Av. Merve Çelik
A-GİRİŞ
Daha önceden Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (“BDDK”) taslağını yayımladığı, Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik, (“Yönetmelik”) 29.12.2021 tarihinde ve 31704 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmış olup 01.01.2022 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Sektörün uzunca zamandır ihtiyaç duyduğu bu düzenleme dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bankacılık faaliyetlerinin gelenekselden dijitale doğru bir geçiş yaşandığını göstermektedir. Başta pandemi sebebiyle olmak üzere gelişen dünyada bankacılık sektöründe müşterilerin fiziki teması minimuma indirdiği görülmekte olup bu durum bazı ihtiyaç ve zorunlulukları da beraberinde getirmiştir. İşbu Yönetmelik, bankacılık sektöründe oluşan bu ihtiyaç ve zorunluluklara cevap verecek düzenlemeler ile Dijital Bankacılık ve Servis Modeli düzenlemiştir.
Bankacılık sektöründe yeni ve önemli bir iş modeli olan dijital bankalar Yönetmelik ile düzenlenmiş olup; söz konusu yönetmeliğin amacı, elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları üzerinden hizmet veren şubesiz bankaların faaliyetlerinin ve bankacılık hizmetlerinin finansal teknoloji şirketleri ve diğer işletmelere bir servis modeli olarak sunulabilmesinin düzenlenmesidir. İşbu bilgi notu ile Yönetmelik’te düzenlenen dijital bankacılık ve servis modeli bankacılığından sadece servis modeli bankacılığı üzerinde durulacak olup bu kapsamda servis modeli bankacılığının ne olduğu ve Yönetmelik ile hangi hususlar üzerinde düzenleme yapıldığına değinilecektir.
I. SERVİS MODELİ BANKACILIĞI NEDİR?
Yeni nesil bankacılık hizmet sektörü olarak adlandırılan ve bankaların diğer sektörlere alt yapı sunmak suretiyle kapsamını arttırdığı servis modeli bankacılığını tanımlamadan önce Yönetmelikte sıkça kullanılan ve servis modeli bankacılığı hakkında daha net bir bilgiye sahip olabilmek için bazı kavramlara değinilecek olup servis bankacılığı modelinin bu tanımlar çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Açık bankacılık: En basit haliyle müşterilerin bankalarda bulunan özel finansal verilerinin müşterilerin izni ile paylaşılması anlamına gelen bir modeldir.
Ara yüz sağlayıcı: Mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli ara yüz üzerinden, servis bankasının sunduğu bankacılık hizmetlerine bankanın açık bankacılık servisleri yoluyla ulaşarak, müşterilerinin bankacılık işlemlerini gerçekleştirmesine imkân sağlayan sermaye şirketi şeklinde kurulmuş işletmeler kastedilmektedir.
Açık bankacılık ve ara yüz sağlayıcısının ne anlama geldiği belirtildikten sonra servis modeli bankacılığının tanımını yapmak gerekirse; servis modeli bankacılığı, ara yüz geliştiricilerin servis bankalarının sistemleriyle doğrudan API’lar ve açık bankacılık servisleri aracılığıyla bağlantı kurarak müşterileri adına servis bankası üzerinden bankacılık işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağladığı ve böylelikle ara yüz geliştiricilerin servis bankalarının sahip olduğu bankacılık altyapısını kullanarak piyasaya yeni ürün ve hizmetler sunabildiği bir bankacılık hizmet modelidir.
Servis Modeli Bankacılığı banka platformları dışında bankacılık işlemi yaptırılmasına imkân sağlanması ve Finansal Kuruluş -Banka iş birliklerini karşılıklı kazanma modeli ile artırması nedeniyle bankacılık hukuku kapsamında önem arz bir yeniliktir. Söz konusu servis bankacılığı modeli sayesinde ara yüz geliştiricilerinin, servis bankalarının sistemleriyle doğrudan API’ler ve açık bankacılık platformları aracılığıyla bağlantı kurabileceği ve bu servisler sayesinde müşteriler adına bankacılık işlemlerini gerçekleştirebileceği düzenlenmiştir. Finansal kapsayıcılık açısından bir dönüm noktası niteliğindeki servis modeli bankacılığı ile finansal kuruluşlar farklı lisanslar ve API’ler ile kendi ekosistemlerini oluşturarak bankacılık hizmeti vermeye başlayacaklardır.
