Sermayenin, yapısı dikkate alınarak, nakit olarak ödenen, ayni olarak konulan, sonradan sermayeye yapılan ilaveler gibi kaynakları (oluşum şekli) itibarıyla 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (3) numaralı bendi ile 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 17’nci maddesi çerçevesinde belirlenecek düzeltme tarihleri dâhilinde hesaplanacak katsayılar kullanılarak düzeltilmesi icap etmektedir.
Bununla birlikte, mezkûr Genel Tebliğin 15 inci maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca, sermayenin düzeltmeye esas tutarına ulaşılırken, (sermayeye ilave edilmiş olan) bu fıkrada sayılan fonların sermayeden düşülmesi gerekmektedir.
Örnek 11: (G) Ltd. Şti. 9/6/2011 tarihinde kurulmuştur. Hesap dönemi takvim yılı olan söz konusu şirketin 31/12/2023 tarihli bilançosunda görünen sermayesinin oluşum tarihleri ve enflasyon düzeltmesi sonrasında düzeltilmiş sermayesi aşağıdaki gibidir.
| Sermayenin
Ödenme Tarihi |
Ödenen Sermaye Tutarı (TL) (A) | Düzeltme Katsayısı (B) | Düzeltilmiş Tutar (TL) (A x B) |
Ödeme Şekli |
|
|
Yıl |
Ay |
||||
| Kuruluş
(2011) |
Haziran |
1.000.000,00 |
15,37296 |
15.372.960,00 |
Nakit |
| 2012 | Mayıs |
500.000,00 |
14,22724 |
7.113.620,00 |
Nakit |
| 2014 | Ağustos4 |
500.000,00 |
12,36330 |
6.181.650,00 |
Yasal Yedek |
|
2021 |
Kasım |
200.000,00 |
0,00000 |
0,00 |
Yeniden Değerleme (213 sayılı Vergi Usul Kanununun geçici 31 inci maddesi kapsamında fonda bekletilen tutarın sermayeye ilavesi) |
| 2022 | Aralık |
300.000,00 |
1,44223 | 432.669,00 |
Nakit |
| Toplam | 2.500.000,00 | 29.100.899,00 | |||
Bu veriler dâhilinde, sermayenin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması neticesinde hesaplanan enflasyon düzeltmesi farkı ve kayıtlara intikali:
| Düzeltme Öncesi Sermaye (TL)
(A) |
Düzeltme Sonrası Sermaye
(TL) (B) |
Enflasyon Düzeltmesi Farkı (TL) (B – A) |
|
2.500.000,00 |
29.100.899,00 |
26.600.899,00 |
_____________________________ / ___________________________________
698 Enflasyon Düzeltme Hesabı 26.600.899,00
502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 26.600.899,00
_____________________________ / ___________________________________
Bu itibarla, 31/12/2023 tarihli enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançoda ödenmiş sermaye hesabı aşağıdaki şekilde gösterilecektir.
Ödenmiş Sermaye 29.100.899,00 TL.
Sermaye 2.500.000,00 TL.
Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 26.600.899,00 TL.
Söz konusu düzeltilmiş sermayenin 2024/1-3 geçici vergi dönemi (birinci geçici vergi dönemi) sonuna taşınması:
Sermayede birinci geçici vergi döneminde bir değişiklik olmadığı dikkate alınarak, 29.100.899,00 TL düzeltilmiş ödenmiş sermaye tutarı taşıma katsayısı ile çarpılarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Taşıma katsayısı, 2024/Mart dönemi Yİ-ÜFE değerinin 2023/Aralık Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunacaktır.
Taşıma Katsayısı = 3.100,00 (varsayım) / 2.915,02 = 1,06346
| Düzeltmeye Esas Tutar (A) |
29.100.899,00 |
| Taşıma Katsayısı (B) |
1,06346 |
| Düzeltilmiş Tutar (A x B) |
30.947.642,05 |
|
Taşıma Öncesi Sermaye (TL) (A) |
Taşıma Sonrası Sermaye (TL)
(B) |
Enflasyon Düzeltmesi Farkı (TL) (B – A) |
|
29.100.899,00 |
30.947.642,05 |
1.846.743,05 |
_____________________________ / ___________________________________
698 Enflasyon Düzeltme Hesabı 1.846.743,05
502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 1.846.743,05
_____________________________ / ___________________________________
Bu itibarla, 31/3/2024 tarihli taşınmış bilançoda ödenmiş sermaye hesabı aşağıdaki şekilde gösterilecektir.
Ödenmiş Sermaye 30.947.642,05 TL.
Sermaye 2.500.000,00 TL.
Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 28.447.642,05 TL.
