflerine son şeklinin verilmesi; Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Kalkınma Bakanlığı
• Bütçe kanun tasarısına son halinin verilmesi
• Bütçe kanun tasarısının TBMM’ ye sevki; Bakanlar Kurulu

6-Bütçenin Kanunlaştırma Süreci Nasıl İşler?
6.1- Plan Bütçe Komisyonunda Görüşülür.

Plan Bütçe Komisyonunda 25 iktidardan olmak üzere toplam 40 üye bulunmaktadır. Üyeler komisyon gündemindeki bütçe tasarısı üzerinde önergeler verip, kabul edilmesi halinde, değişiklik yapma imkânına sahiptirler.

Bakanlar Kurulu tarafından TBMM’ne sunulan bütçe kanun tasarısı; Meclis başkanı tarafından Plan ve Bütçe Komisyonuna gönderilir. Bu komisyon bütçe yasa tasarısı üzerinde teknik incelemeyi yapan komisyon olup, buradaki çalışmaların 55 gün içerisinde tamamlanması gerekir.

Komisyon, merkezi yönetim bütçesine dahil kuruluşların bütçe tasarılarını tek tek görüşür. Tasarı, program bazında onaylanıp gerekli değişikliklerle kabul edildikten sonra yapılan değişiklikleri ve ekleri içeren bir komisyon raporu ile birlikte T.B.M.M Genel Kurulu’na sunar.

6.2- Bütçe Yasa Tasarının T.B.M.M. Genel Kurulunda Görüşülür.

Genel Kurulda bütçe görüşmelerine, Maliye Bakanı’nın konuşmasıyla başlanır. Bütçenin Genel Kurulda görüşülmesi için 20 günlük süre vardır.

Bütçenin bütünü üzerine yapılan görüşmelerden sonra, merkezî yönetim bütçe kanun tasarısının metnini maddeler, gider ve gelir cetvellerini kamu idareleri itibarıyla görüşür ve bölümler halinde oylar.

Genel Kuruldaki görüşmeler sırasında, milletvekilleri, Anayasanın 162 inci maddesi gereğince gider arttırıcı veya gelir azaltıcı tekliflerde bulunamazlar. Genel Kuruldaki bütçe görüşmeleri, gelir bütçesi ve kanun tasarısının diğer maddelerinin de görüşülüp oylanması sonucu sona erer.

6.3- Bütçe Yasa Tasarısının Mali Yıl Başlangıcından Önce Onaylanır ve Yayınlanır.

Genel Kuruldaki görüşmelerin bitiminden sonra bütçenin tümü açık oya sunulur. Kabul oyları red oylarından fazla ise bütçe, T.B.M.M.’nce kabul edilmiş olur.

T.B.M.M. tarafından kabul edilen kanun tasarısı onaylanmak üzere Cumhurbaşkanlığı’na gönderilir. Cumhurbaşkanı, Anayasanın 89 uncu maddesi gereği, bütçe kanununu yeniden görüşülmek üzere T.B.M.M.’ne iade edemez.

Cumhurbaşkanı tarafından onaylanan merkezî yönetim bütçe kanunu malî yılbaşından önce Resmî Gazetede yayımlanarak mali yılbaşında yani 1 Ocak’ta yürürlüğe girer.

Kaynak: Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü
Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

TÜRKİYE EKONOMİSİ – Ünite 3 Ünite Anlatımı

Ücret Gelirinin Vergilendirme Şekli Ve Ücret İstisnaları – 4