Yurt dışı global uygulamalarda; e-ticaret, perakende vb. şirketleri, bankanın alt yapısını kullanarak kendi müşterilerine ödeme hizmetleri, fon toplama veya müşteriyi fonlama gibi hizmetler sunmak için bankalardan servis modeli bankacılığı hizmeti alınması uzun zamandır mevcutta uygulanan bir model olup Türkiye’de de bu modelin uygulanmaya başlanacak olması finans sektörü anlamında hem bankalar hem de finans kuruluşlarının piyasaya giriş yapması açısından önem arz etmektedir.
II. SERVİS MODELİ BANKACILIĞINA İLİŞKİN YAPILAN DÜZENLEMELER NELERDİR?
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun daha önceden taslağını yayımladığı Yönetmelik, 29.12.2021 tarihinde yayımlanarak ilk defa Türk Hukuk Sisteminde servis modeli bankacılığı kavramını kullanmıştır. Yapılan düzenleme ile servis bankasının yalnızca yurt içinde yerleşik ara yüz sağlayıcılara ve yalnızca kendi faaliyet izinleri çerçevesinde servis modeli bankacılığı hizmeti verebileceği ve bankaların ara yüz sağlayıcısı olamayacağı açıkça düzenlenmiştir.
Yönetmelik ile servis bankasının hizmet sunduğu ara yüz sağlayıcılarına bazı sınırlamalar getirilmiştir. Bunlar; gereken izinleri almaksızın ticaret unvanlarında, her türlü belge, ilân ve reklamlarında veya kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda banka ya da ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu gibi ödeme hizmeti sağlayıcısı adlarını ya da banka veya banka dışındaki ödeme hizmeti sağlayıcısı gibi faaliyet gösterdikleri, banka gibi mevduat ve katılım fonu topladıkları ya da ödeme hizmeti sağlayıcısı gibi fon topladıkları izlenimini uyandıracak söz ve deyimleri kullanamayacaklarıdır. Aynı zamanda ara yüz sağlayıcının ara yüzü üzerinden servis modeli bankacılığı yoluyla, müşteriye bankacılık hizmetlerinin sunulup sunulmamasına servis bankasının karar vereceği belirtilerek ara yüz sağlayıcılarının hizmetleri sınırlandırılmaya çalışılmıştır.
Servis modeli bankacılığının gerçekleşebilmesi için yani servis bankasının ara yüz sağlayıcının müşterisine bankacılık hizmetleri sunabilmesi için söz konusu müşteri ile servis bankası arasında öncelikle sözleşme ilişkisinin kurulması gerektiği açıkça belirtilmiştir. Aynı zamanda gelişen teknoloji doğrultusunda ihtimal dahilinde olan sözleşme ilişkisinin elektronik ortamda kurulması hali de ayrıca düzenlenmiş olup bahsi geçen sözleşmenin elektronik ortamda kurulması halinde, sürecin Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmeliği’ne uygun olarak yürütülmesi ve müşteri kimliğinin Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmeliği’ne uygun olarak servis bankası tarafından tespit edilmesi zorunlu kılınmıştır.
Yine servis bankası ile müşteri arasındaki sözleşme ilişkisi kurulması sürecinin ara yüz sağlayıcının mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli ara yüzü üzerinden başlatılıp yine bu hizmet kanalları üzerinden tamamlanması halinde ise, ara yüz sağlayıcının söz konusu hizmet kanallarının Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği’nde yer verilen güvenlik kriterlerine uygun olması ve güvence sağlayacak nitelikte olması gerektiği özellikle belirtilerek bu husus servis bankasının sorumluluğuna bırakılmıştır.
