BÜTÇE PERFORMANSI
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE PERFORMANSININ GELİŞİMİ
1. Bütçe Dengesi ve Faiz Dışı Dengenin Gelişimi
Kamu maliyesinin performansının değerlendirilmesinde kullanılan iki önemli göstergeden biri bütçe dengesinin gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranı, diğeri ise faiz dışı dengenin GSYH’ye oranıdır.
2002 yılında yüzde 11,1 olan bütçe açığının GSYH’ye oranı, 2003 yılından itibaren alınan mali konsolidasyon tedbirleri sayesinde azalarak 2006 yılında yüzde 0,6 seviyelerine kadar düşmüştür.
Küresel krizin etkisiyle 2009 yılında yüzde 5,2’ye çıkan bütçe açığının GSYH’ye oranı 2019 yılında yüzde 2,9 seviyesine gerilemiştir.
2002 yılından itibaren yüksek oranlı faiz dışı fazla verilerek kamu borç stokunun azaltılması amaçlanmıştır. 2002-2008 döneminde GSYH’ye oran olarak ortalama yüzde 4,3 seviyelerinde faiz dışı fazla verilmiştir. 2019 yılında ise faiz dışı açık verilmiş olup GSYH’ye oranı yüzde 0,6 olarak gerçekleşmiştir.
2. Bütçe Giderlerinin Gelişimi
Merkezi yönetim bütçe giderlerinin GSYH’ye oranının 2002-2019 yıllarını kapsayan dönemdeki gelişimine bakıldığında, 2002 yılında yüzde 33 olan oranın 2008 yılında yüzde 22,6’ya kadar düştüğü görülmektedir. 2009 yılında ise küresel kriz nedeniyle bütçe giderlerinin GSYH’ye oranı yüzde 26,7 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2019 yılında bütçe giderlerinin GSYH’ye oranı yüzde 23,1 seviyesine gerilemiştir.
2002 yılında yüzde 18,7 olan faiz dışı giderlerin GSYH’ye oranı ise sağlık, eğitim ve ulaştırma sektörlerinin iyileştirilmesi amacıyla yapılan giderler, tarım sektörü ile reel sektöre verilen esteklerin artırılması ve uygulamaya konulan çok sayıda yeni sosyal programın etkisiyle 2019 yılında yüzde 20,8 olarak gerçekleşmiştir.
Faiz giderlerinin GSYH’ye oranı 2002 yılında yüzde 14,3 iken mali konsolidasyon tedbirleri sayesinde azalarak 2019 yılında yüzde 2,3’e düşmüştür. Bu gelişmelere paralel olarak faiz giderlerinin bütçe içerisindeki payı 2002 yılında yüzde 43,2 iken 2019 yılında yüzde 10’a kadar gerilemiştir.
3. Bütçe Gelirlerinin Gelişimi
Merkezi yönetim bütçe gelirlerinin GSYH’ye oranı 2002 yılında yüzde 21,9 iken 2019 yılında yüzde 20,3 olarak gerçekleşmiştir. Genel bütçe vergi gelirlerinin GSYH’ye oranı ise 2002 yılında yüzde 16,7 iken 2019 yılında yüzde 15,6 olarak gerçekleşmiştir.
2020 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
1. Bütçe Dengesi ve Faiz Dışı Denge
2020 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda merkezi yönetim bütçe giderleri 1 trilyon 95 milyar 461 milyon TL, merkezi yönetim bütçe gelirleri 956 milyar 588 milyon TL, bütçe açığı 138 milyar 873 milyon TL ve faiz dışı fazla 67 milyon TL olarak öngörülmüştür. Yeni Ekonomi Programı/Orta Vadeli Programda (2021-2023)2 2020 yıl sonu itibarıyla bütçe açığının 239 milyar 168 milyon TL, bütçe açığının GSYH’ye oranının ise yüzde 4,9 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Diğer taraftan faiz dışı açığın 101 milyar 768 milyon TL, GSYH’ye oranının ise yüzde 2,1 olarak gerçekleşeceği beklenmektedir.
2. Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri
2020 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda merkezi yönetim bütçe giderleri 1 trilyon 95 milyar 461 milyon TL olarak öngörülmüştür.
2021-2023 dönemi OVP’de 2020 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri toplamının 1 trilyon 212 milyar 297 milyon TL olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir. Buna göre yıl sonunda toplam bütçe giderlerinin GSYH’ye oranı yüzde 25 olacaktır. 2020 yıl sonunda faiz hariç bütçe giderlerinin 1 trilyon 74 milyar 897 milyon TL olması beklenmektedir. Faiz hariç bütçe giderlerinin GSYH’ye oranının ise 2020 yıl sonunda yüzde 22,2 olarak gerçekleşeceği beklenmektedir. 2020 yıl sonunda personel giderlerinin 291 milyar 410 milyon TL, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderlerinin 48 milyar 120 milyon TL, mal ve hizmet alım giderlerinin 105 milyar 665 milyon TL ve cari transferlerin 500 milyar 217 milyon TL olacağı tahmin edilmektedir. Sermaye giderlerinin yıl sonu gerçekleşmesinin 86 milyar 671 milyon TL ve sermaye transferleri yıl sonu gerçekleşmesinin ise 10 milyar 948 milyon TL olacağı tahmin edilmektedir. 2020 yıl sonunda borç verme giderlerinin 31 milyar 866 milyon TL olacağı beklenmektedir. Faiz giderlerinin ise yıl sonunda 137 milyar 400 milyon TL olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
3. Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri
2020 yılı merkezi yönetim bütçesinde 956 milyar 588 milyon TL bütçe geliri öngörülmüş iken yıl sonunda bütçe gelirlerinin 973 milyar 129 milyon TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Buna göre toplam bütçe gelirlerinin, başlangıç hedefinin 16 milyar 542 milyon TL üstünde gerçekleşmesi öngörülmektedir.
2021-2023 dönemi OVP’de vergi gelirlerinin 2020 yıl sonunda 790 milyar 725 milyon TL, vergi dışı gelirlerin ise 182 milyar 404 milyon TL olması öngörülmektedir. Buna göre bütçe gelirlerinin GSYH’ye oranının yüzde 20,1, vergi gelirlerinin yüzde 16,3, vergi dışı gelirlerin ise yüzde 3,8 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.
2002-2019 yıllarına ilişkin merkezi yönetim bütçe gerçekleşmeleri ile 2020 yılına ilişkin ayrıntılı bilgilerin yer aldığı tablolar ve grafikler ekte yer almaktadır.
Kaynak: Strateji ve Bütçe Başkanlığı – 2021 Yılı Bütçe Gerekçesi
Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
