YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMASI
7144 sayılı Kanunu 5 icni maddesi ile 213 VUK’na eklenen geçici 31 inci madde ile tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine (finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile bu Kanunun 215 inci maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç) 25/5/2018 tarihi itibarıyla aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlarını (sat-ki-rala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen taşınmazlar hariç) 30/9/2018 tarihine kadar maddede belirtilen şartlarla yeniden değerleme imkanı getirilmişti.
Uygulamadan yararlanan mükellefler değer artışı üzerinden %5 vergi ödeyerek taşınmazlarını ve birikmiş amortismanlarını yeniden değerlemişlerdi.
7326 sayılı Kanun’un 11 inci maddesi ile Geçici 31 inci maddeye eklenen ve 9/6/2021 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 7 nci fıkra uyarınca maddenin 1 nci fıkrasında sayılan mükelleflere fıkranın yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla (9/6/2021) aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini (sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen taşınmaz ve iktisadi kıymetler hariç) 31/12/2021 tarihine kadar yukarıda yer alan kapsam, şart ve hükümlere uymak koşuluyla yeniden değerleme imkanı getirilmiştir. Bu sefer Mükellefler değer artışı üzerinden %2 vergi ödeyerek hem taşınmasları taşınmazlarını hem de amortismana tabi iktisadi kıymetlerini ve birikmiş amortismanlarını yeniden değerleme imkânına kavuşmulardır.
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde yer verilmiştir.
Düzenleme kapsamında pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarlarının sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde, nakledilen veya çekilen tutarlar bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.
530 sıra No’lu VUK Genel Tebliğinin söz konusu düzenlemeye ilişkin açıklamalarına aşağı-da özetle yer verilmiştir.
Öte yandan 7338 sayılı Kanun ile 213 sayılı VUK’ya eklenen Geçici 32 nci madde ve Mükerrer 298 nci maddeye eklenen “Ç” bendi düzenlemeleri ile taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler için yeniden değerleme uygulamasından faydalanılabilmesi kalıcı hale de getirilmiş durumdadır. Düzenlemeler 7338 sayılı Kanunun 62/g bendi hükmüne göre, 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
7326 sayılı Kanunun 11 inci maddesi ile geçici 31 nci maddenin altıncı fıkrasından sonra gelmek üzere eklenen ve 31.12.2021 tarihine kadar yapılabilecek yediden değerleme uygulamasına ilişkin hükümleri içeren 7 nci fıkra düzenlemesinin usul ve esasları hakkındaki açıklamalara 16/7/2021 tarih ve 31543 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 530 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde yer verilmiştir.
Düzenleme kapsamında pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarlarının sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde, nakledilen veya çekilen tutarlar bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.
530 sıra No’lu VUK Genel Tebliğinin söz konusu düzenlemeye ilişkin açıklamalarına aşağı-da özetle yer verilmiştir.
Özel fon hesabındaki tutarlar:
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, mükellefler tarafından istenildiğinde sermayeye ilave edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, söz konusu fonun sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur.
Tasfiye halinde de bu kapsamda işlem tesis edilir. Ancak, 193 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan devir ve tür değiştirme halleri ile 5520 sayılı Kanuna göre yapılan de-vir ve bölünme hallerinde, fon hesabında yer alan tutarlar işletmeden çekilmiş veya başka bir hesaba nakledilmiş sayılmaz. Söz konusu fon hesabının tamamen veya kısmen devro-lunduğu kurumlar için de birinci fıkra hükümleri geçerlidir.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması
Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin satılması veya herhangi bir şe-kilde elden çıkarılması halinde, pasifte özel fon hesabında gösterilen değer artışı tutarları, satış kazancına dâhil edilmez. Bu durumda fon hesabı kayıtlarda kalmaya devam eder.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından önce 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması halinde, pasifte özel bir fon hesabında tutulan değer artışı tutar-ları özsermayeden düşülmek suretiyle enflasyon düzeltmesi yapılır. Fon hesabının serma-yeye eklenmesi halinde de, bu tutar sermaye hesabından düşülerek anılan madde uyarın-ca enflasyon düzeltmesi yapılır.
Yeniden değerleme işlemlerinin kayıtlarda gösterilmesi:
(1) Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer ar-tışları ile bunların hesap şekilleri, envanter defterlerinin ayrı bir sayfasında ayrıntılı olarak gösterilir.