Yönetmelik ile kimlik doğrulama ve işlem güvenliği hususunda önemli düzenlemeler yapılmış olup sorumluluk sadece servis bankasına yüklenmemiştir. Müşterinin servis bankasının sunduğu hizmetlere erişmede kullandığı ara yüz sağlayıcının mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli ara yüzünün Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği’nin kimlik doğrulama ve işlem güvenliği yükümlülüklerine uygun olmasını sağlamak konusunda ara yüz sağlayıcı ve servis bankası müteselsilen sorumlu kabul edilerek tek bir tarafa sorumluluk yüklenmekten kaçınılmıştır. Bu hususta servis bankasının, bu yükümlülükleri yerine getirmeyen ya da sistemleri bu yükümlülükleri yerine getirme konusunda yetersiz olan ara yüz sağlayıcılara servis modeli bankacılığı hizmeti sunması ve bunlardan destek hizmeti alması yasaklanmıştır.
Yönetmelik ile ara yüz sağlayıcısının Destek Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında servis bankasına hizmet sunan bir destek hizmeti kuruluşu niteliğinde olduğu kabul edilmiştir. Ara yüz sağlayıcısının hizmetleri arasında servis bankasından hizmet almasının yanında, servis bankası ile müşteri arasında sözleşme ilişkisinin kurulmasına aracılık etme olarak açıkça belirtilmiştir.
Aynı zamanda servis bankasının ara yüz sağlayıcısından alabileceği destekler düzenlenerek servis bankasının kredi kartı talebi toplamak suretiyle ara yüz sağlayıcıdan destek hizmeti almasının mümkün olduğu ancak Destek Hizmetleri Yönetmeliğinin 4’üncü maddesinin yedinci fıkrasındaki sınırlamaların uygulanmayacağı belirtilmiştir.
Yönetmelik’te ara yüz sağlayıcının servis bankasına sunduğu destek hizmetlerine ilişkin faaliyetlerini yürütmede kullandığı sistemler ve bunların yedeklerinin servis bankasının bu kapsamda ara yüz sağlayıcı ile yapacağı sır niteliğindeki bilgi paylaşımlarının Sır Yönetmeliği uyarınca sır saklama yükümlülüğünde istisna tutulan haller kapsamına alınmıştır. Ara yüz sağlayıcının mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli ara yüzü üzerinden başlatılan işlemler ve girilen emirler ise, servis bankasının elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları üzerinden başlatılan işlemler ya da girilen emirler olarak kabul edilerek müşterinin talep ya da talimatı yerine geçeceği açıkça belirtilmiştir.
Yönetmelik’in finans kuruluşlarını ile servis bankalarını ilgilendiren en önemli kısmı ise, servis bankasının, bir ara yüz sağlayıcıya hizmet verebilmesi için aralarındaki hizmet sözleşmesinde bulunması gerekenlerdir. Bu kapsamda Yönetmelik’te ayrıntılı bir düzenleme yapılmış olup Yönetmelik uyarınca bahsi geçen sözleşmede bulunması gerekenler aşağıda belirtilmiştir.
1) Ara yüz sağlayıcının müşteri ile arasında kurulacak sözleşmede, ara yüz sağlayıcının faaliyet izni almış bir banka ya da gerekli faaliyet izinlerini almamış olduğu durumlarda ödeme hizmeti sağlayıcısı veya faaliyet iznine tabi diğer bir finansal kuruluş olmadığının açıkça vurgulanması gerekmektedir.
2) Ara yüz sağlayıcı ile müşteri arasında kurulacak sözleşmede, bankacılık hizmetlerinin servis bankası tarafından sunulduğuna, servis bankası tarafından sunulan hizmetlerin neler olduğuna ve servis bankasının sorumluluklarına, servis bankası ile müşteri arasında geçerli olan sözleşme hükümlerine ve servis bankası hizmetlerinin diğer kullanım şartlarına ilişkin servis bankası internet sayfası adresine, müşterinin servis bankasına talep ve şikâyetlerini iletebilmesi için servis bankasınca sunulan müşteri hizmetlerinin internet sayfası adresi ile çağrı merkezi telefon numarasına açıkça yer verilmesi gerekmektedir.
