8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü 19. yüzyılın ortalarında Amerika’nın New York kentinde bulunan bir dokuma fabrikasında, ağır çalışma koşulları, düşük ücretler ve uzun saatlerin sömürü ve zulmüne dayanamayan kadın işçilerin tahammül sınırlarının aşılması kitlesel bir harekete evirildi.
8 Mart 1857’de New York’ta tekstil işçisi kadınlar 16 saatlik mesai, düşük ücret ve insanlık dışı çalışma koşulları sebebiyle greve çıktı. Talepleri ise “Daha iyi koşullarda çalışmak, 10 saatlik iş günü, eşit işe, eşit ücret…” idi.
1908 ekonomik krizinden sonra, ücretler epey düşmüş, kullanılan iğne-iplik, elektrik ve oturulan sandalyelerin ücreti işçilerden kesilmeye başlanmıştı. 65 saate varan haftalık çalışma süreleri bazen 75 saate çıkıyordu, haftalık ortalama ücret ise 5 Dolar’dı.
Triangle fabrikasının sahipleri sendika karşıtı tutumlarıyla tanınıyordu. Örneğin; 1909 sonbaharında 150 işçi sırf sendikalı oldukları için işten atıldı.
22 Kasım 1909’da, İşçi Sendikası genel grev çağrısı yapmıştı.
Sonrasında ise Amerika tarihi belgelerinde “en büyük kadın grevi” olarak adlandırılan grev, Şubat 1910’da sona erdi. Çoğu talepleri kabul edildi. Sadece bir şirket sözleşme imzalamayı reddetmişti. Triangle Gömlek Firması…
25 Mart 1911’de Asch binasının son üç katında faaliyet gösteren Triangle Gömlek Firması’nda sönmemiş bir sigara izmaritinden kaynaklandığı tahmin edilen yangın, sekizinci katı sarmıştı.
Kâğıt ve kumaş artıklarıyla dolu olan atölyede yangın hızla yayılmış ve önce dokuzuncu kata sonra onuncu kata sıçramıştı. Ne olup bittiğini anlaşılmadan kaçışmalar başlamış, asansörlere, yangın merdivenlerine koşulmuştu. Ancak sadece bir asansör çalışır halde idi ve yangın merdivenlerine açılan kapılar kiliydi.
Yangında bu kadar çok kayıp verilmesinin sebebi ise fabrika sahiplerinin iş çıkışı hırsızlığa karşı çantaları daha kolay kontrol etmek için asansör sayısını bire indirmesi ve izinsiz dışarı çıkmaları önlemek için yangın merdivenlerine açılan kapıları kilitlemesi olarak görülüyor.
Yangın sabırları taşıran son damla idi.
Bütün bu gelişmelerin ardından, 1910 yılında II. Enternasyonal, Danimarka’nın Kopenhag kentinde toplandı. Almanya Sosyal Demokrat Partisi önderlerinden Clara Zetkin, 8 Mart’ın Dünya Kadınlar Günü olarak anılması önerisini getirdi ve öneri oy birliğiyle kabul edildi.
Rusya’daki kadın eylemlerinin başlangıcı, Jülyen takvimine göre 23 Şubat’tı. Dünya genelinde daha yaygın biçimde kullanılan Miladi takvimde bu tarih 8 Mart’a denk geliyordu. Dolayısıyla bu tarihin kaynağı Rusya’daki kolektif işçi kadın eylemlerinden doğmuştu.
Türkiye’de ise ilk defa, 1975’te Ankara ve İstanbul’da İlerici Kadınlar Derneğinin girişimiyle 8 Mart ilk kez kamuya açık olarak 400-500 kadının katılımıyla kutlandı.
Ancak 12 Eylül Askeri darbesi ile kadın örgütlenmesi ve kutlamalar 4 sene boyunca yasaklandı. Türkiye’de 90’lı yıllardan itibaren ise 8 Mart’lar daha geniş katılımlarla anılmaya başlandı.