Örnek 12: (H) Ltd. Şti. 9/6/2020 tarihinde kurulmuştur. Söz konusu şirketin sermayesinin oluşum tarihleri ile sermayenin düzeltilmesine ilişkin hesaplamalar aşağıdaki gibidir.
|
Sermayenin Ödenme Tarihi |
Ödenen Sermaye Tutarı (TL)
(A) |
Düzeltme Katsayısı (B) | Düzeltilmiş Tutar (TL) (A x B) | Ödeme Şekli | |
| Yıl |
Ay |
||||
| Kuruluş
(2020) |
Haziran | 50.000,00 | 6,00577 | 300.288,50 | Nakit |
| 2022 | Ağustos | 110.000,00 | 1,63761 | 180.137,10 | Nakit |
| 2022 | Ekim | 200.000,00 | 1,44944 | 289.888,00 | Nakit |
| 2023 | Şubat | 435.000,00 | 0,00 | 0,00 | Yeniden Değerlemeden
Kaynaklı |
| Toplam | 795.000,00 | 770.313,60 | |||
1- Bu veriler dâhilinde, sermayenin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması neticesinde hesaplanan enflasyon düzeltmesi farkı ve kayıtlara intikali
|
Düzeltme Öncesi Sermaye (TL) (A) |
Düzeltme Sonrası Sermaye (TL)
(B) |
Enflasyon Düzeltme Farkı (TL) (B – A) |
|
795.000,00 |
770.313,60 |
-24.686,40 |
Sermayenin enflasyon düzeltilmesine tabi tutulması sonucunda hesaplanan düzeltilmiş tutar, düzeltme öncesi tutardan düşük olup, söz konusu farkın kayıtlara intikaline ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
_____________________________ / ___________________________________
503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları 24.686,40
502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 24.686,40
_____________________________ / ___________________________________
Bu itibarla, 31/12/2023 tarihli enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançoda ödenmiş sermaye hesabı aşağıdaki şekilde gösterilecektir.
Ödenmiş Sermaye 770.313,60 TL.
Sermaye 795.000,00 TL.
Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (24.686,40 TL.)
Söz konusu düzeltilmiş sermayenin 2024/1-3 geçici vergi dönemi (birinci geçici vergi dönemi) sonuna taşınması:
Sermayede birinci geçici vergi döneminde bir değişiklik olmadığı dikkate alınarak, 770.313,60 TL ödenmiş sermaye taşıma katsayısı ile çarpılarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Taşıma katsayısı, 2024/Mart dönemi Yİ-ÜFE değerinin 2023/Aralık Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunacaktır.
Taşıma Katsayısı= 3.100,00 (varsayım) / 2.915,02 = 1,06346
| Düzeltmeye Esas Tutar (A) |
770.313,60 |
| Taşıma Katsayısı (B) |
1,06346 |
| Düzeltilmiş Tutar (A x B) |
819.197,70 |
|
Taşıma Öncesi Sermaye (TL) (A) |
Taşıma Sonrası Sermaye (TL)
(B) |
Enflasyon Düzeltme Farkı (TL) (B – A) |
|
770.313,60 |
819.197,70 |
48.884,10 |
Söz konusu düzeltme farkının kayıtlara intikaline ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
_____________________________ / ___________________________________
698 Enflasyon Düzeltme Hesabı 48.884,10
502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 24.197,70
503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları 24.686,40
_____________________________ / ___________________________________
Bu itibarla, 31/3/2024 tarihli enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançoda ödenmiş sermaye hesabı aşağıdaki şekilde olacaktır.
Ödenmiş Sermaye 819.197,70 TL.
Sermaye 795.000,00 TL.
Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 24.197,70 TL.
Sermayenin düzeltilmesinde, düzeltmenin yapıldığı tarihteki sermayenin yapısı dikkate alınacak olup, bu kapsamda sermaye azaltımlarında söz konusu sermaye azaltımının daha önce sermayeye eklenen hangi artış kaleminden yapıldığı tespit edilecek ve söz konusu kalemin düzeltilmesi gereken bir unsur olması halinde, bu kalem azaltılan tutarı üzerinden düzeltme işlemine tabi tutulacaktır.