3) Ara yüz sağlayıcı ile müşteri arasındaki tip sözleşmenin bir örneği ile servis bankası ile müşteri arasında kurulan tip sözleşmenin bir örneğine, ara yüz sağlayıcının internet sitesinin ana sayfasında görünecek şekilde yer verilmesi gerekmektedir.
4) Ara yüz sağlayıcının internet sitesinin ana sayfasında görünecek şekilde hizmet alınan servis bankasının/bankalarının logosu ve ismine yer verilmesi gerekmektedir.
5) Servis bankasının ara yüz sağlayıcı için kartlı ödeme aracı ihraç etmesi halinde, söz konusu ödeme aracının üzerinde banka adı ve logosunun görünür bir şekilde yer alması gerekmektedir.
6) Ara yüz sağlayıcıya müşterinin talebi doğrultusunda aktarılan sır niteliğindeki verilerin; ara yüz sağlayıcı ile müşteri arasındaki sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, işlemenin gerekli olması, ara yüz sağlayıcının hukuki yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için işlemenin zorunlu olması ve ara yüz sağlayıcı için bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için işlemenin zorunlu olması durumları haricinde ara yüz sağlayıcı tarafından ya da ara yüz sağlayıcı adına ara yüz sağlayıcının hizmet aldığı servis bankası dışındaki taraflarca işlenmemesi ve yalnızca bu durumların gerektirdiği ölçü ve süre ile sınırlı olarak söz konusu verilerin işlenmesi gerekmektedir.
7) Ara yüz sağlayıcı ya da ara yüz sağlayıcı adına ara yüz sağlayıcının hizmet aldığı taraflarca sır niteliğindeki verilerin işlendiği sistem ve veri yedeklerinin yurt içinde bulundurulması gerekmektedir.
8) Servis bankasının, ara yüz sağlayıcıdan aldığı destek hizmetleri ile ara yüz sağlayıcıya sunduğu hizmetlerle sınırlı olmak üzere, müşteri sırrı niteliğindeki verilerin gizliliğinin ve güvenliğinin sağlanması ile ara yüz sağlayıcının hizmet kanalları üzerinden gerçekleştirilecek işlemlerin kimlik doğrulama ve işlem güvenliği kriterlerine uygun olmasının sağlanması konusunda servis bankasının ara yüz sağlayıcı nezdinde denetim yapabilmesine ve ilgili bilgi, belge ve kayıtları incelemesine imkân sağlanması gerekmektedir.
9) Ara yüz sağlayıcının sır niteliğindeki verileri işlemede kullandığı bilgi sistemleri ile hizmet kanallarının yükümlülükleri sağlamadığının tespit edilmesi halinde ya da ara yüz sağlayıcıya destek hizmeti kuruluşu olarak servis bankasına hizmet verebilmesine ilişkin verilen iznin iptal edilmesi halinde, süresi sona ermeden sözleşmenin servis bankasınca derhal feshedilebilmesine imkân sağlanması gerekmektedir.
10) Ara yüz sağlayıcı tarafından, servis bankasına sağlanan hizmetler ile servis bankasından alınan hizmetlerin devredilememesi zorunlu kılınmıştır.
Servis bankasının bir ara yüz sağlayıcıya hizmet verebilmesi için aralarındaki hizmet sözleşmesinde bulunması gerekenlerden bahsettikten sonra en önemli hususlardan biri de bankaların servis modeli bankacılığı yoluyla ara yüz sağlayıcılara verecekleri hizmetlerin, bankaların mevcut faaliyet izinleri çerçevesinde verebilecekleri hizmetleri ara yüz sağlayıcılara sunabilmeleri için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kuruluna faaliyet genişlemesi talebinde bulunmalarına gerek bulunmadığı Yönetmelikte özellikle belirtilen hususlar arasında yer almaktadır.