Buna göre;
a) Yeniden değerleme sırasında bilançonun aktifinde kayıtlı iktisadi kıymetlerin her birinin aktife girdiği hesap dönemi ile bu kıymetler üzerinden değerlemenin yapıldığı tarihe kadar ayrılan ve ayrılmış sayılan amortismanlar ayrı ayrı tespit edilir.
b) Geçici 31 inci maddeye 7326 sayılı Kanunla eklenen yedinci fıkra uyarınca bulunan kat-sayıların uygulanmasından sonra her iktisadi kıymet ve amortismanlarının yeni değerleri gösterilir.
c) Yeniden değerlenen iktisadi kıymetler ve amortismanları ayrı ayrı ele alınarak değerle-meden önceki ve değerlemeden sonraki net bilanço aktif değerleri hesaplanır.
ç) Bu işlemlerin tamamlanmasından sonra her iktisadi kıymete ait değer artışları ile toplam değer artışı bulunur.
(2) Yeniden değerlenen iktisadi kıymetlerin envanter defterine yapılacak kayıtlarının aşa-ğıda belirtilen kapsamda yapılması gerekmektedir.
1. İktisadi kıymetin cinsi.
2. Aktife giriş tarihi.
3. Amortisman oranı.
4. 9/6/2021 tarihi itibarıyla aktife kayıtlı değeri.
5. 9/6/2021 tarihi itibarıyla birikmiş amortisman tutarı (ayrılmış sayılanlar dâhil edilir).
6. Yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif değeri.
7. Yeniden değerleme oranı.
8. İktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeden sonra bulunacak değeri.
9. Birikmiş amortismanların yeniden değerlemeden sonraki değeri.
10. Yeniden değerlemeden sonraki net bilanço aktif değeri.
11. Değer artışı.
Cezai müeyyide:
213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesine 7326 sayılı Kanunla eklenen yedinci fıkranın uygulamasında, söz konusu fıkra ve bu fıkraya aykırı olmayan, maddenin diğer fıkraların-da yer alan değerleme hükümleri ile bu Tebliğdeki düzenlemelere uyulmaması durumunda mükellefler hakkında 213 sayılı Kanunun ilgili ceza hükümleri çerçevesinde işlem tesis edilir.
UYGULAMA ÖRNEĞİ
(X) AŞ kumaş üretimi ve satışı işi ile uğraşmaktadır. Şirketin 2021 yılı faaliyetlerine ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir. (TL)
Ayrıca, şirketin yaptığı bağış ve yardımlar ile indirim tutarları aşağıdaki gibidir.
1) Şirketin “Ticari bilanço kârı” hesaplanırken, KKEG niteliğinde olsun olmasın tüm harcama-lar; istisna kapsamında olsun olmasın tüm gelirler ile bağış ve yardım tutarları dikkate alın-mıştır. Beyanname doldurulurken ilk olarak, ticari bilanço kârının hesabında dikkate alınan ve vergi kanunlarına göre KKEG niteliğinde olan harcamaların kazanca eklenmesi gerekir.
Buna göre, Rehberin 5’inci bölümünde yer alan açıklamalar uyarınca yukarıdaki (I) numaralı tabloda yer alan kalemlerden (+) işaretli olanlar KKEG olarak dikkate alınır ve matrahtan indirimleri kabul edilmeyerek kâra eklenir.
(İİ) numaralı tabloda yer alan bağış ve yardımlar ise, yine KKEG satırına yazılacak ve reh-berin “7.2.” bölümünde açıklanan kısıtlamalar ve hesaplamalar çerçevesinde beyanname üzerinden indirilecektir. (Bu hesaplamalara diğer bölümde yer verilmiştir.)
(İ) numaralı tabloda yer alan (+) işaretli KKEG’lerin toplamı 1.000.000 TL; (II) numaralı tablo-daki bağış ve yardımların toplamı ise 500.000 TL’dir. Buna göre, beyanname üzerindeki “Ka-nunen kabul edilmeyen giderler” satırına yazılacak tutar [1.000.000 + 500.000] 1.500.000 TL olacak ve bu işlem sonucu mali bilançodaki kâr tutarı [4.000.000 + 1.500.000] 5.500.000 TL’ye çıkacaktır.
2) Şirketin kazancı içinde yer alan bazı gelir kalemleri aşağıdadır.
- (İİİ) numaralı tabloda yer alan kalemlerden (-) işaretli olanlar KVK’ya göre vergiden istisna-dır. Yurt dışı iştirak hissesini 1 yıldır elinde tutmayan şirketin, yabancı kurumdan elde ettiği iştirak kazancı ise istisnaya tabi olmayacaktır.
Buna göre, (-) işaretli istisna kazançlar toplamı 2.500.000 TL’dir.
3) Şirketin geçmiş yıl zararları aşağıdaki tablodadır.
5 yıl geçmiş olması nedeniyle 2015 yılı zararının 2021’de mahsubu mümkün değildir. Buna göre Şirket, 2020 yılı zarar tutarı olan 500.000 TL’nin tamamını beyannamedeki geçmiş yıl zararları bölümüne kaydetmek suretiyle mahsup edebilecektir.