Sermaye azaltımı işlemlerinde 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/B maddesi hükmünün de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Örnek 13: (I) A.Ş. 10/8/2015 tarihinde kurulmuştur. Hesap dönemi takvim yılı olan söz konusu şirketin 31/12/2023 tarihli bilançosunda görünen sermayesinin oluşum tarihleri ve enflasyon düzeltmesi sonrasında düzeltilmiş sermayesi aşağıdaki gibidir.
|
Sermayenin Ödenme Tarihi |
Ödenen/Azaltılan Sermaye Tutarı (TL) |
Azaltım Sonrası Düzeltmeye Esas Sermaye Tutarı (TL) (A) |
Düzeltme Katsayısı (B) |
Düzeltilmiş Tutar (TL) (A x B) |
Ödeme / Azaltma Şekli |
|
| Yıl | Ay | |||||
| Kuruluş (2015) |
Ağustos |
1.000.000,00 |
1.000.000,00 |
11,64006 |
11.640.060,00 |
Nakit |
| 2017 |
Aralık |
2.000.000,00 |
1.000.000,00 |
9,21076 |
9.210.760,00 |
Nakit |
| 2018 |
Kasım5 |
-1.000.000,00 |
– |
– |
– |
Nakit |
| 2021 |
Eylül |
2.000.000,00 |
1.000.000,00 |
3,93082 |
3.930.820,00 |
Nakit |
| 2023 |
Haziran6 |
-1.000.000,00 |
– |
– |
– |
Nakit |
|
Toplam |
3.000.000,00 |
3.000.000,00 |
– |
24.781.640,00 |
– |
|
Buna göre mükellefin 31/12/2023 tarihli enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançosunda düzeltilmiş sermayesi ve enflasyon düzeltme farkı aşağıdaki gibi olacaktır.
|
Düzeltme Öncesi Sermaye (TL) (A) |
Düzeltme Sonrası Sermaye (TL) (B) |
Enflasyon Düzeltmesi Farkı (TL) (B – A) |
|
3.000.000,00 |
24.781.640,00 |
21.781.640,00 |
Söz konusu farkın kayıtlara intikali ise şu şekilde olacaktır.
_____________________________ / ___________________________________
698 Enflasyon Düzeltme Hesabı 21.781.640,00
502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 21.781.640,00
_____________________________ / __________________________________
Bu itibarla, 31/12/2023 tarihli enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançoda ödenmiş sermaye hesabı aşağıdaki şekilde gösterilecektir.
Ödenmiş Sermaye 24.781.640,00 TL.
Sermaye 3.000.000,00 TL.
Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 21.781.640,00 TL.
Diğer taraftan sermaye hesabı içerisinde sermayeye eklenmiş geçmiş yıllar kârları, sermaye ve kâr yedekleri ile fonların bulunması durumunda, yapılan sermaye azaltımının hangi kalemlerden yapıldığının tespitinde, 5520 sayılı Kanunun 32/B maddesi hükmünün dikkate alınması gerekmektedir.
Nevi itibarıyla iktisadi işletmelere dâhil bulunan kıymetlerden parasal ve parasal olmayan kıymetler esas itibarıyla 555 Sıra lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ eki listelerde (EK 1 ve EK 2) yer almaktadır. Mezkûr listelerde yer alan iktisadi kıymetler, uygulayıcılar için kolaylık sağlamak üzere, “Tek Düzen Hesap Planı”nında izlendikleri hesap kodları ile gösterilmiştir. Bu listelerde yer almayan iktisadi kıymetler mahiyet itibarıyla listelerdeki kendilerine en yakın iktisadi kıymet gibi işleme tabi tutulurlar. Bunun yanı sıra, söz konusu listelerde öz sermaye kalemlerine yer verilmemekle birlikte, anılan Tebliğin 9 uncu maddesinin
(2) numaralı fıkrası uyarınca, aksine bir hüküm olmaması ve Tebliğde bir belirleme yapılmamış olması şartıyla, bu Tebliğ uygulamasında öz sermaye kalemleri “parasal olmayan kıymet” olarak kabul edilecektir.
Bu kapsamda, 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 376 ncı maddesi uyarınca sermayenin tamamlanmasına karar verilen şirketin ortakları tarafından zarar sebebiyle karşılıksız kalan kısmı kapatacak miktarda aktarılan ve öz kaynaklar içerisinde takip edilen sermaye tamamlama fonu parasal olmayan kıymet olarak kabul edilecek ve düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Öte yandan, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (8) numaralı bendinin verdiği yetkiye dayanılarak, 6102 sayılı Kanunun 376 ncı maddesi kapsamı dışında kalan ve sermaye avansı olarak sermaye yedekleri hesabında takip edilen tutarların parasal kıymet olarak kabul edilmesi ve düzeltmeye tabi tutulmaması uygun bulunmuştur.
DİPNOTLAR
4 Kâr yedekleri dolayısıyla artırılan sermaye için tescil tarihi dikkate alınacak olup, örneğimizde de sermaye artırımının Ağustos ayında tescil edildiği öngörülmüştür.
5 Kasım 2018’de yapılan sermaye azaltımının Aralık 2017’de yapılan sermaye artışından karşılandığı kabul edilmiştir.
6 Haziran 2023’te yapılan sermaye azaltımının Eylül 2021’de yapılan sermaye artışından karşılandığı kabul edilmiştir.