Yine bankacılık sektöründe bakımından önem arz eden şeffaflık ilkesi uyarınca servis bankasının, hizmet verdiği tüm ara yüz sağlayıcılarının listesi ve hangi bankacılık hizmetlerini kullandırdığını gösterecek şekilde verdiği hizmetlerin kapsamı hakkında internet sitesi üzerinden bilgi vermekle yükümlü kılınmıştır. Ayrıca servis bankası, ara yüz sağlayıcılar ile imzaladığı her hizmet sözleşmesinin ve ara yüz sağlayıcıya vereceği hizmetlerin kapsamında değişiklik öngören her sözleşme değişikliğinin bir örneğini imza tarihini müteakip bir hafta içinde yazılı olarak Kuruma göndermekle yükümlü kılınmıştır.
Yönetmelik ile servis bankasının ara yüz sağlayıcı ile hizmet sözleşmesi imzalayabilmesi için, ilgili ara yüz sağlayıcıya destek hizmeti kuruluşu olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından izin verilmiş olma şartı aranmıştır. Bir ara yüz sağlayıcının birden fazla servis bankası ile çalışabilmesi için ise yapacağı başvuru üzerine Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun iznine tabi bırakılmıştır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından bu kapsamda verilecek izinin, ara yüz sağlayıcılarının diğer mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerini ortadan kaldırmayacağı hususu özellikle belirtilmiştir.
Yönetmelik ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, servis bankalarının ara yüz sağlayıcılara vereceği hizmetlere ilişkin kullandıracağı açık bankacılık servisleri hakkında teknik kriterler ile usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır. Yönetmelik kapsamında son ve tüketici hukuku kapsamında önem arz eden diğer önemli bir düzenleme ise, ara yüz sağlayıcının, geliştirmiş olduğu ara yüz üzerinden müşterilerine ilave olarak servis bankasının bankacılık hizmetlerini de sunmasına imkân tanıması ve bu kapsamda varsa servis bankasına ödediği hizmet bedeli karşılığında, müşterilerinden talep edeceği her türlü ücret, masraf, komisyon ve menfaatlerin, bu hükümlerin dolanılması amacıyla kullanıldığının ya da ara yüz sağlayıcı tarafından servis bankasına sunulan destek hizmetlerinin ilgili mevzuat hükümlerine uygun olmadığının tespiti halinde, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ara yüz sağlayıcıya vermiş olduğu izni iptal etmekle yetkili kılınmıştır.
B-SONUÇ
Yukarıda ayrıntılı şekilde izah edildiği üzere, Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik ile Türk Hukukuna servis modeli bankacılığı giriş yapmış olup geleneksel teknolojiden dijitale doğru bir yönelim ile banka dışı kurumların bankalarla iş birliği yaparak bankacılığın tüm hizmetlerini verebilecek duruma gelebilmesi ile finans piyasasında banka dışı kurumlarında faaliyet göstermesi amaçlanmıştır. Tüm dünyada olduğu gibi işbu düzenlemelerle dijitale olan yönelimle birlikte bankacılık hizmetleri özelinde banka dışı kuruluşların finansal teknolojiye çok büyük katkıda bulunarak bankalar ile birlikte büyük inovasyonlara imza atacakları açıkça anlaşılmaktadır. Sonuç olarak; Yönetmelik kapsamında yapılan düzenlemeler uyarınca servis modeli bankacılığı, finansal kuruluşlar ve bankalar arasındaki iş birliklerini bir yandan güçlendirmekte diğer yandan piyasaya banka dışı kuruluşların girmesi ile banka platformları dışında bankacılık işlemi yaptırılmasına imkân sağlanması nedeniyle büyük önem taşımaktadır.
Av. Merve Çelik
Kaynakça:
1. Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik
Kaynak: : Av. Merve Çelik – İçerik, Özgun Law firmasının özel izni ile yayınlanmıştır. Yazıya ilişkin tüm hak ve sorumluluk yazara aittir.
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