4) Yapılan bu hesaplamalar sonucunda Şirketin indirim, bağış ve yardımlarına esas olacak “İndirime Esas Tutar” satırı aşağıdaki gibi olacaktır.
5.Şirketin “Kazancın bulunması halinde indirilecek istisna ve indirimler” bölümünde dikkate alacağı bağış ve yardımlar “TABLO II” de sayılmıştır. Bunlara ek olarak dikkate alacağı kalemler ise aşağıdadır.
Beyannamenin “İndirime esas tutar” satırı 2.500.000 TL olarak hesaplanmıştır. Buna göre, Şirketin dikkate alacağı indirim, bağış ve yardımlar aşağıdaki şekilde hesaplanacak ve be-yannameye yazılacaktır.
5520 sayılı KVK’ya göre AR-GE projesi kapsamındaki harcamaların %100’ü: 200.000 TL
5746 sayılı Kanuna göre AR-GE merkezinde yapılan harcamaların %100’ü: 150.000 TL
(X) Spor Kulübünün Futbol Şubesi ile ilgili sponsorluk harcamalarının yarısı [30.000/2]: 15.000 TL
(Y) Spor Kulübünün Basketbol Şubesi ile ilgili sponsorluk harcamalarının tamamı: 75.000 TL
İstanbul Büyükşehir Belediyesine yapılan bağışın, kurum kazancının %5’ine kadar olan kısmı dikkate alınacaktır. Buna göre, üzerinden %5 hesaplanacak kurum kazancı ve en yüksek dikkate alınabilecek bağış ve yardım tutarı şu şekilde hesaplanacaktır;
[Ticari bilanço kârı – (İştirak kazançları istisnası + Geçmiş yıl zararları)]
[4.000.000 – (600.000 + 500.000)] = 2.900.000 TL
[2.900.000 x %5] = 145.000 TL
Böylece, İstanbul Büyükşehir Belediyesine yapılan 200.000 TL bağışın sadece 145.000 TL’lik kısmı indirime konu edilecektir.
Sağlık Bakanlığına hastane inşaatı amacıyla yapılan bağışın tamamı: 75.000 TL
Kültür Bakanlığınca desteklenen bilimsel kazı çalışmasına ilişkin yardımın tamamı:
25.000 TL
Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan nakdî bağışın tamamı: 20.000 TL
Yeşilay’a yapılan “nakdi” bağışın tamamı: 25.000 TL
Yatırım indirimi: 400.000 (Ayrıca, yatırım indiriminden yararlanan 400.000 TL üzerinden %19,8 tevkifat yapılacak ve [400.000 x %19,8] 79.200 TL Nisan ayına ait muhtasar be-yanname ile beyan edilecektir.)
Ankara Üniversitesine yapılan bağışın tamamı (Diğer indirimler): 50.000 TL
Yukarıdaki hesaplamalar çerçevesinde mükellef kurumun “MATRAH”ı (Dönem Safi Ku-rum Kazancı) aşağıdaki gibi olacaktır.
6. Şirket, Ekonomi Bakanlığından yatırım teşvik belgesi almış ve BKK’ya göre VI. Bölge-de bulunan Bingöl’de bir üretim tesisi kurmuştur. Teşvik belgesi kapsamında 2021 yılında 1.500.000 TL yatırım yapılmış ve bu yatırımdan 2021 yılında 300.000 TL kazanç elde edil-miştir. Bingöl ilinde yatırıma katkı oranı % 40 ve vergi indirim oranı % 90’dır.
KVK’nın 32/A maddesine göre, 300.000 TL kazanç tutarı üzerinden %25 değil, %2,5 oranın-da vergi alınacaktır.
Öte yandan (X) AŞ, “502. Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabında yer alan 250.000 TL’yi ortaklarına dağıtmıştır. Bu tutarın önce kurumlar vergisine, daha sonra ise elde eden ortağın hukuki kişiliğine göre %15 oranında vergi tevkifatına tabi tutulması gerekir.
Bu verilere göre Şirketin “Hesaplanan kurumlar vergisi” aşağıdaki şekilde olacaktır.
7. Şirketin 2021 yılı içerisinde tevkif yoluyla ödediği vergi 56.000 TL; ödenen geçici vergi ise 54.000 TL’dir. Buna göre (X) AŞ’nin nihai olarak ödeyeceği vergi aşağıdaki gibi olacaktır.
Şartları taşıması kaydıyla mükellef kurum hesaplanan kurumlar vergisinin %5’i olan (325.000 *%5 =) 16.250 TL’yi vergi indirim tutarı olarak ödenmesi gereken kurumlar vergisinden indirebilecektir.
Kaynak: TÜRMOB 2021 K.V. Beyanname Rehberi Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
